Mali

Mali térã Máli, héra teéva hína Tavakuairetã Mali (Hyãsiañe'ẽme, République du Mali), ha'e peteĩ tetã hekosãsóva ha yguasu rembe'y'ỹva Áfrika ipehẽngue kuarahyreiképe. Ha'e hína tetã tuichavéva poapyha opaite Áfrika pegua, ijerére ojejuhu yvate gotyo tetã Arhélia, kuarahyresẽ ngotyo ojejuhu tetãal este con Níher, kuarahyreike gotyo Mauritáña ha Senegal ha ñemby gotyo Marfil Rembe'y, Gynéa ha Vukína Fáso.

Tavakuairetã Mali République du Mali
Mali
Poyvi Ha'erã'i
Tetã ñe'ẽ akã: Un peuple, un but, une foi (Hyãsiañe'ẽme: «Peteĩ tetã, peteĩ hupytyrã, peteĩ jerovia»)
Tetã Momorãhéi: Pour l'Afrique et pour toi, Mali (Hyãsiañe'ẽme: «Áfrikare ha nde rehe, Mali»)
Tavusu (ha táva tuichavéva)	Bamako
Ñe'ẽ tee	Hyãsiañe'ẽ
Tetãygua réra	Malígua, Malígui
Tekuái reko	Tavakuairetã mburuvichavy rapépe
Tendota Sãmbyhyhára peteĩha	Assimi Goïta Choguel Kokalla Maïga
Tetã Amandaje	Asamblea Nacional
Sãso Hyãsia pegua Senegal Ñembojei	20 jasypoteĩ ary 1960 22 jasyporundy ary 1960
Yvy apekue	Ñemoĩha 24.º
• Opaite	1 240 192 [1] km²
• Y (%)	1,6 %
Tembe'y	7 908 km [1]
Y rembe'y	0 km [1]
Yvyty yvatevéva	Hombori Tondo
Ava hetakue	Ñemoĩha 65.º
• Hetakue	17 599 694 (2015[2]) hab.
• Typy'ũ	14 hab./km²*
PIB (PPA)	Ñemoĩha 113.º
• Opaite (2017)	US$ 40.974 sua
• Per cápita	US$ 2.360
IDH (2015)	0,442[3] (175.º) – Ivai
Viru	Franco CFA de África Occidental (FCFA, XOF)
Ára	UTC + 0
• Arahakúpe	Ndorekói
ISO Jehero	466 / MLI / ML
Tetã renda tee Ñandutíme	.ml
Tetã pumbyry papapy	+223
Tetã puhoe papapy	TZA-TZZ
COI Jehero	MLI
Atyvete ONU, UA, CEDEAO
Opaite Tetã Yvýgui
[editar datos en Wikidata]

Mali ijyvy apekue ohupyty amo 1 240 192 km²^[1] ha ipype oiko haimete 14,5 sua tekovekuéra (ojeipapaháicha ary 2009-pe^[2]). Itavusu ha'e táva Bamako.

Ko tetã oñemohenda poapy yvy pehẽngue rupive, ojehecha avei ipehẽnguenguéra yvate pegua hi'arahakuvéva oĩgui Saára imbyteitépe, ha ipehẽnguenguéra ñemby pegua, oikohápe haimete opa Mali retãyguakuéra, umi ysyry guasu tetã Níger ha Senegal ypýpe. Mali ipirapire mba'apo ñemohenda ropyta ha'e katuete ñemitỹ ha pirakutu. Oikóramo jepe ijyvýre mba'epy opaichagua: itaju, uránio ha juky techapyrãme, Mali retãyguakuéra imboriahu ha ko tetã oĩ umi tetã imboriahuvéva opa Yvýgui mbytépe.

Mali ijyvy apekue ko'ãgagua ha'e akue mbohapy mburuvi guasu ymaguare Áfrika Kuarahyreikégua ijyvy apekue, umíva oreko akue ipoguýpe opaite ñemu ohasáva Saára rupi: Mburuvi Gána pegua, Mburuvi Mali pegua (upe mburuvígui ou ko tetã réra ko'ãgagua) ha Mburuvi songái. Amo sa'ary XIX ipahápe, tetã Mali oĩ Hyãsia ipoguýpe, ha oike upe kolónia héra Sudáno Hyãsiagua ipype. Ary 1959 ohupyty isãso tetã Senegal ndive, upéicha oñepyrũ upe Mali Joaty, oñembojeíva peteĩ ary rire.

Oiko rire aty ojokuaikuaáva peteĩnte Mali rekuáire, ojehu golpe de Estado ary 1991-pe ha upéicha ojejapo léi guasu pyahúva ha oñemoĩ ko tetã jekopytyjoja rekópe ha aty ojokuaikuaáva hetáva. Haimete opa Mali retãyguakuéra mbytére imboriahuiterei, orekógui 1,90 dólar térã sa'ive oiko hag̃ua ñavõ ára.^[4]