Յան Ռայնիս

Յան Ռայնիս (լատիշ․՝ Rainis, իսկական անունը՝ Պլիեկշանս Յանիս (լատիշ․՝ Jānis Pliekšāns), օգոստոսի 30 (սեպտեմբերի 11), 1865^[1], Dunava, Լատվիա - սեպտեմբերի 12, 1929(1929-09-12)^{[1][2][3][…]}, Յուրմալա, Լատվիա), լատիշ բանաստեղծ, դրամատուրգ, հասարակական գործիչ։

Յան Ռայնիս լատիշ․՝ Rainis
Ծննդյան անուն	լատիշ․՝ Jānis Pliekšāns
Ծնվել է	օգոստոսի 30 (սեպտեմբերի 11), 1865[1]
Ծննդավայր	Dunava, Լատվիա
Վախճանվել է	սեպտեմբերի 12, 1929(1929-09-12)[1][2][3][…] (64 տարեկան)
Վախճանի վայր	Յուրմալա, Լատվիա
Գերեզման	Ռայնիսի գերեզմանատուն
Գրական անուն	Rainis
Մասնագիտություն	բանաստեղծ, դրամատուրգ, քաղաքական գործիչ, գրող, թարգմանիչ և լրագրող
Լեզու	լատիշերեն
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և  Լատվիա
Կրթություն	Ռիգայի առաջին պետական գիմնազիա (1884)[4], Սանկտ Պետերբուրգի կայսերական համալսարան և Սանկտ Պետերբուրգի համալսարան
Գրական ուղղություններ	New Current?
Ուշագրավ աշխատանքներ	Ave sol!?
Կուսակցություն	Latvian Social Democratic Workers' Party?
Պարգևներ
Ամուսին	Ասպազիա
Յան Ռայնիս Վիքիքաղվածքում
Rainis Վիքիպահեստում

Գործունեություն

Մեծ է եղել Ռայնիսի հետաքրքրությունը հայ ժողովրդի պատմության ու մշակույթի նկատմամբ։ Նա թարգմանել է հայ գրողների ստեղծագործությունները, հրապարակախոսական ելույթներ ունեցել հայ գրականության մասին, ինչը հնարավորություն է տվել լատիշ հասարակայնությանը ծանոթանալ Հայաստանի, նրա բազմադարյան գրականության հետ։ Հայ ժողովրդի տառապանքը, նրա գրականության ու մշակույթը առավել հանգամանորեն են ներկայացված Ռայնիսի «Ամենադժբախտ երկիրը և ամենադժբախտ ժողովուրդը» ակնարկում (1927), որտեղ տեղեկություններ կան հայ ժողովրդի պատմության մասին՝ հնագույն ժամանակներից մինչև 1915 թվականի ցեղասպանությունը։ Խաղաղ հայ բնակչության բնաջնջումը Ռայնիսը համարել է թուրքական կառավարող շրջանների ծրագրված քաղաքականություն, որն իրագործվել է Գերմանիայի հովանավորությամբ։ Ըստ Ռայնիսի՝ հայկական հարցը «չի կարող հեշտությամբ լուծվել», քանի որ Արևմտյան Հայաստանը «պետք է Եվրոպային՝ ստատուս քվոն պահպանելու համար»^[5], իսկ թուրքական իշխանությունները կօգտագործեն այդ իրավիճակը իրենց շահերի համար։ Ինչպես նշել է Ռայնիսը, անգամ այն բանից հետո, «երբ ընդունվել է ժողովուրդների ինքնորոշման իրավունքը, երբ փոքր, մինչև այժմ ճնշված ժողովուրդները հասել են գոնե տեսական ազատության..., ժամանակակից հայերը և Հայաստանը ոչ միայն առավել ապերջանիկ են, քան առաջ, այլև կարող են համարվել աշխարհի ամենադժբախտ ազգը»^[6]։ Դրա հետ մեկտեղ Ռայնիսը հայ ժողովրդին բնորոշել է որպես կենսունակ ու քաջարի, որ պահպանել է ազգային կերպը, ոգին և արժանապատվությունը։

«Կաստանյոլա» հուշերի գրքում Յան Ռայնիսը հայ ժողովրդին անվանել է պանդխտության հարցում գիտակ, թարգմանել է հայկական ժողովրդական երգեր^[7]։

Գրականություն

• Կամսար Գրիգորյան, Յան Ռայնիսը հայ ժողովրդի և հայ գրականության մասին, Ե., Հայպետհրատ, 1954, 32 էջ։
• Կամսար Գրիգորյան, Յան Ռայնիս, Ե., «Հայաստան», 1965, 87 էջ։