Սամսուն

Սամսուն (թուրքերեն՝ Samsun), Սամսոն, հնում՝ Ամիսոս (հունարեն՝ Aiiuxos), քաղաք և նավահանգիստ Թուրքիայի հյուսիսում, Սև ծովի Սամսուն խորշի ափին, Սամսուն վիլայեթի վարչական կենտրոնը։ Ունի 532 000 բնակիչ։

Քաղաք
Սամսուն
թուրքերեն՝ Samsun
Երկիր	Թուրքիա
Համայնք	Սամսունի մարզ, Տրապիզոնի վիլայեթ և Տրապիզոնի էլայեթ
Քաղաքապետ	Յուսուֆ Զիա Յիլմազ
Հիմնադրված է	Մ. թ. ա 4-րդ դար թ.
Այլ անվանումներ	մինչև 15-րդ դար - Ամիսոս
Մակերես	2.106 կմ²
ԲԾՄ	4 մ
Պաշտոնական լեզու	Թուրքերեն
Բնակչություն	532 000 մարդ (2008)
Ազգային կազմ	Թուրքեր
Ժամային գոտի	UTC+2, ամառը UTC+3
Հեռախոսային կոդ	+90 362
Փոստային դասիչ	55000
Սամսուն (Թուրքիա)
Սամսուն Վիքիպահեստում

Արտահանում է ծխախոտ, հացահատիկ, բուրդ, մրգեր։ Ավտոճանապարհների հանգույց է։ Ունի երկաթուղային կայարան, օդանավակայան։ Ծխախոտագործական շրջանի կենտրոն է, ներմուծվող ապրանքների բաշխման կայան։ Կա ծխախոտի, սննդի, քիմիական արդյունաբերություն, հանքային պարարտանյութերի արտադրություն, ձկնորսություն։

Պատմություն

Սամսունը հիմնադրել են հույները մ.թ.ա. 6-րդ դարում։ Բարձր ծաղկման է հասել Պոնտոսի թագավորության ժամանակ (մ․ թ․ ա․ 3-ից 1-ին դարերում)։ Մ․ թ․ ա․ 2-րդ դարում վերջին վերակառուցել է Պոնտոսի թագավոր Միհրդատ VI Եվպատորը։ Ունեցել է ինքնավար քաղաքի իրավունքներ, եղել առևտրի և արհեստագործության կենտրոն։ Իր ճառերից մեկում Կիկերոնը գովեստով է խոսում վաճառաշահ Սամսունի մասին։ Պոնտոսի թագավորության անկումից (մ․ թ․ ա․ 66) հետո Սամսուն անցել է Հռոմեական, ապա՝ Բյուզանդական կայսրությանը, իսկ 15-րդ դարում այն նվաճել են օսմանյան թուրքերը։ Քաղաքը փռված է ծովեզրյա լեռնաբլուրներին, որոնց զառիթափ կողերին պահպանվել են վիմափոր հին դամբարաններ (մի քանիսը բաղկացած են բազմահարկ և հարակից սրահներից), արձանագիր և պատկերաքանդակ տապանաքարեր, անդրիներ, անտիկ դրամներ են։ Հին ու միջին դարերում Սամսունը ունեցել է ամուր բերդ (այժմ՝ ավերակ)՝ կառուցված շուրջ 150 մ բարձրությամբ բլրի վրա։ Սամսունում են ծնվել և գործել մաթեմատիկոսներ Դեմետրիոսն ու Դիոնիսիդորոսը, քերականագետ Տիրանիոնոսը (մ․ թ․ ա․ 1-ին դար), որին ունկնդրել է Սարաբոնը։

Հայերը Սամսունում

Հնագույն ժամանակներից Սամսունում բնակված հայերը զգալի դեր են խաղացել քաղաքի արհեստագործ ու առևտրական կյանքում։ Սամսունից արտահանել են մետաղ, փայտանյութ, մետաքս, ընտիր ծխախոտ (հայտնի է «Սամսոն» անունով), մրգեր են։ 1914 թվականին Սամսունում բնակվում էր ավելի քան 10 հազար հայ։ Ունեին 2 եկեղեցի (Առաքելական և Ավետարանական) և 2 վարժարան։ Սամսունի Հայոց առաջնորդական թեմի կենտրոն էր։ Հրատարակվում էր «Դպրոց» պատմագիտական ամսագիրը (1914)։ Սամսունի ծխախոտի և ալյուրի արդյունաբերությունն ու արտահանությունը գրեթե ամբողջովին կենտրոնացած էր Իփեկյան, Եթերյան, Իպրանոսյան, Ասրյան, Աբրահամյան, Պահճեգուլան, Չեքեմյան և այլ գերդաստանների ձեռքում։ 1915 թվականին, Մեծ եղեռնի ժամանակ, Սամսունի հայերը ենթարկվեցին բռնագաղթի և կոտորածների։ Սակավաթիվ փրկվածներն ապաստանեցին տարբեր երկրներում։

Արտաքին հղումներ

• Սամսունի Քաղաքապետարանը (թուրքերեն)
• Սամսունի մետրոպոլիտենը (թուրքերեն) Արխիվացված 2009-02-07 Wayback Machine
• Պաշտոնական տուրիստական տեղեկատվություն Արխիվացված 2012-04-02 Wayback Machine
• Քաղաքի նավահանգիստ Արխիվացված 2014-03-28 Wayback Machine
• Ժամանման և մեկնման ներկայիս նավահանգիստը
• Քաղաքի դրամը Ամիսուս դրամ
• Ամիսոս դրամը հայտնաբերվել է հանցագործների մոտ
• Սամսուն քաղաքի քարտեզը
• Օպերայի և բալետի շենքը Արխիվացված 2013-12-02 Wayback Machine
• Ամիսոսի (Սամսուն) պատմությունը Արխիվացված 2015-04-06 Wayback Machine
• Սամսունի բիզնեսը (թուրքերեն) Արխիվացված 2013-12-27 Wayback Machine
• Սամսունի ժողովրդական պարի անսամբլը (թուրքերեն) Արխիվացված 2016-10-11 Wayback Machine
• Սամսունը (թուրքերեն) Արխիվացված 2016-02-05 Wayback Machine

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սամսուն» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 10, էջ 161)։