Alex Badeh
Babban hafsan sojin sama na 18, kuma babban hafsan tsaron Najeriya na 15. (1957-2018) From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Alex Sabundu Badeh,FSS MSS DSS (An haifeshi ranar 7 ga watan Nuwamba, shekarar alif 1957 - 18 ga watan Disamba, shekarar alif 2018). An haifeshi a karamar hukumar Mubi ta jihar Adamawa. Ya kasance jami'in rundunar sojan sojojin saman Najeriya ne, wanda ya yi aiki a matsayin babban hafsan sojan sama na 18, da kuma babban hafsan tsaron Najeriya na sha’biyar 15. Ya mutu ne sakamakon harbin bindiga da wasu ƴan bindigar da ba'a san ko su wanene ba, suka kai wa motar sa hari a kan hanyar Abuja zuwa Keffi a ranar Talata 18 ga watan Disamba, shekarar alif 2018.
![]() |
![]() ![]() |
Remove ads
Rayuwar farko da ilimi
An haifi Badeh a Vimtim, wani ƙaramin gari a cikin ƙaramar hukumar Mubi ta Jihar Adamawa,[1] Arewa maso Gabashin Najeriya, alhalin sa ko danginsa manoma ne.
Ya halarci makarantar firamare ta Vimtim,[2] bayan nan ya samu takardar shedar satifiket na sakandare daga makarantar sakandare ta Villanova a shekarar alif 1976 kafin ya wuce zuwa Kwalejin Tsaro ta Najeriya.
Aikin soja
Horaswa

An shigar da Badeh a Kwalejin Tsaro ta Najeriya a matsayin memba na kwas na 21 na yau da kullun a ranar 3 ga watan Janairu shekarar alif 1977, kuma an ba shi muƙamin Pilot a ranar 3 ga watan Yuli shekarar alif 1979. Ya fara aikin a Makarantar Horon tashi-(tashin jirgi) na 301 akan jirgin Bulldog Primary Trainer a shekarar alif 1979. Tsakanin shekarar alif 1981 zuwa shekarar alif 1982 ya halarci horon matukin jirgi na farko a Vance Air Force Base na sojojin saman Amurka. Ya kasance a Makarantar Koyar da Jirgin Sama ta 301 (FTS) a matsayin matukin jirgi na squadron kuma daga baya ya zama matuƙin jirgi mai koyarwa a kan jirgin Bull Dog da DO-228.
Ya halarci kwas ɗin kananan ma'aikata a kwamandan sojoji da kwalejin ma'aikata a shekarar alif 1988. A tsakanin shekarar alif 1995 zuwa shekarar alif 1996 ya halarci kwas ɗin manyan ma'aikata a wannan cibiya dai. A shekarar alif 2005 ya kasance a National War College Nigeria a matsayin memba na Course 14 kuma ya kammala a watan Agusta shekarar alif 2006. Air Marshal Badeh ya yi kartun digiri na biyu, M.Sc. a fannin Dabaru daga Jami'ar Ibadan.
Air Marshal Badeh ya samu muƙamin Air Vice Marshal a ranar 3 ga watan Janairun shekarar alif 2008. A tsakanin shekarar alif 2008 zuwa shekarar alif 2009, ya kasance darakta a kwalejin tsaron ƙasa da ke Abuja, Najeriya, daga nan kuma ya zama daraktan dabarun soja na ƙasa a kwalejin. Bayan haka, ya koma hedikwatar tsaro a matsayin mataimakin darakta horo sannan kuma ya zama daraktan bincike a hedikwatar tsaro. Daga watan Oktoba shekarar alif 2010 zuwa Maris shekarar 2012, Air Marshal Badeh ya koma hedkwatar rundunar sojojin saman Najeriya a matsayin shugaban tsare-tsare da dabaru. Daga nan kuma, a watan Maris na shekarar alif 2012, aka naɗa shi kwamandan horar da sojojin sama, Kaduna. 4 Oktoba 2012.
Ya halarci Cibiyar Tsaro ta Ƙasa da Ƙasa da ke Teterboro a New York don wani kwas na maimaita na'urar kwaikwayo, wanda ya zurfafa iliminsa game da ayyukan kiyaye lafiyar iska.
Kwamandan Rundunar Sojojin Sama na Shugaban NAF (2002 - 2004)
Badeh ya kasance Kwamandan Rundunar Sojojin Ƙasa, a lokacin mulkin Olusegun Obasanjo. Ma'aikatan jirgi na shugaban kasa sun yi ta yawo a duniya akai-akai kuma a shekarar alif 2002, Badeh ya kwashe tsawon sa'o'i 6000 a sararin samaniya na tashi sama yana rufe VIPs, manyan jami'an gwamnati, manyan jami'an gwamnati da shugabannin jihohi.[3] [4] An ba shi damar tuka tsofaffin shugabannin Amurka, Bill Clinton da Jimmy Carter a lokuta daban-daban bayan bincike mai zurfi da hukumar leƙen asirin Amurka ta yi.[5] Kwarewar Badeh a bakin aiki ya sa ya samu, yabo, da kuma daga bakin Kofi Annan babban sakatare na Majalisar Ɗinkin Duniya a lokacin bayan ya kai shi wata ziyarar aiki a jirgi.[6]
Babban Hafsan Sojan Sama (Oktoba 2012 - Afrilu 2014)

A matsayinsa na Babban Hafsan Sojojin Sama Badeh ya ƙaddamar da Inganta Injiniya na Gida (OLE 1 da 2) don mai da hankali kan haɓaka Motar Jirgin Sama mara Makami (UAV) da sauran tsarin makami.[7] Tawagar ta OLE ta ƙunshi jami’an sojin saman Najeriya da suka yi digirin na biyu da digirin digirgir a fannoni daban-daban na ƙera jiragen sama da na makamai daga Jami’ar Cranfield da ke Birtaniya.
OLE 1 da 2 ya haifar da samar da aikin AMEBO (wanda aka fi sani da GULMA 1 UAV) wanda ya baiwa rundunar sojin sama damar yin bincike tare da kai hare-hare daga nesa ba tare da jefa rayuwar matuƙan jirgin cikin haɗari ba, kuma wannan shi ne jirgi mara matuƙi na farko da aka ƙera a cikin gida Najeriya. Badeh ya tabbatar da cewa an horar da matuƙan jirgin na UAV a cikin gida don inganta abubuwan cikin gida da kuma ceton al'umma da dimbin albarkatun da idan ba haka ba za a kashe su wajen gudanar da horo iri ɗaya da na ƙasashen waje. Ma’aikatan jirgin sama na UAV da aka horar a Najeriya sun yi amfani da karfin tuwo wajen yaƙi da ta’addanci a Arewa maso Gabashin Najeriya.[8]
Ya ƙarfafa ayyukan R & D masu tayar da hankali a duk sassan NAF, wanda ya kai ga baje kolin R&D na farko a Abuja wanda ya jawo mahalarta daga jami'o'in Najeriya da cibiyoyin bincike. Daga baya NAF ta sanya hannu kan MOUs tare da wasu cibiyoyi don ba da himma ga ƙoƙarin NAF na R&D. Wasu daga cikin jami'o'in sune Jami'ar Benin, Jami'ar Ibadan, Jami'ar Legas, Jami'ar Covenant, Ota; Jami'ar Fasaha ta Tarayya, Minna ; Obafemi Awolowo University, Ile-Ife, Ahmadu Bello University, Zaria and Yaba College of Technology.[9] Cibiyoyin binciken sun haɗa da Hukumar Kula da Kamfanonin Kimiyya da Injiniya ta Ƙasa, Hukumar Binciken Ci gaban Sararin Samaniya ta Ƙasa da Hukumar Masana'antu ta Tsaro.
Ci gaba da bincike da shirye-shiryen ci gaba na Badeh sun haifar da sababbin hanyoyin magance matsalolin, ɗaya daga cikin nasarar magance matsalar shine nasarar kammala na farko a cikin lokaci na Depot Maintenance[10] (PDM) akan jirgin C-130H NAF913 da irin wannan atisayen don kan 2xG- Jirage 222 a Legas. Har ila yau lokacin da ya kasance Babban Hafsan Hafsoshin Sojan Sama ya shaida ƙirar gida da samar da diaphragm na hydraulic diaphragm na helikwafta harin Mi-35P yayin da kyamarar EOS da ke cikin jirgin helicopter Agusta 109 LUH aka gyara kuma an sake shigar da shi cikin nasara.
Yayin da yake aiki a matsayin Babban Hafsan Sojan Sama, ya ƙaddamar kuma ya kammala wasu mahimman ayyuka da suka haɗa da, hangar NAF a filin jirgin sama na Yola, haɗa hanyoyin daga hangar zuwa titin jirgin sama, wurin ajiyar makamai,[10] ɗakin ma'aikatan jirgin na matukin jirgi da masu fasaha, masauki ga jami'ai da maza, Air Force comprehensive school, Yola, samar da ababen more rayuwa a 75 Strike Group Yola, matsugunan jiragen sama, wuraren ibada, ɗakunan kwanan dalibai 80 a Cibiyar Fasaha ta Sojan Sama ta Kaduna da sauran manyan ayyuka.[11]
A cikin wannan lokaci ne rundunar sojin saman ta ƙaddamar da wani haɗin gwiwa da hukumar kula da harkokin jiragen ruwa ta Najeriya NIMASA domin daƙile safarar miyagun ƙwayoyi ta hanyar samar da tallafin jiragen sama ga hukumar kuma aikin ya samu nasara matuƙa.[11] Badeh ya kuma yi haɗin gwiwa da Hukumar Ba da Agajin Gaggawa ta Najeriya (NEMA) wajen samar da kayayyakin agaji, da ayyukan jinya kyauta har ma a wasu lokutan ayyukan kwashe mutane. A matsayinsa na babban hafsan sojin sama, Badeh ya tabbatar da cewa duk ma’aikatan da suka haifi ‘ya’ya a makarantun firamare da sakandare na rundunar sojin sama za'a koyar da su kyauta.[11]
Babban Hafsan Tsaro (Afrilu 2014 - Yuli 2015)
Badeh ya ƙaddamar da gina katafaren ginin hedkwatar tsaro (DHQ) wanda ya dace da ɗakin gudanar da ayyukan haɗin gwiwa, zauren taro, wuraren ofis da kuma gidan da zai karbi baki.[10] A lokacin da sojoji ke yaƙi da ta'addanci a Arewa maso Gabashin Najeriya, akwai buƙatar a ciyar da jama'a da sahihan labarai kuma masu dacewa don haka Badeh ya kafa gidan rediyon sojojin ƙasar Mogadishu a tashar FM 107.7 don tunkarar ƙalubalen yaɗa munanan labarai a kan sojojin Najeriya. Gidan rediyon ya baiwa sojojin Najeriya damar bayyana bangarensu, kan batutuwan da suka shafi tsaro da bayanai.
Kafin ayyukan da Badeh ya kammala a matsayinsa na babban hafsan tsaro, ayyukan sun haɗa da; ɗakin gwaje-gwaje na DNA na Sojoji, wanda ya ba da damar gano waɗanda suka mutu a cikin yaki cikin sauki, Hukumar Kula da Sararin Samaniya ta Tsaro, ƙaddamar da kwale-kwalen Bindiga 30 a yankin Neja Delta, da dai sauransu.[12]
Remove ads
Rayuwa ta sirri

Matsalolin shari'a
A watan Fabrairun 2016 an zargi Badeh da karkatar da kuɗaɗe da EFCC ta yi masa a lokacin da yake riƙe da muƙamin shugaban ma’aikata.
Badeh ya musanta hannu a duk wani rashin ɗa'a.[13]
Harin ta'addanci a Vimtim
A watan Oktoban 2014 mayaƙan Boko Haram sun mamaye garin Vimtim na Badeh a takaice, inda suka yi ta kashe rayuka da lalata dukiyoyi.[14] An kashe ɗan uwansa da ke makwabtaka da gidansa yayin harin. Ƴan ta’addan sun kuma ƙona gidan Badeh da asibitin da ya gina wa al’umma. An yi ta yaɗawa a ƙafafen yaɗa labarai cewa babban hafsan tsaron ya aike da jirgin sama mai saukar ungulu domin ya kwashe iyayensa kafin harin duk da cewa bayanai sun nuna cewa a 2013 ya rasa mahaifinsa a shekarun 70s da mahaifiyarsa.[15]
Ritaya daga rundunar sojojin saman Najeriya

A watan Yulin 2015 ne hafsan hafsan sojin sama Air Marshal Badeh ya yi ritaya. A bisa al'adar Sojoji an gudanar da fareti na janyewa a birnin Mogadishu na Abuja inda babban hafsan sojin sama Air Marshal Badeh ya gabatar da jawabinsa na ban mamaki kafin ya wuce jiharsa.[16]
Mutuwa
An kashe Badeh ne a wani harin kwantan ɓauna da aka kai kan hanyar Keffi zuwa Abuja da yammacin ranar 18 ga watan Disamba 2018.[17][18][19] [20][21]
A ranar 23 ga watan Junairun 2019 ne aka yi jana’izar Badeh bayan jana’izar sa a cocin Pentecostal da ke sansanin sojin sama da ke Abuja.[22] Daga cikin manyan baki da suka halarci jana’izar tasa sun haɗa da sakataren gwamnatin tarayya Boss Mustapha, gwamnonin Filato da Adamawa, Simon Bako Lalong da Bindow Jibrilla, da babban hafsan tsaron ƙasa, Janar Abayomi Olonisakin.
Remove ads
Manazarta
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads