Արմյանսկ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Արմյանսկ (նախկինում Արմյանսկի Բազար; ուկրաիներեն՝ Армянськ, Ղրիմի թաթարերեն՝ Ermeni Bazar, Էրմենի Բազար), քաղաք Ղրիմի հյուսիսային մասում։ Գտնվում է կարևոր ստրատեգիական տեղում, որը կապում է Ղրիմը ցամաքի հետ։ Հիմնադրված է եղել հայերի կողմից 1730-ականներին, ըստ որոշ աղբյուրների՝ 1736 թվականին։
2012 թվականի տվյալներով Արմյանսկ քաղաքում բնակվել է 22 468 մարդ։
Remove ads
Պատմություն
Հիմնադրվել է 18-րդ դարի սկզբին Թուրքիայից փախած և Օր-Կապու (Պերեկոպ) ամրոցից տեղափոխված Ղրիմի հույների և հայերի կողմից։ Հայտնի է 1730-ական թվականներից Էրմենի բազար անունով (Ղրիմի թաթարերենից թարգմանաբար՝ հայկական շուկա)։ 1921 թվականին վերանվանվել է Արմյանսկ։ Քաղաքի կարգավիճակ է ստացել անկախ Ուկրաինայի կազմում 1993 թվականին։
Արմյանսկի շրջակայքում՝ Խերսոնի մարզի սահմանին, գտնվում է լեգենդար Պերեկոպի պատվարը, որը ձգվում է Կարկինիտսկի ծովածոցից մինչև Սիվաշ մոտ յոթ կիլոմետր։ Հնում այն պահպանում էր երեք ամրոցներ։ Դրանցից ամենամեծն ու ամենաամրացվածը Օր-Կապուն է եղել՝ շրջապատված մի քանի խրամներով։ Բերդի պարսպի լավ պահպանված հատվածը գտնվում է ծոցի մոտ։ Պատի հաստությունը մոտ երկու մետր է, շարվածքը կատարյալ հավասարաչափ։ Խրամի խորությունը տեղ-տեղ հասնում է տասնհինգ մետրի։ Արմյանսկի շրջակայքում կան բազմաթիվ սկյութական դամբանաթմբեր։
2017 թվականի աշնանը Պերեկոպ գյուղում «Պերեկոպի հիշատակ» որոնողական ջոկատը հայտնաբերել է Վասիլի Դոլգորուկովի 2-րդ բանակի զինվորների և սպաների զանգվածային թաղման գերեզման 1768-1774 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմի ընթացքում Ղրիմի գրավման ժամանակ։ Այդ մասին նշված է Տավրիդայի կենտրոնական թանգարանի կայքում։ Ընդհանուր առմամբ, 861 մարդու աճյուններ են հայտնաբերվել զանգվածային թաղման գերեզմաններում[2][3]։
2018 թվականի օգոստոսի վերջին Արմյանսկի «Ղրիմի Տիտան» գործարանում տեղի է ունեցել բնապահպանական աղետ՝ ծծմբի անհիդրիդի արտազատմամբ, որն առաջացնում է «մաշկի, քթի և աչքերի լորձաթաղանթների գրգռում, իսկ վատագույն դեպքում՝ թոքային այտուց»։ Դպրոցական տարիքի երեխաները երկու շաբաթով տարհանվել են քաղաքից[4][5]։ Արտակարգ իրավիճակի պատճառ է դարձել գործարանի թթվային կուտակիչների չորացումը, որոնք չեն հովացվել սակավաջրության պատճառով (Հյուսիսային Ղրիմի ջրանցքի ջրամատակարարման դադարեցման պատճառով ջրատար խողովակների ջուրը սպառվել էր)։ Խնդիրը արագ լուծելու ուղիներ չկային՝ Ղրիմում բավարար քանակությամբ քաղցրահամ ջուր չկար, իսկ Սիվաշի աղաջրի մատակարարումը թթվային կուտակիչներին կհանգեցներ անկանխատեսելի հետեւանքներով քիմիական ռեակցիաների։
Ռուսաստանի Դաշնության Կառավարության 2014 թվականի հուլիսի 29-ի թիվ 1398-ռ «Մոնոքաղաքների ցանկը հաստատելու մասին» որոշմամբ Արմյանսկի քաղաքային շրջանն ընդգրկվել է «Ռուսաստանի Դաշնության միապրոֆիլ մունիցիպալ կազմավորումներ» կատեգորիայի մեջ (մոնոքաղաքներ), որոնցում առկա են սոցիալ-տնտեսական իրավիճակի վատթարացման վտանգներ»[6]։
2018 թվականի սեպտեմբերի 15-ին, մթնոլորտում վնասակար նյութերի կոնցենտրացիաների հերթական արտանետումից հետո, Արմյանսկում արտակարգ դրություն մտցվեց[7][8] և Արմյանսկի վարչակազմի ղեկավար Վասիլի Տելիժենկոն հայտարարեց, որ արտակարգ իրավիճակների արձագանքման շտաբը որոշել է. երկարացնել ամառային արձակուրդները ևս մեկ շաբաթով[9][10]։
Remove ads
Բնակչություն
- Քաղաքի ազգային կազմը
Ըստ 2014 թվականի մարդահամարի տվյալների՝ քաղաքի բնակչության ազգային կազմը հետևյալն է եղել[11][12]։
1926 թվականին՝ 2670 մարդ, որից 1159 ուկրաինացի, 614 ռուս, 572 Ղրիմի թաթար, 157 հրեա, 22 գերմանացի, 14 հայ, 6 հույն։
- Արմյանսկի բնակչության մայրենի լեզուներ՝ քաղաքային խորհրդի ենթակա բնակավայրերով
Remove ads
Տնտեսություն
Արդյունաբերություն
Քաղաքում գտնվող ամենախոշոր ձեռնարկությունը «Ղրիմի Տիտան» ՓԲԸ-ն է, որտեղ արտադրվում է տիտանի երկօքսիդ՝ TiO2, ծծմբաթթու և հանքային պարարտանյութեր։
Տրանսպորտ
Քաղաքի Կենտրոնական շուկայի մոտ են գտնվում Արմյանսկ երկաթուղային կայարանը և ավտոկայանը։ Քաղաքով է անցնում «Սիմֆերոպոլ-Խերսոն» մայրուղին։
ԶԼՄ
Հեռուստատեսություն
- «Հյուսիսային Ղրիմ» հեռուստառադիոընկերություն[13]
Մամուլ
Կրոն[16]
- Տեղական կրոնական կազմակերպություն Ավետարանական քրիստոնյաների եկեղեցի «Նոր կյանք», Արմյանսկ
- Ղրիմի Հանրապետության և Սևաստոպոլ քաղաքի մուսուլմանների հոգևոր վարչության «Օր-Ջամի» մուսուլմանների տեղական կրոնական կազմակերպությունը.
- Արմյանսկի ավետարանական լյութերական համայնքի տեղական կրոնական կազմակերպություն
- «Ղրիմի Հանրապետության Արմյանսկի Միրայի Սուրբ Նիկոլայ եկեղեցու ուղղափառ ծխական կազմակերպություն, Ջանկոյի թեմ» կրոնական կազմակերպություն.
- Կրոնական կազմակերպություն «Սուրբ նահատակ Գեորգի Անպարտելիի ուղղափառ ծխական համայնք, Արմյանսկ, Ղրիմի Հանրապետություն, Ջանկոյի թեմ»
- «Արմյանսկի Ավետարանական քրիստոնյա բապտիստների եկեղեցի» տեղական կրոնական կազմակերպություն։
Remove ads
Սոցիալական ոլորտ
Քաղաքում գործում է չորս հանրակրթական դպրոց (թիվ 1 դպրոց, թիվ 2 դպրոց-գիմնազիա, թիվ 3 դպրոց-գիմնազիա, թիվ 4 դպրոց), մանկապատանեկան մարզադպրոց՝ լողավազանով, երաժշտական դպրոց, արհեստագործական դպրոց, Ղրիմի Վ. Ի. Վերնադսկու անվան անվանդաշնային համալսարանի մասնաճյուղ, «Ուկրաինա» Մարդկային զարգացման միջազգային համալսարանի մասնաճյուղ, Կենտրոնական քաղաքային հիվանդանոց, Կինոյի և համերգային պալատ «Տիտան», կինոդահլիճ «Կինոյի աշխարհ», երկու գրադարան, տեղական գիտության պատմական թանգարան, «Տիտան» ֆուտբոլային ակումբ, «Տոնուս» վազորդների ակումբ, Մանկապատանեկան ստեղծագործության կենտրոն, Մշակույթի և ժամանցի կենտրոն։
Remove ads
Արմյանսկ քաղաքի հայտնի բնակիչներ
Պատմական գործիչներ[17]
- Իլյա Իլյիչ Կազաս (1832-1912) – լուսավորիչ, մանկավարժ և բանաստեղծ։
- Էմմանուիլ Յակովլևիչ Մահտեսյան (1857-1908) - ծովանկարիչ։
Ժամանակակիցներ[18]
- Իգոր Յուրիևիչ Բեզդոլնի (ծնվ. 1977 թվականին) ֆուտբոլիստ։
- Կոնստանտին Պետրովիչ Վիզյոնոկ (ծնված 1976 թվականին) - ֆուտբոլիստ։
Պատվավոր քաղաքացիներ[19]
- Պյոտր Տիմոֆեևիչ Բիստրով (1907-1978) - ԽՍՀՄ 50-ամյակի անվան Ղրիմի պիգմենտային տիտանի երկօքսիդի գործարանի առաջին տնօրենը։
- Եվգենի Իվանովիչ Դմիտրիև (1947-2021) - 1999-2004 թվականներին «Տիտան» ՓԲԸ-ի և 2004-2007 թվականներին «Ղրիմի ՏԻՏԱՆ» ՓԲԸ-ի խորհրդի նախագահ։
- Ալեքսանդր Իգնատևիչ Կազարցև (1901-1985) - գեներալ-մայոր, 126-րդ հետևակային դիվիզիայի հրամանատար, 1944 թվականի ապրիլին Արմյանսկի ազատագրման մասնակից, Խորհրդային Միության հերոս։
- Ալեքսանդր Ալեքսեևիչ Կիրիլին (1924-1998) - Փառքի շքանշանի լիիրավ անդամ, 1944 թվականի ապրիլին Արմյանսկի ազատագրման մասնակից։
- Իվան Պորֆիրիեւիչ Կորյավկո (1906-1980) - գեներալ-մայոր, 1944 թվականի ապրիլին Արմյանսկի ազատագրման մասնակից, Խորհրդային Միության հերոս։
Remove ads
Ծանոթագրություններ
Արտաքին հղումներ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads