Կոլումբիա

Կոլումբիա, պաշտոնապես՝ Կոլումբիայի Հանրապետություն (իսպ.՝ República de Colombia), պետություն Հարավային Ամերիկայի հյուսիս-արևմուտքում։ Սահմանակից է արևելքում Վենեսուելային, հարավ-արևելքում Բրազիլիային, հարավ-արևմուտքում Պերուին, հարավում Էկվադորին և հյուսիսում Պանամային։ Ողողվում է Խաղաղ օվկիանոսի և Կարիբյան ծովի ջրերով^[5]։

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Կոլումբիա (այլ կիրառումներ)

Կոլումբիա
Կոլումբիայի դրոշ Զինանշան
Կարգավիճակ	ինքնիշխան պետություն, հանրապետություն, Աշխարհիկ պետություն և երկիր
Ներառում է	Ամազոնաս, Անտիոքիա, Arauca Department?, Անտլանտիկո, Բոլիվար, Boyacá Department?, Caldas Department?, Caquetá Department?, Casanare Department?, Կաուկա, Cesar Department?, Չոկո, Córdoba Department?, Կունդինամարկա, Guainía Department?, Guaviare Department?, Huila Department?, La Guajira Department?, Մագդալենա շրջան, Meta Department?, Նարինյո, Norte de Santander Department?, Putumayo Department?, Quindío Department?, Risaralda Department?, Archipelago of San Andrés, Providencia and Santa Catalina?, Santander Department?, Sucre Department?, Tolima Department?, Վալիե դել Կաուկա, Vaupés Department?, Վիչադա և Բոգոտա
Պետական լեզու	իսպաներեն[1]
Մայրաքաղաք	Բոգոտա[2]
Պետական կարգ	հանրապետություն
Օրենսդիր մարմին	Congress of Colombia?
Երկրի ղեկավար	Գուստավո Պետրո
Կառավարության ղեկավար	Գուստավո Պետրո
Մակերես	1,141,748 կմ²
Ջրային %	8.8 %% ջրային
Ազգաբնակչություն	52 637 780
Հիմն	National Anthem of Colombia?
Կարգախոս	Libertad y Orden, Freedom and Order, Свобода и ред, Colombia is magical realism, Wolność i porządek և Liberdade e orde
Հիմնադրված է	1810 թ.
Արժույթ	Colombian peso?
Կենտրոնական բանկ	Banco de la República?
Ժամային գոտի	UTC-5 և America/Bogota?[3]
Հեռախոսային կոդ	+57
Ինտերնետ-դոմեն	.co
Մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքս	0,752[4]
gov.co​(իսպ.)

Պատմություն

Կոլումբիան իսպանացիների կողմից հայտնաբերվել է 1499 թվականին։ 16-րդ դարի 30-ական թվականներին իսպանացիները վերջնականապես նվաճել են երկիրը՝ հարակից տարածքներով, և դարձրել գաղութ՝ Նոր Գրանադա անունով (ընդգրկում էր նաև Էկվադորի, Պանամայի, Վենեսուելայի տարածքները), որը հետագայում տրոհվել է։ Կոլումբիայի անկախությունը հռչակվել է 1810 թվականի հուլիսի 20-ին, սակայն իրական անկախությունն սկսվել է 1830 թվականից՝ Մեծ Կոլումբիայի դաշնության տրոհումից հետո (նրանից անջատվել են ներկայիս Վենեսուելան և Էկվադորը)։ 1863 թվականից երկիրն անվանվել է Կոլումբիայի Միացյալ Նահանգներ, 1886 թվականից՝ Կոլումբիայի Հանրապետություն։ Երկրի հիմնական բնակիչները կոլումբիացիներն են։

Աշխարհագրություն

Կոլումբիան գտնվում է Հարավային Ամերիկայի հյուսիս-արևմուտքում։ Ափերը ողողվում են Խաղաղ օվկիանոսի և Կարիբյան ծովի ջրերով։ Երկրին են պատկանում նաև Սան Անդրես, Պրովիդենսիա (Կարիբյան ծովում) և Մալպելո (Խաղաղ օվկիանոսում) կղզիները։ Ռելիեֆը բազմազան է. հյուսիսում և արևելքում հարթավայրային է, իսկ արևմուտքում ձգվում է Կոլումբիական Անդեր լեռնաշղթան։ Հյուսիս-արևմուտքում Սիեռա Նևադա դե Սանտա Մարտա լեռնազանգվածն է, որտեղ գտնվում է Կոլումբիայի ամենաբարձր՝ Կոլոն լեռնագագաթը (5800 մ)։ Ափամերձ գոտիներում ճահճապատ դաշտավայրեր են։ Կան նավթի, գազի, ածխի, ոսկու, պլատինի, զմրուխտի (առաջին տեղն աշխարհում), երկաթի պաշարներ։

Կլիմա

Կլիման հասարակածային և մերձհասարակածային է։ Գետային ցանցը խիտ է։ Խոշոր գետերն են Մագդալենան, Անտրատոն, Մետան, Գուավիարեն, Կակետան և այլն։ Կան բազմաթիվ լճեր։ Տարածված են մշտադալար անտառներն ու սավաննաները։ Կենդանական աշխարհը հարուստ է։

Վարչական բաժանում

Կոլումբիայի դեպարտամետները

Կոլումբիան ունիտար հանրապետություն է, որը բաժանվում է 32 դեպարտամենտրների (իսպ.՝ departamentos) և մայրաքաղաքային շրջանի (իսպ.՝ Distrito Capital)։ Ամեն դեպարտամենտրը գլխավորում է նահանգապետը (իսպ.՝ gobernador) և Դեպարտամենտրի Ժողովը (իսպ.՝ Asamblea Departamental), որին չորս տարով ընտրում է բնակչությունը։ Նահանգապետը չի կարող զբաղեցնել իր պաշտոնը երկու անգամ ՝ առանց ընդհատումների։ Դեպարտամենտներն ունեն ինքնավարության որոշ աստիճան։

Դեպարտամենտները կազմված են մունիցիպալիտետներից (իսպ.՝ municipios)։ Մունիցիպալ կառավարությունը գլխավորում է ալկալդը (իսպ.՝ alcalde), իսկ վարչական մարմինն Մունիցիպալ Խորհուրդն է (իսպ.՝ Concejo Municipal)։ Երկուսին էլ ընտրում է բնակչությունը ՝ չորս տարով։

Մայրաքաղաքային շրջանն է երկրի մայրաքաղաք Բոգոտան։ Բոգոտան մասամբ քաղված է իրեն շրջապատող Կունդինամարկա դեպարտամենտից։

Հիմնականում կոլումբիացները կաթոլիկ են, բայց անտառային հնդկացիների շարքում հանդիպում են ավանդական ցեղային հավատքներ։

Ծանոթագրություններ

1. Título I, Artículo 10 // Կոլումբիայի Սահմանադրություն
2. https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Kolumbia;4169072.html
3. https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/southamerica
4. Human Development Report — UNDP, 2022.
5. Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան (1987). Աշխարհագրական անունների բառարան. Երևան: «Լույս».

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կոլումբիա» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 520)։