Քուր (Շվեյցարիա)
From Wikipedia, the free encyclopedia
Քուր (German: [[Միջազգային հնչյունական այբուբեն|[ˈkuːr]]] [[Միջազգային հնչյունական այբուբեն|[ˈxuːr]]]) կամ Coire (ֆրանսերեն: ; ռոմանշ.՝ Cuira ˈkweːrɐ||roh-putèr-Cuira.ogg}} ), Շվեյցարիայի Գրաուբյունդեն կանտոնի վարչական կենտրոնն ու ամենամած քաղաքը։ Ընկած է կանտոնի հյուսիսային հատվածում, Գիսոնյան-Հռենոսյան հովտի հենց այն մասում, որտեղ Հռենոսը թեքվում է դեպի հյուսիս։ Գետի աջ ափին կառուցված այդ բնակավայրը համարվում է Շվեյցարիայի հնագույն քաղաքը։
| Բնակավայր | |||
|---|---|---|---|
| Քուր | |||
| գերմ.՝ Chur | |||
| |||
 | |||
| Երկիր |  Շվեյցարիա | ||
| Համայնք | Plessur Region? | ||
| Մակերես | 28,09 կմ² | ||
| ԲԾՄ | 593 մետր | ||
| Բնակչություն | ▲35 373 մարդ (դեկտեմբերի 31, 2018)[1] | ||
| Ժամային գոտի | UTC+1 և UTC+2 | ||
| Հեռախոսային կոդ | 081 | ||
| Փոստային դասիչ | 7000[2][3], 7001[3], 7004[3], 7006[3] և 7007[3] | ||
| Ավտոմոբիլային կոդ | GR | ||
| Պաշտոնական կայք | chur.ch(գերմ.) | ||
| |||
Զբաղեցնում է 28,09 քառակուսի կիլոմետր տարածք, որի 17.6%-ն օգտագործվում է գյուղատնտեսական նպատակներով, 52.1%-ն անտառապատ է, 26.5%-ը գրավել են շենքերն ու ճանապարհները։ Վերջին երկու տասնամյակների ընթացքում վերջինիս բաժինը գյուղատնտեսական օգտագործման հողերի հաշվին 87 հեկտարով ավելացել է[4]։
2018 թվականի դեկտեմբերի 31-ի տվյալներով՝ Քուրի բնակիչների թվաքանակը եղել է 35,378. Նրանց 19.2%-ը օտարերկրացիներ էին։ Բնակչության թվաքանակի փոփոխության միջին տարեկան ցուցանիշը կազմել է 2.34%: Քաղաքի բնակիչների 81.0%-ի մայրենի լեզուն գերմաներենն է, 5.4%-ինը՝ ռոմանշերենը, 5.1%-ինը՝ իտալերենը[5]։
Քուրի բնակչության թվաքանակը պատմական ժամանակի ընթացքում կրել է հետևյալ փոփոխությունները[6].
| Պատմական տվյալներ բնակչության վերաբերյալ[6] | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Տարին | Բնակչ. | Շվեյցարացի | % Գերմանախոս | % Իտալախոս | % Ռոմանշախոս | % Բողոքական | % Կաթոլիկ | ||||
| 13-րդ դար | 1,000-1,500 | ||||||||||
| 15-րդ դարի վերջ | ca. 1,500 | ||||||||||
| 1780 | 2,331 | ||||||||||
| 1860 | 6,990 | 6,373 | 60.8% | 39.1% | |||||||
| 1880a | 8,753 | 7,866 | 86.6% | 3.2% | 11.3% | 73.6% | 27.8% | ||||
| 1888 | 9,259 | 8,094 | 84.2% | 2.7% | 12.5% | 70.4% | 29.5% | ||||
| 1900 | 11,532 | 9,687 | 80.5% | 5.9% | 12.7% | 65.6% | 34.4% | ||||
| 1910 | 14,639 | 12,042 | 79.4% | 8.0% | 11.6% | 62.8% | 36.8% | ||||
| 1930 | 15,574 | 13,685 | 83.0% | 5.3% | 10.8% | 62.8% | 36.7% | ||||
| 1950 | 19,382 | 17,852 | 83.2% | 5.2% | 10.2% | 60.4% | 38.5% | ||||
| 1970 | 31,193 | 26,332 | 75.6% | 9.7% | 10.6% | 49.1% | 49.6% | ||||
| 1990 | 32,868 | 27,259 | 78.2% | 6.2% | 6.9% | 42.7% | 48.5% | ||||
| 2000 | 32,989 | 27,061 | 81.0% | 5.1% | 5.4% | 38.5% | 44.6% | ||||
| 2010 | 36,690 | 29,695 | 33.3% | 42.0% | |||||||
Քուրի մի շարք պատմամշակութային հուշարձաններ ընդգրկված են Շվեյցարիայի համազգային նշանակության պատմամշակութային ժառանգության ցանկում, այդ թվում՝ հնագիտական երկու վայր, հին (միջնադարյան) քաղաքամասը, նախապատմական Welschdörfli բնակավայրը, հին հռոմեական վիկուսը, չորս արխիվ ու գրադարան, չորս թանգարան, երեք եկեղեցի, ևս 15 այլ շինություններ[7]։
Փոստի փողոցը հին քաղաքամասում
Արվեստի թանգարանը
Սբ. Մարտին եկեղեցին
Kantonsgerichtsgebäude-ն (կանտոնային դատարանի շենքը)
St. Maria Himmelfahrt (Համբարձման տաճարը)
Փողոց հին քաղաքամասում
_41.jpg)
Տաճարի ներկայիս տարածքի մերձակայքում առաջին եկեղեցին հիմնվել է 5-րդ դարի առաջին կեսին։ 8-րդ դարում, դրա հարևանությամբ, ռոմանական ճարտարապետության ոճով կառուցվել է կրիպտ, որտեղ պահպանվել են Ալբրեխտ Դյուրեր և Հանս Հոլբեյն Կրտսերի նշանակալից ստեղծագործություններ։ Իսկ տաճարն ինքը կառուցվել է 1154-ից 1270 թվականների միջակայքում։ Նրա բարձր խորանը ուշ գոթիկայի ոճով 1492 թվականին ավարտի է հասցրել Յակոբ Ռուսսը[8]։
St. Luzi եկեղեցին հավանաբար կառուցվել է 8-րդ դարում։ Կարոլինգյան ժամանակներում այնտեղ գրչագրության դպրոց է գործել[9]։
Քաղաքի տեսարժան վայրերից են նաև շվեյցարացի նկարիչ Հ. Գիգերի ձևավորած ու պատկերազարդած Giger Bar-ը, հին քաղաքամասի շինությունները, պատկերասրահը, բնության պատմության թանգարանը...
| Քուր (1981-2010)ի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Միջին բարձր °C (°F) | 4.8 (40.6) |
6.4 (43.5) |
11.2 (52.2) |
15.1 (59.2) |
20.0 (68) |
22.7 (72.9) |
