Լար (ֆիզիկա)
From Wikipedia, the free encyclopedia
Լար, հասկացություն ֆիզիկայում, նկարագրվում է լարերի տեսությամբ։ Ի տարբերություն տարրական մասնիկների, որոնք ըստ սահմանման զրոյական չափականություն ունեն կամ կետային են, լարերը միաչափ ձգված օբյեկտներ են։ Այն տեսությունները, որոնցում հիմնարար օբյեկտները ոչ թե տարրական մասնիկներն ե, այլ՝ լարերը, ինքնաբերաբար օժտված են բազմաթիվ հատկություններով, որոնք պետք է տեղի ունենան ֆիզիկայի հիմնարար տեսության մեջ։ Լարերի տեսությունները, որոնք գործում են քվանտային մեխանիկայի կանոններին համաձայն, նկարագրվում են քվանտային գրավիտացիայով։
Այս հոդվածն աղբյուրների կարիք ունի։ Դուք կարող եք բարելավել հոդվածը՝ գտնելով բերված տեղեկությունների հաստատումը վստահելի աղբյուրներում և ավելացնելով դրանց հղումները հոդվածին։ Անհիմն հղումները ենթակա են հեռացման։ |
Լարերի տեսությունում լարերը կարող են լինել բաց (ունենալ երկու ազատ ծայր) կամ փակ (ձևավորելով օղակ) և կարող են ունենալ բազմաթիվ յուրահատկություններ։ Մինչև 1995 թվականը սուպերսիմատրիայի գաղափարը կիրառող հինգ լարերի տեսություններ կային, որոնք տարբերվում էին լարերի տիպերով և այլ հատկություններով։ Այժմ այս տարբեր տեսությունները համարվում են մեկ տեսության՝ այսպես կոչված M-տեսության տարբեր սահմանային դեպքեր։
Լարերի տեսության վրա հիմնվող տարրական մասնիկների տեսություններում լարերի բնութագրական երկարությունը Պլանկի երկարության կարգի է՝ մասշտաբ, որտեղ էական են դառնում քվանտային գրավիտացիայով պայմանավորված երևույթները։ Ավելի մեծ երկարությամբ մասշտաբներում, ինչպես ֆիզիկական լաբորատորիաներում տեսանելի մասշտաբներն են, այսպիսի օբյեկտները անզանազանելի են զրոյական չափականությամբ կետային մասնիկներից, և լարի թրթռումային (վիբրացիոն) վիճակով կորոշվի մասնիկի տիպը։ Լարերը երբեմն ուսումնասիրվում են միջուկային ֆիզիկայում։
Տարածվելով տարածաժամանակում՝ լարը փաթաթվում է երկչափ մակերևույթում, որը կոչվում է համաշխարհային թերթ։ Սա համարժեք է կետային մասնիկի միաչափ համաշխարհային գծին։ Լարի ֆիզիկան նկարագրվում է համաշխարհային թերթի հետ զուգակցվող երկչափ կոնֆորմ դաշտի տեսությամբ (անգլ․՝ conformal field theory, CFT)։ Երկչափ կոնֆորմ դաշտի տեսության ֆորմալիզմը բազմաթիվ կիրառություններ ունի լարերի տեսությունից դուրս, օրինակ՝ կոնդենսացված նյութի ֆիզիկայում և մաքուր մաթեմատիկայի բաժիններում։