Noam Chomsky

Ni Avram Noam Chomsky (/ˈnoʊm ˈtʃɒmski/; nayanak idi Disiembre 7, 1928) ket maysa nga Amerikano a linguistiko, pilosopo,^[6][7] ti kognitibo a sientista, lohiko,^[8][9] historiador, politikal a kritiko, ken aktibista. Isu ket maysa a Propesor ti Instituto ken Propesor (Emeritus) iti Departamento ti Lingguistika ken Pilosopia idiay MIT, nga idiay ket nagtrabtrabaho iti sumurok a 50 a tawtawen.^[10] Iti maipatinayon kadagiti obran ti lingguistika, isu ket nagsursurat kadagiti maipanggep ti gubat, politika, ken masa a midia, ken isu ti nagsursurat kadagiti 100 a liblibro.^[11] Segun ti Pangsurotan ti Dakamat Dagiti Arte ken Dagiti Kinataon idi 1992, ni Chomsky ket nadakamatan idi a kas maysa a kaaduan a taudan ngem ti sinoman a sibibiag nga eskolar manipud idi 1980 aginggana idi 1992, ken isu idi ti maikawalo a kaaduan a nadakamatan a taudan para iti amin.^{[12][13][14][15]} Isu ket naipalpalawagan idi a kas maysa a prominente a pigura ti kultura, ken nabutosan idi a kas ti "kalaingan a publiko nga intelektual iti lubong" idi 2005 a panagbutos.^[16][17]

Noam Chomsky
Ni Chomsky, a nagbisbisita ti Vancouver, Kanada idi Marso2004
Nayanak	(1928-12-07) Disiembre 7, 1928 (tawen 97) Philadelphia, Pennsylvania
Nagnagan	Avram Noam Chomsky
Alma mater	Unibersidad ti Pennsylvania (BA 1949, MA 1951, PhD 1955)
Panawen	Maika-20 / Maika-21 a siglo a pilosopia
Rehion	Lumaud a pilosopia
Pagadalan	Heheratibo a lingguistika, Analitiko a pilosopia
Kangrunaan a pagirayan	Lingguistika · Sikolohia Pilosopia ti pagsasao Pilosopia ti isip Politika · Etika
Nalatak a kapanunotan	Heneratibo a gramatika, unibersal a gramatika, pangdaliasatan a gramatika, gobierno ken pangbedbedan, X-bar a teoria, pagsasarunuan a Chomsky, nawaya a testo ti gramatika, Dihital nga awan inggana, dagiti pamunganayan ken dagiti parametro, Minimalista a programa, ramit a panagala ti pagsasao, panglaw ti panagparugso, Chomsky–Schützenberger a teorama, Chomsky a Kadawyana porma, propaganda a modelo[1]
Nakaimpluensiaan Dwight Macdonald,[2] Bertrand Russell,[3] Alex Carey,[4] Ludwig Wittgenstein, John Dewey, Mikhail Bakunin, Wilhelm von Humboldt, Adam Smith, Zellig Harris, Rudolf Rocker, Immanuel Kant, René Descartes, George Orwell, C. West Churchman, Alan Turing, W. V. O. Quine, Ruso a literatura, Hebreo a literatura[5]
Naimpluensiaan Colin McGinn, Edward Said, Christopher Hitchens, Steven Pinker, Peter Ludlow, Tanya Reinhart, Morris Halle, Gilbert Harman, Jerry Fodor, Howard Lasnik, Robert Fisk, Neil Smith, Ray Jackendoff, Norbert Hornstein, Jean Bricmont, Marc Hauser, Norman Finkelstein, Robert Lees, Hugo Chavez, Mark Baker, Julian Boyd, Ray C. Dougherty, Derek Bickerton, Amy Goodman, Michael Albert, Donald Knuth

Ni Chomsky ket naibagbaga idi a kas ti "ama ti moderno a lingguistika"^[18][19] ken maysa a nangruna a pigura iti analitiko a pilosopia.^[6] Ti obrana ket naka-impluensia kadagiti pagobraan a kas ti siensia ti kompiuter, matematika, ken sikolohia.^[20][21] Isu ket naipammadayawan a kas ti nangpartuat wenno kimmaduaan a nagpartuat ti Chomsky a pagsasarunuan, ti teoria ti unibersal a gramatika, ken ti Chomsky–Schützenberger a teorama.

Kalpasan ti pannakaipablaak ti immuna a librona iti lingguistika, ni Chomsky ket nagbain a prominente a kritiko ti Gubat ti Bietnam, ken manipud idin ket nagtutuloy a nagipabpablaak kadagiti libro iti panagdillaw ti politiko. Isu ket naindayegan a naamammuan para kadagiti panagdillawna iti Ganganaet nga annuroten ti Estados Unidos,^[22] estado a kapitalismo^[23][24] ken ti kaaduan anaamammuan a midia ti damdamag. Ti bukodna a panagdillaw ti midia ket nangiraman ti Panagpataud ti Konsepto: Ti Politikal nga Ekonomia ti Masa a Midia (1988), a kimmaduaanna a sinurat kenni Edward S. Herman, ti maysa a panagusig a nangipalpalawag ti teoria ti propaganda a modelo para iti panagusig ti midia. Nangipalpalawag kadagiti paniriganna a kas ti "tradisonal nga anarkista, nga adda dagiti taudan iti Panangilawlawag ken klasiko a liberalismo",^[25] ken kankanayon a mangikadkadua iti anarko-sidikalismo ken libertariano a sosialismo.