24.9 (76.8) |
24.1 (75.4) |
20.0 (68) |
16.1 (61) |
9.5 (49.1) |
5.3 (41.5) |
15.0 (59) |
| Միջին օրական °C (°F) | 0.7 (33.3) |
1.8 (35.2) |
5.9 (42.6) |
9.7 (49.5) |
14.3 (57.7) |
17.1 (62.8) |
19.1 (66.4) |
18.5 (65.3) |
14.8 (58.6) |
10.8 (51.4) |
5.2 (41.4) |
1.7 (35.1) |
10.0 (50) |
| Միջին ցածր °C (°F) | −2.6 (27.3) |
−2.0 (28.4) |
1.6 (34.9) |
4.6 (40.3) |
8.9 (48) |
11.8 (53.2) |
13.8 (56.8) |
13.7 (56.7) |
10.3 (50.5) |
6.6 (43.9) |
1.7 (35.1) |
−1.4 (29.5) |
5.6 (42.1) |
| Տեղումներ մմ (դյույմ) | 51 (2.01) |
47 (1.85) |
55 (2.17) |
49 (1.93) |
71 (2.8) |
93 (3.66) |
109 (4.29) |
112 (4.41) |
81 (3.19) |
56 (2.2) |
70 (2.76) |
55 (2.17) |
849 (33.43) |
| Ձյան տեղումներ սմ (դյույմ) | 34.0 (13.39) |
24.7 (9.72) |
10.3 (4.06) |
1.5 (0.59) |
0.4 (0.16) |
0.0 (0) |
0.0 (0) |
0.0 (0) |
0.1 (0.04) |
0.1 (0.04) |
10.0 (3.94) |
20.6 (8.11) |
101.7 (40.04) |
| Միջ. տեղումների օրեր (≥ 1.0 mm) | 7.3 | 6.6 | 8.1 | 7.5 | 9.9 | 11.2 | 11.0 | 11.2 | 8.4 | 7.0 | 8.5 | 7.9 | 104.6 |
| Միջ. ձնառատ օրեր (≥ 1.0 cm) | 4.8 | 3.9 | 2.5 | 0.4 | 0.1 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 1.6 | 4.1 | 17.4 |
| % խոնավություն | 73 | 70 | 65 | 63 | 64 | 67 | 68 | 71 | 73 | 73 | 74 | 75 | 70 |
| Միջին ամսական արևային ժամ | 97 | 112 | 139 | 147 | 169 | 177 | 203 | 185 | 155 | 135 | 93 | 81 | 1692 |
| աղբյուր: MeteoSwiss[10] | |||||||||||||
.svg){kind=small}
.jpg)
- Վաղ ժամանակներ
- Գեորգ Բլաուրոկ (1492–1529)- արմատական Ռեֆորմացիայի առաջնորդներից և անաբապտիզմի հիմնադիրներից մեկը
- Յոհանես Ֆաբրիցիուս Մոնտանուս (1527–1577)- գերմանացի աստվածաբան և բանաստեղծ[11]
- Յորգ Ենաչ (1596–1639)- Երեսնամյա պատերազմի ժամանակների քաղաքական գործիչ[12]
- Սոլոմոն Շպրեխեր ֆոն Բեռնեգ (1697–1758)- Յոթնամյա պատերազմի ժամանակների հաբսբուրգյան ֆելդմարշալ
- 18-րդ դար
- Երեմիա Թեուս (1716–1746)- շվեյցարա-ամերիկյան նկարիչ
- Անգելիկա Կաուֆման (1741–1801) - ավստրիացի նկարչուհի[13]
- Ռիշար Լա Նիկա (1794 – 1883)- շվեյցարացի ինժեներ
- 19-րդ դար
- Ալեքսանդր Մորիտցի (1806-1850)- շվեյցարացի բնագետ, էվոլուցիոն տեսության սկզբնավորողներից մեկը
- Գոթֆրիդ Լյուդվիգ Թեոբալդ (1810 – 1869)- երկրաբան և քարտեզագիր, 1854-1869 թթ. դասավանդել է Քուրում
- Յոհան Բապտիստա ֆոն Չառներ (1815–1879) - փաստաբան, քաղաքական գործիչ[14]
- Ֆիլիպ Շաֆ (1819–1893)- աստվածաբան, պատմաբան, երկար տարիներ ապրել ու դասավանդել է ԱՄՆ-ում[15]
- Յոհան Կոաց (1822– 1918)- քարտեզագիր, լեռնագնաց
- Սիմեոն Բավիեր (1825–1896)- քաղաքական գործիչ, Շվեյցարիայի Դաշնային խորհրդի անդամ 1878-1883 թթ.
- Էդուարդ Քիլիաս (1829–1891)- ֆիզիկոս, բնագետ, բալնեոլոգ
- Կարլ Հիլթի (1833–1909)- փիլիսոփա, գրող, փաստաբան
- Ադոլֆո Քինդ (1848–1907)- քիմիկոս ինժեներ, Իտալիայում դահուկասպորտի հիմնադիրներից
- Կլարա Ռագաց (1874–1957)- ֆեմինիստ, պացիֆիստ
- Յակոբ Բուխիլի (1876–1945)- ինժեներ
- Յոսիաս Բրաուն-Բլանքետ (1884–1980)- ֆիտոսոցիոլոգ, բուսաբան
- Ռոզա Գուտկնեխտ (1885–1959)- աստվածաբան և կրոնավոր, առաջին կին պաստորներից մեկը
- Հարրի Քլարք (1889–1931)- նկարիչ
- Կուրտ Հյուբեր (1893–1943)- համալսարանի դասախոս, հակաֆաշիստական դիմադրության «Ճերմակ վարդ» խմբի մարտիկ
- Մորիս Կոնրադի (1896 − 1947)- ռուսական սպիտակգվարդիական շարժման մասնակից, սպա
- 20-րդ դար
- Ռոբերտ Պլատով (1900–1982)- ժուռնալիստ, Platow Brief հրատարակրոտան հիմնադիր[16]
- Հայնրիխ Վիլլի (1900–1971)- մանկաբույժ, Prader–Willi համախտանիշի հայտնաբերողներից մեկը
- Անդրեաս Վալզեր (1908–1930)- նկարիչ
- Գուստավ Գուանելա (1909–1982)- գյուտարար
- Մայնռադ Շյուտտեր (1910–2006)- կոմպոզիտոր
- Ռուդոլֆ Օլգիատի (1910–1995)- ճարտարապետ, New Objectivity շարժման ներկայացուցիչ
- Հ. Ռ. Գիգեր (1940–2014)- նկարիչ, «Օսկար» մրցանակի դափնեկիր[17]
- Պետեր Ցումտոր (ծնվ. 1943)- ճարտարապետ
- Ալեքս Պ. Շմիդ (ծնվ. 1943)- գիտնական, ՄԱԿ-ի ահաբեկչության կանխարգելման բաժնի նախկին աշխատակից
- Մարիո Իլլիեն (ծնվ. 1946)- ինժեներ, շարժիչագործ
- Ռոբերտ Ինդերմաուր (ծնվ. 1947)- նկարիչ, քանդակագործ
- Հանս Դանուզեր (ծնվ. 1953)- նկարիչ, լուսանկարիչ
- Կորին Կուրշելաս (ծնվ. 1956)- երգչուհի, երգերի հեղինակ, դերասանուհի[18]
- Վալերիո Օլգիատի (ծնվ. 1958)- ճարտարապետ
- Ռեբեկա Ինդերմաուեր (ծնվ. c.1977)- հեռուստատեսային դերասանուհի[19]
- Մարզիկներ
- Ռիկո Բիանկի (ծնվ. 1930)- թիավարող մարզիկ, 1952 թվականի և 1960-ի ամառային օլիմպիական խաղերի մասնակից
- Իվոն Ռյուեգ (ծնվ. 1938)- լեռնադահուկորդ, 1960 թվականի ձմեռային օլիմպիական խաղերում ոսկե մեդալ է նվաճել հսկայական ոլորավայրէջք մարզաձևում
- Մարիո Ֆրիք (ծնվ. 1974)- ֆուտբոլիստ
- Բինիա Ֆելչեր (ծնվ. 1978)- կյորլինգիստ, 2006 թվականի ձմեռային օլիմպիական խաղերի արծաթե մեդալակիր
- Նինո Շուրտեր (ծնվ. 1986)- հեծանվաարշավորդ, օլիմպիական խաղերի ոսկե մեդալակիր
- A. Eichhorn, Episcopatus Curiensis (St Blasien, 1797)
- W. von Juvalt, Forschungen fiber die Feudalzeit im Curischen Raetien, 2 parts (Zürich, 1871)
- C. Kind, Die Reformation in den Bistumern Chur und Como (Coire, 1858)
- Conradin von Moor, Geschichte von Curraetien (2 vols., Coire, 1870–1874)
- P. C. you Planta, Des alte Raetien (Berlin, 1872); Idem, Die Curraetischen Herrschaften in der Feudalzeit (Bern, 188i); Idem, Verfassungsgeschichte der Stadt Cur im Mittelalter (Coire, 1879); Idem, Geschichte von Graubünden (Bern, 1892).
- Principality of Liechtenstein homepage on religion Արխիվացված 2008-01-01 Wayback Machine
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
