Australia

Daytoy nga artikulo ket maipanggep iti pagilian. Para iti dadduma nga usar, kitaen ti Australia (panangilawlawag).

Ti Australia, opisial a ti Mankomunidad iti Australia,^[9] ket maysa a pagilian idiay Akin-abagatan a Hemisperio a nabuklan ti kangrunaan a daga iti kontinente iti Australia ken dagiti is-isla iti Tasmania ken dadduma pay a babassit nga isla idiay Indiano ken Taaw Pasipiko. Daytoy ket isu ti maikanem a kadakkelan a pagilian babaen ti dagup a kadakkel. Dagiti kaarrubana a pagilian ket mairaman ti Indonesia, Daya a Timor ken Papua Baro a Guinea iti amianan; ti Is-isla ti Solomon, Vanuatu ken Baro a Caledonia iti amianan-daya; ken Baro a Selanda iti abagatan-daya.

Mankomunidad ti Australia
Wagayway Eskudo
Nailian a kanta: "Advance Australia Fair"[N 1]
Kapitolio	Canberra 35°18.48′S 149°7.47′E
Kadakkelan a siudad	Sydney
Opisial a sasao	Awan[N 2]
Nailian a pagsasao	Ingles (de facto)[N 2]
Nagan dagiti umili	Australiano, Aussie, Taga-Australia[2][3]
Gobierno	Pederal a parlamentario a batay-linteg a monarkia
• Monarkia	Charles III
• Gobernador-Heneral	Sam Mostyn
• Kangrunaan a Ministro	Anthony Albanese
Lehislatura	Parlamento
• Akinngato a kamara	Senado
• Akinbaba a kamara	Kamara dagiti Pannakabagi
Wayawaya  manipud iti Nagkaykaysa a Pagarian
• Batay-linteg	1 Enero 1901
• Alagaden ti Westminster	11 Disiembre 1931
• Alagaden ti panagampon ti Tignay ti Westminster	9 Oktubre 1942 (nga addaan iti naapektaran manipud idi 3 Septiembre 1939)
• Tignay ti Australia	3 Marso 1986
Kalawa
• Dagup	7,617,930 km2 (2,941,300 sq mi) (Maika-6)
Populasion
• Karkulo idi 2025	27,797,700[4] (Maika-51)
• Senso idi 2016	23,401,892[5]
• Densidad	3.6/km2 (9.3/sq mi) (Maika-236)
GDP (PPP)	Karkulo idi 2011
• Dagup	$918.978 bilion[6] (Maika-18)
• Tunggal maysa a tao	$40,836[6] (Maika-12)
GDP (nominal)	Karkulo idi 2011
• Dagup	$1.507 trilion[6] (Maika-13)
• Tunggal maysa a tao	$66,984[6] (Maika-5)
Gini (2012)	33.6[7] kalalainganna · Maika-19
HDI (2013)	0.933[8] nangato unay · Maika-2
Kuarta	Doliar ti Australia (AUD)
Sona ti oras	UTC+8 aginggana iti +10.5 (sabsabali[N 3])
• Kalgaw (DST)	UTC+8 aginggana iti +11.5 (sabsabali[N 3])
Pagmanehuan	kanigid
Kodigo ti panagtawag	+61
Kodigo ti ISO 3166	AU
TLD ti internet	.au

Para kadagiti 40,000 a tawtawen^[10] sakbay ti Europeano a panagtaeng idi naladaw a maika-18 a siglo, ti Australia ket tinaengan idi babaen dagiti patneng nga Australiano,^[11] a naikameng ti, maysa wenno ad-adu ti agarup a 250 a grupgrupo ti pagsasao.^[12][13] Kalpasan ti panakadukatal babaen dagiti Olandes nga eksplorador idi 1606, ti akin-daya a kagudua ti Australia' ket tinunton babaen ti Gran Britania idi 1770 ken tinagtagitao babaen ti penal a pagluganan idiay kolonia ti New South Wales manipud idi 26 Enero 1788. Ti populasion ket nagin-inut a dimmakkel kadagiti simmarsaruno a dekada; ti kontinente ket nasuksukimat ken nanayonan ti lima a naipatakder a bukod nga agturturay a Balangat a kolkolonia.

Idi 1 Enero 1901, dagitoy nga innem a kolonia ket napederado, a nangporma ti Mankomunidad ti Australia. Manipud iti Pannakapederasion, ti Australia ket nakataripato ti natalinaay a liberal a demokratiko a sistema ti politika nga agpamay-ay a kas maysa a pederal a parlamentario a demokrasia ken batay-linteg a monarkia. Ti pederasion ket buklen dagiti innem nga estado ken nadumaduma a terteritorio. Ti populasion iti 28 a riwriw^[4] ket adu a naipatengngaan a dagidiay Akindaya nga estado ken kaaduan nga urbanisado.

Daytoy ket maysa a nangato a narang-ay a pagilian, ti Australia ket isu ti maika-13 a kadakkelan nga ekonomia iti lubong ken addaan iti maikanem a kangatuan ti matgedan ti tunggal maysa a tao iti lubong. Ti panaggastus ti Australia iti militar ket isu ti maika-13 a kadakkelan iti lubong. Addaan daytoy iti maikadua a kangatuan ti pagsurotan ti panagrangrang-ay ti nagtagitaoan iti lubong, ti Australia ket nangato a mairanggo kadagiti adu a sangalubongan a panagipadpada ti nailian a pannakaaramid, a kas ti kasayaat ti biag, salun-at, edukasion, waya ti ekonomiko, ken ti panagsalaknib ti sibil a wayawaya ken dagiti karbengan ti politika.^[14] Ti Australia ket maysa a kameng ti G20, OECD, WTO, APEC, UN, Mankomunidad dagiti Pagilian, ANZUS, ken ti Sangkatipunan dagiti Isla ti Pasipiko.

Paammo

1. Ti Australia ket addan ti maysa a naarian a kanta, "God Save the Queen (or King)
   (Ilokano: Apo Isalakanmo ti Rena)", a daytoy ket may-ayam no adda dagiti kameng iti Naarian a pamilia no addada idiay Australia. Kadagiti dadduma pay a maibagay a linaon, ti nailian a kanta ti Australia, "Advance Australia Fair", ket isu ti maay-ayam.^[1]
2. Ti Ingles ket awan ti de jure a kasasaad.
3. Adda dagiti babassit a paggiddiatan manipud kadagiti tallo a sona ti oras, kitaen ti Oras idiay Australia.