Անրի Վեռնոյ

Անրի Վեռնոյ^[2] (ֆր.՝ Henri Verneuil, իրական անունը՝ Աշոտ Հակոբի Մալաքյան, հոկտեմբերի 15, 1920(1920-10-15)^{[3][4][5][…]}, Թեքիրդաղ, Օսմանյան կայսրություն - հունվարի 11, 2002(2002-01-11)^{[3][4][5][…]}, Բանյոլե), ֆրանսահայ նշանավոր կինոռեժիսոր^[6]։

Անրի Վեռնոյ Henri Verneuil
Ծնվել է	15 հոկտեմբերի, 1920
Ծննդավայր	Ռոդոսթո, Օսմանյան կայսրություն
Մահացել է	11 հունվարի, 2002
Մահվան վայր	Բագնոլետ, Սեն-Սեն-Դենի
Կրթություն	Արվեստների և արհեստների ազգային բարձրագույն դպրոց
Քաղաքացիություն	Ֆրանսիա
Գործունեության տարիներ	1940-ից 2000 ականեր
Ազգություն	Հայ
Մասնագիտացում	ռեժիսոր, պրոդյուսեր, սցենարիստ
Ամուսին	Ֆրանսուազա Բոննո
Պարգևներ	[1] Էդգար Ալան Պոյի մրցանակ Նեսիմ Հաբիֆի մրցանակ «Սեզար» մրցանակ կինեմատոգրաֆում ակնառու վաստակի համար Saint-Simon Award? և Prix Jean-Le-Duc?
IMDb	ID 0894577
Անրի Վեռնոյ՝ Վիքիպահեստ
Մրցանակներ Օսկար Հինգ ոտքերով ոչխար, Լավագույն սցենար -Առաջադրվել Կաննի կինոփառատոն Հարյուր հազար դոլար արևի վրա- Առաջադրվել Ոսկե ծիրան Ոսկե ծիրան «Փարաջանովի Մրցանակ» հետմահու Այլ մրցանակներ Տես ավելին

1948 թվականին Վեռնոյը նկարահանել է իր առաջին ֆիլմը՝ «Հայոց վշտի և ազատության երգիչը» (նվիրված է գրող Ավետիս Ահարոնյանին)։ Հայաստանում Վեռնոյը հայտնի է իր «Մայրիկ» և «Պարադի փողոց 588» ինքնակենսագրական ֆիլմերով^[7], այն պատմում է հայոց ցեղասպանությունից հետո Մարսել տեղափոխված Հակոբ Մալաքյանի (Վեռնո հայրիկի) ընտանիքի պատմությունը։ Կարիերայի ընթացքում նկարահանել է ավելի քան 50 ֆիլմ։

Արժանացել է մի շարք պարգևների, ֆրանսիական՝ «Պատվավոր Լեգեոնի շքանշան», Հայ առաքելական եկեղեցու՝ «Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ» 1-ին աստիճանի շքանշանով, Ոսկե ծիրան կինոփառատոնի շրջանակներում արժանացել է «Սերգեյ Փարաջանով» մրցանակի (հետմահու) համաշխարհային կինոյում մեծ ավանդի համար։ Մեկ անգամ առաջադրվել է Օսկարի «Հինգ ոտքերով ոչխար» լավագույն սցենար անվանակարգում։

Վաղ կյանք

Անրի Վեռնոյը ծնվել է Օսմանյան կայսրությունում, Ռոդոսթոում, 1920 թվականի հոկտեմբերի 15-ին։ Վեռնոյի ընտանիքը գաղթել է Հայոց ցեղասպանությունից հետո 1924 թվականին, երբ Վեռնոյը ընդամենը 4 տարեկան էր։ Նրանք որոշ ժամանակով հաստատվել են Հունաստանում, ապա տեղափոխվել են Մարսել։

Վաղ հասակում երգել է Մարսելի հայկական եկեղեցում և հաճախել է կաթոլիկ դպրոց։ Այնուհետև սովորել է կիրառական արվեստի դպրոցում, 1941 թվականին ավարտել Էքս ան Օտ մարզի ֆրանսիական միջնակարգ դպրոցնլը (լիցեյ)։ 1944 թվականին աշխատանքի է անցել «Հորիզոն» շաբաթաթերթում, հոդվածաշարեր է տպագրել Հայկական հարցի վերաբերյալ, ռադիոհաղորդումներ վարել կինոյի մասին։ 1949 թվականին տեղափոխվել է Փարիզ և աշխատել է կինոյում, եղել է ռեժիսորի ասիստենտ, ապա՝ բեմադրող ռեժիսոր, նկարահանել է շուրջ 20 կարճամետրաժ կինոնկարներ։

Հայաստանում եղել է մեկ անգամ՝ 1980-ին^[8]։

Կարիերա

Կարիերայի սկիզբ

1948 թվականին նկարահանել է իր առաջին ֆիլմը՝ «Հայոց վշտի և ազատության երգիչը» (նվիրված է գրող Ավետիս Ահարոնյանին)։ Առաջին լիամետրաժ՝ «Սեղան մեռածների համար» (1951 թ., ըստ Մարսել Էմեի) կինոնկարով Վեռնոյը դասվել է Ֆրանսիայի լավագույն ռեժիսորների շարքը։ 1955 նկարահանել է «Աննշան մարդիկ» ֆիլմը։

Նրա ֆիլմերում նկարահանվել են նշանավոր դերասաններ Ֆեռնանդելը, Ժան Գաբենը, Ժան-Պոլ Բելմոնդոն, Ալեն Դելոնը, Էնթոնի Քուինը, Հենրի Ֆոնդան, Իվ Մոնտանը և ուրիշներ։ Վեռնոյն ստեղծել է շուրջ 60 լիամետրաժ կինոնկարներ. լավագույններից են՝ «Արգելված պտուղ» (1952 թ.), «Կառնավալ» (1953 թ.), «Կովը և զինվորը» (1959 թ.), «Նախագահը» (1961 թ.), «Ճակատամարտ Սեն Սեբաստիանում» (1968 թ.), «Սարսափ քաղաքում» (1975 թ.), «Հազար միլիարդ դոլար» (1982 թ.) և այլն։

Կարիերայի ավարտ

Վեռնոյը 1988 թվականի Սպիտակի երկրաշարժին նվիրված «Քեզ համար, Հայաստան» երգի (տեքստը՝ Շառլ Ազնավուրի, երաժշտությունը՝ Տիրան Կառվարենցի) տեսահոլովակի ռեժիսորն է։ Հայկական թեմային անդրադարձել է վերջին երկու՝ «Մայրիկ» (ըստ իր «Մայրիկ» վեպի, նաև սցենարի հեղինակն է) և «Պարադի փողոց, տուն 588» (երկուսն էլ՝ 1991 թ.) կինոնկարներում, որտեղ ներկայացնում է իր ընտանիքի պատմությունը։

Ժառանգություն և ճանաչում

Հիշատակ

Անրի Վեռնոյի փողոցն Երևանում:

Անրի Վեռնոյի հիշատակին մի քանի փողոցներ և հրապարակներ են վերանվանվել Հայաստանում և Ֆրանսիայում։ Բուկ Բել Էր քաղաքի մուտքի հրապարակն Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի միջոցառումների շրջանակներում վերանվանվել է Անրի Վեռնոյի (ծնված՝ Աշոտ Մալաքյան) հիշատակին^[9]։ Նրա անունով հրապարակ է բացվել նաև Ֆրանսիական Մարսելում Ֆրանս-հայկական գերազանցության շաբաթվա շրջանակներում^[10]։

Երևանի Կենտրոն վարչական շրջանում կա Անրի Վեռնոյի փողոց^[11], որի բացման ներկա են եղել Երևանի քաղաքապետ՝ Տարոն Մարգարյանը, մշակույթի նախարար՝ Հասմիկ Պողոսյանը, սփյուռքի նախարար՝ Հրանուշ Հակոբյանը և Վեռնոյի ընտանիքի անդամները^[12][13]։ Փողոցներ կան նաև Ֆրանսիական՝ Սաինտ Գալես^[14], Պերպիգոնա^[15] և Մարսել քաղաքներում։ Եվ մեկ կինոթատրոն Լա Վալտե-դո-Վար, փոքրիկ քաղաքում։

Ֆիլմադարան

Թվական	Հայերեն անվանում	Բնօրինակ անվանում	Ռեժիսոր	Սցենարիստ	Պրոդյուսեր	Դերասան	Դեր
1949	Զուավի տաբատը (կարճամետրաժ)	À la culotte de zouave	Y	Y
	Նոր թշվառը (կարճամետրաժ)	Les nouveaux misérables	Y
1950	Խողովակների շունը (կարճամետրաժ)	Pipe chien	Y	Y
	Մենք խնդրում ենք, մի ավազակ	On demande un bandit	Y
	Մալդոննե (կարճամետրաժ)	Maldonne	Y	Y
	Երգերը թռչում են (կարճամետրաժ)	Les chansons s'envolent	Y	Y
		La légende de Terre-Blanche	Y	Y
	Արվեստը լինելով միջնորդ (կարճ)	L'art d'être courtier	Y
1951	Սեղան վտիտ էակների համար	La Table-aux-Crevés	Y
1952	Արգելված պտուղ	Le fruit défendu	Y	Y
1953	Հանրության թիվ մեկ թշնամին	L'ennemi public n° 1	Y
	Կառնավալ	Carnaval	Y
	Հացավաճառը Վիպորգից	Le boulanger de Valorgue	Y
1954	Հինգ ոտքեր ոչխար	Le Mouton à cinq pattes	Y	Y
1955	Աննշան մարդիկ	Des gens sans importance	Y	Y
1956	Փարիզ, Պալաս հյուրանոց	Paris, Palace Hôtel	Y	Y
	Մարդիկ նշանակություն չունեն	Des gens sans importance	Y	Y
1957	Գեղեցկուհին	Une manche et la belle	Y	Y
1958	Մաքսիմա	Maxime	Y
1959	Զինվորը և կովը	La vache et le prisonnier	Y	Y
	Մեծ պետը	Le grand chef	Y	Y
1960	Ֆրանսուհին ու սերը	La française et l'amour	Y
1961	Առյուծները ազատության մեջ	Les lions sont lâchés	Y
	Նախագահը	Le président	Y	Y
1962	Կապիկը ձմռանը	Un singe en hiver	Y			Y	Գերմանացի սպա
1963	Մեղեդին նկուղից	Mélodie en sous-sol	Y
1964	Ուիքենդ օվկիանոսի ափին	Week-end à Zuydcoote	Y	Y
	Հարյուր հազար դոլար արևի տակ	Cent mille dollars au soleil	Y	Y
1967	25-րդ ժամը	La vingt-cinquième heure	Y	Y
1968	Ճակատամարտ Սան Սեբաստիանում	La bataille de San Sebastian	Y
1969	Սիցիլիական կլան	Le clan des Siciliens	Y	Y	Y
1971	Գողություն	Le casse	Y	Y	Y
1973	Օձը	Le serpent	Y		Y
1975	Սարսափ քաղաքի վրա	Peur sur la ville	Y	Y
1976	Իմ թշնամու դին	Le corps de mon ennemi	Y	Y	Y	Y	Կայարանի խոսնակի ձայն
1979	և ...ինչպես Իկարը	I comme Icare	Y	Y	Y	Y	Հեռուստահսկողության տեղնիկ
1982	Հազար միլիարդ դոլար	Mille milliards de dollars	Y	Y	Y
1984	Արկածախնդիրները	Les morfalous	Y	Y		Y	Ռադիոհաղորդավարի ձայն
1991	Մայրիկ	Mayrig	Y	Y
1992	Պարադի փողոց, տուն 588	588 rue paradis	Y	Y		Y	Քահանա Հայկական եկեղեցում
1993	Մայրիկ (սերիալ)	Mayrig	Y	Y

Նվաճումներ

Ֆրանսիայի 22-րդ նախագահ Ժակ Շիրակ

Անրի Վեռնոյն իր կարիերայի ընթացքում ստացել է բազմաթիվ պարգևներ և մրցանակներ, բայց ամենամեծ մրցանակն Հայ և Ֆրանսիացի ժողվրդների սերն է հանդեպ նրա արվեստի։ Ֆրանսիայի գեղարվեստի ակադեմիա անդամ է։ Այսպես է արտայտվել նրա մասին Ֆրանսիայի 22-րդ նախագահ Ժակ Շիրակն՝

Վեռնոյը ֆրանսիական կինոյի լեգենդի մի մասն է - Ժակ Շիրակ

Պարգևներ

• 1955՝ Ֆրանսիայի Հանրապետության «Պատվավոր Լեգեոնի շքանշան»
• 1980՝ Հայ եկեղեցու «Սբ Գրիգոր Լուսավորիչ» I աստիճանի շքանշանով
• 2010՝ Ոսկե ծիրան «Փարաջանովի Մրցանակ» հետմահու

Մրցանակներ

Տարեթիվ	Կինոփառատոն	Առաջադրման անվանակարգ	Առաջադրված	Արդյունք
1954	Լոկառնո ֆիլմերի միջազգային փառատոն		Հինգ ոտքերով ոչխար	Հաղթանակ
1956	Կինոարվեստի ամերիկայն ակադեմիա	Լավագույն սցենար	Հինգ ոտքերով ոչխար	Առաջադրված
1964	Կաննի կինոփառատոն		Հարյուր հազար դոլար արևի վրա	Առաջադրված
	Ալան Պոեի կինոմրցանակ	Լավագույն արտասահմանյան ֆիլմ	Մեղեդին նկուղից	Հաղթանակ
1980	Սեզար կինոմրցանակ	Լավագույն ֆիլմ	և ...ինչպես Իկարը	Առաջադրված
		Լավագույն սցենար	և ...ինչպես Իկարը	Առաջադրված
1991	Կինոյի ազգային ակադեմիա, Ֆրանսիա		Մայրիկ ֆիլմ	Հաղթանակ
1996	Սեզար կինոմրցանակ	Կինոյում ունեցած ներդրման համար	Բոլոր ֆիլմերն	Հաղթանակ