Kulow
město w Budyskim wokrjesu From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Kulow (němsce Wittichenau) je městačko při Čornym Halštrowje w Hornjej Łužicy, kotrež k serbskemu sydlenskemu rumej słuša.
51.38507714.243873
Remove ads
Geografija
Kulow namaka so něhdźe pjeć kilometrow južnje Wojerec při Halštrowje. Přez měšćanski teritorij běžitej nimo toho tež rěčce Čornica a Klóšterska woda, kotrejž so tule do Halštrowa wuliwatej. Kulowska wokolina je płona, wódnata a lěsata. Na sewjerozapadźe města so Dubrjenske bahno namaka, jedne z najwjetšich přirodoškitnych pasmow Sakskeje.
Rozrjadowanje města
Město wobsteji ze slědowacych měšćanskich dźělow:
Remove ads
Stawizny
Městno naspomni so w lěće 1248 k prěnjemu razej jako Witigenow w załoženskim wopismje klóštra Marijineje hwězdy. W lěće 1286 mjenuje so Kulow prěni króć jako město (Witigenhaw). Za załožerja městačka płaći we wopismje mjenowany Witego I. z Kamjenca, na čož pokazuje tež němske městne mjeno. Serbske mjeno pochadźa wot susodneje wjeski Kulowc, na kotrychž ležownosćach so město natwari.[3]
W běhu woblěhowanja sěšćiměsta Kamjenca přez Husitow dnja 7. oktobra 1429 bu nješkitane nakrajne městačko, kaž jeho knjejstwo w Marijinej hwězdźe wurubjene, dokelž njemóžachu wukupny pjenjez zapłaćić. Do 18. lětstotka słušeše městačko zhromadnje z mnohimi mjeńšimi delanskimi sydlišćemi ke klóšterskemu wobsedźenstwu.
Po wobzamknjenjach Wienskeho kongresa přewza pruske kralestwo Delnju Łužicu, kaž tež sewjerne kónčiny Hornjeje Łužicy, tak zo słušeše Kulow z wokolinu mjez 1815 a 1945 k Pruskej.
Wot lěta 1908 měješe městačko dwórnišćo při starym běhu železniskeje čary Budyšin–Wojerecy. Po wotewrjenju noweje čary přez Hórnikecy bu wosobowy wobchad na starej w lěće 1968 zastajeny a čara 1973 zawrjena.
Wopon
Kulowski wopon pokazuje knježnu Marju, kotraž dźerži Jězusa w ruce, a nasta z wopona Marijineje hwězdy.
Remove ads
Wobydlerstwo
W lěće 2011 běchu mjez cyłkownje 5.879 wobydlerjemi 3.397 katolskich (57,8 %), 467 ewangelskich (7,9 %) a 2.015 bjezkonfesionelnych abo přisłušacych druheje nabožinskeje zhromadnosće (34,3 %).[4] Po němskim censusu lěta 2022 přisłušachu 54,7 % wobydlerstwa romsko-katolskej cyrkwi a 7,7 % ewangelskej. Přerězna staroba ležeše w gmejnje pola 45,5 lět.[5]
Po Mukowej statistice z lěta 1880 měješe Kulow tehdy 2.500 wobydlerjow, wot kotrychž běše połojca serbska a połojca němska.[6] Arnošt Černik zwěsći 1956 serbski podźěl wobydlerstwa wot jenož hišće 32 %.[7] Runje w přewažnje katolskich wjeskach na juhu Kulowa so hač do dźensnišeho serbsce rěči.
Politika
Město słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej 54 (Budyšin 3) a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej 156 (Budyšin I).
Měšćanosta
Kulowski měšćanosta je wot lěta 2014 Markus Posch (CDU), kiž bu w meji 2021 znowa woleny.
Kubłanje
W měsće namakatej so Krabatowa zakładna šula a wyša šula „Korla Awgust Kocor“. Na woběmaj so tež serbšćina wuwučuje. Najbliši gymnazij je we Wojerecach.
Wosobiny
- Jurij Hawštyn Swětlik (1650–1729) – duchowny, sobuzałožer katolskeje serbskeje spisowneje rěče
- Maćij Wjacław Jakula (1655–1738) – sochar
- Jakub Xaver Ticin (1656–1693) – spisaćel prěnjeje hornjoserbskeje gramatiki
- Jakub Anton Kilian (1683–1759) – farar, spěchowar ludoweho kubłanja
- Jan Měrćin Nuk z Lichtenhofa (1720–1780) – biskop a spěchowar šulstwa
- Franc Jurij Lok (1751–1831) – katolski biskop
- Jan Michał Haška (1778–1854) – farar a nabožinski spisowaćel; rodźeny w Kulowje
- Pětr Šołtka (1945–2022) – sakski politikar (CDU) a zapósłanc w krajnym sejmje, měšćanosta Kulowa 1990–94
- Beno Budar (1946–2023) – spisowaćel
- Ulrich Pogoda (* 1954) – komponist klasiskeje hudźby
Remove ads
Literatura
- Franc Schneider: Khrónika Kulowa, města a farskeje wosady. TCM, Budyšin 1878, 148 stron
Žórła
Wotkazaj
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads