Sepsis

Para iti ngilaw, kitaen ti Sepsis (ngilaw).

Ti sepsis ket mabalin a pangta iti biag a kasasaad, a tumaud no ti saan a nasayaat a panagtignay ti bagi iti impeksion ket mangdangran kadagiti mismo a tisyu ken organona.

Daytoy a damo nga agpang ti sepsis ket suroten ti di umiso a panagregula ti sistema ti immuno. Karaman kadagiti gagangay a pagilasinan ken sintoma ti gurigor, napartak a panagpitik ti puso, napartak a panaganges, ken pannakariribuk. Mabalin met nga adda dagiti sintoma a nainaig iti espesipiko nga impeksion, kas iti panagtuok nga addaan iti pulmonia, wenno disuria iti impeksion ti bekkel. Mabalin nga awan dagiti sintoma ti impeksionda kadagiti ubbing, lallakay, ken tattao nga addaan iti nakapuy nga sistema ti immuno, ken mabalin a nababa wenno normal ti temperatura ti bagida imbes a nagurigor. Ti nakaro a sepsis ket mabalin a mangpataud iti panagsagaba ti organo ken ti dakkel a panagpababa ti panagayus ti dara. Ti kaadda ti nababa a presion ti dara, nangato nga laktiko nga asido ti dara, wenno nababa a panagparuar ti isbo ket mabalin a mangipasimudaag iti nakapuy a panagayus ti dara. Ti septic shock ket ti nababa a presion ti dara, gapu iti sepsis, a saan a sumayaat kalpasan ti panangsukat iti pluido wenno agkasapulan iti agas tapno mangpaingato iti presion ti dara.

Adu nga organismo ti pakaigapuan ti sepsis, a pakairamanan dagiti bakteria, birus, ken fungus. Dagiti gram-negatibo ken gram-positibo a bakteria ket kaaduan a pakaigapuan ti sepsis. Gagangay a pakaigapuan ti panagsakit dagiti ubbing dagiti birus ken sakit a pakaigapuan ti panagibleng. Iti 60–70% kadagiti kaso, masarakan ti makaakar a patoheno. Dagiti kadawyan a lugar para iti kangrunaan nga impeksion ket dagiti bara, utek, trakto nga urinario, kudil, ken dagiti organo ti tian. Karaman kadagiti mabalin a pakaigapuan ti sakit ti kinaubing wenno kinalakay, nakapuy a sistema ti immuno gapu kadagiti sakit a kas iti kanser wenno diabetes, nakaro a pannakadangran, ken pannakauram. Ti napaababa a sequential organ failure assessment score (Ingles: SOFA score), a pagaammo kas ti quick SOFA score (qSOFA), ti nangsukat iti SIRS a sistema ti panangdiagnosis. Dagiti kriteria ti qSOFA para iti sepsis iramanna ti di kumurang a dua kadagiti sumaganad a tallo: napaut a panaganges, panagbalbaliw ti kasasaad ti konsiensia, ken nababa a presion ti dara. Dagiti pagannurotan maipapan iti sepsis irekomendarda ti panangkultura iti dara sakbay a mangrugida iti panangusar iti antibiotiko; nupay kasta, saan a kasapulan a naimpektaran ti dara tapno madiagnosis dayta. Makatulong ti panangiladawan a mediko no agbirok iti posible a lugar ti impeksion. Ti dadduma pay a posible a pakaigapuan dagiti umasping a pagilasinan ken sintoma ket ti anapilaksia, ti panagkurang ti bekkel, ti nababa a bolyum ti dara, ti panagpukaw ti puso, ken ti embolismo ti bara.

Kasapulan ti dagus a panangagas iti sepsis babaen ti pluido nga intrabenoso ken dagiti antimikrobial nga agas. Masansan a maitultuloy ti agtultuloy a panangaywan ken panangpalag-an iti kasasaad iti yunit ti panangaywan nga intensibo. No saan nga umdas a panangsukat iti pluido tapno mataginayon ti presion ti dara, kasapulan ti panangusar kadagiti agas a mangpaadu iti presion ti dara. Mabalin a kasapulan ti mekanikal a bentilasion ken dialisis tapno masuportaran ti panagandar dagiti bara ken bekkel. Mabalin a maikabil ti central venous catheter ken arterial line tapno makastrek iti dara ken tapno maiwanwan iti panangagas. Dagiti dadduma pay a makatulong a pangrukod iramanda ti panagiruar ti puso ken ti saturasion ti oksiheno ti superior vena cava. Dagiti tattao nga addaan iti sepsis kasapulanda dagiti prebentibo a pamay-an para iti deep vein thrombosis, dagiti ulser gapu iti stress, ken dagiti ulser gapu iti presion, malaksid no adda sabali a kasasaad a manglapped iti kasta nga interbension. Mabalin a magunggonaan ti dadduma a tattao iti nainget a panangkontrol iti glusemia babaen ti insulina. Kontrobersial ti panagusar kadagiti kortikosteroide, nga adda dagiti panangrepaso a nakasarak iti pagimbagan, dagiti dadduma a saan.

Ti kaadu, kinagrabe ken pagbanagan ti sepsis ket apektaran ti nadumaduma a paktor, kas iti edad ti maysa a tao, panagandar ti sistema ti immuno, ti kinaranggas ti patoheno a pakaigapuan ti impeksion, ken ti kaadu dagiti mikroorganismo iti bagi a pakaigapuan ti impeksion (dadagsen ti patoheno). Ti peggad ti ipapatay gapu iti sepsis ket agingga iti 30%, idinto ta iti nakaro a sepsis agingga iti 50%, ken ti peggad ti ipapatay gapu iti septic shock ket 80%. Agarup 49 a milion a tattao ti naapektaran iti sepsis idi 2017, ket adda 11 a milion ti natay (1 iti kada 5 a natay iti intero a lubong). Iti naparang-ay a lubong, ti agarup 0.2 agingga iti 3 a tattao iti kada 1,000 ket tinawen a maapektaran iti sepsis. Umad-adu ti bilang dagiti agsakit. Napasamak ti 85% kadagiti kaso kadagiti pagilian nga addaan iti nababa wenno agpatengnga a matgedan, ket napasamak iti Sub-Sahara nga Aprika ti 40% kadagiti kaso iti intero a lubong. Ipakita ti dadduma a datos a ti sepsis ket ad-adda a gagangay kadagiti lallaki ngem kadagiti babbai; nupay kasta, ipakita ti dadduma a datos a dakdakkel ti kaadu ti sakit kadagiti babbai.

Dagiti pagilasinan ken sintoma

Malaksid kadagiti sintoma a nainaig iti pudpudno a makagapu, dagiti tattao nga addaan iti sepsis ket mabalin a maaddaanda iti gurigor, nababa a temperatura ti bagi, napartak a panaganges, napartak a panagpitik ti puso, pannakariribuk, ken edema. Dagiti nasapa a pagilasinan iramanda ti napartak a panagpitik ti puso, bimmassit a panagugis, ken nangato a sukar iti dara. Dagiti pagilasinan ti naipasdek a sepsis iramanda ti pannakariribuk, metaboliko nga asidosis (a mabalin a kakuykuyog ti napartak a panaganges, a mangiturong iti respiratorio nga alkalosis), nababa a presion ti dara gapu iti bimmaba a sistemiko a resistensia ti urat, nangatngato a panagibulos ti puso, ken dagiti kirokiro ti koagulasion a mabalin a mangiturong iti panagkapuy ti organo. Ti gurigor ket kadawyan a sintoma ti sepsis, ngem mabalin nga awan ti gurigor iti dadduma a tattao, kas kadagiti lallakay wenno dagiti immunocompromised.

Ti panagpababa ti presion ti dara a makita iti sepsis ket mabalin a mangpataud iti lightheadedness ken paset dayta kadagiti pagilasinan iti septic shock.

Maobserbaran ti oksidatibo a stress iti septic shock, a sadiay bumassit ti agwaras a kaadu ti gambang ken bitamina C.

Bumaba ti diastoliko a presion ti dara kabayatan dagiti nasapa a paset ti sepsis, a pakaigapuan ti panagpalawa/panagpangato ti presion ti pulso, a dayta ti nagdumaan dagiti sistoliko ken diastoliko a presion ti dara. No kumaro ti sepsis ken kumaro ti hemodinamiko a pannakadadael, bumassit met ti sistoliko a presion, isu a kumikid/bumassit ti presion ti pulso. Ti presion ti pulso, a nasurok a 70 mmHg kadagiti pasiente nga addaan iti sepsis, ket nainaig iti ad-adu a gundaway nga agbiag. Ti nalawlawa a presion ti pulso ket nainaig met iti ad-adu a gundaway a magunggonaanto ken sumungbatto ti maysa, nga addaan iti sepsis, iti IV a pluido.

Pakigapuan

Dagiti impeksion a mangituggod iti sepsis ket kadawyan a gapu iti bakteria ngem mabalin a gapu iti fungus, parasito, wenno birus. Dagiti gram-positibo a bakteria ket kangrunaan a pakaigapuan ti sepsis sakbay a pannakairuar dagiti antibiotiko idi dekada 1950. Kalpasan ti pannakairuar dagiti antibiotiko, dagiti gram-negatibo a bakteria ket nagbalin a kangrunaan a pakaigapuan ti sepsis manipud idi dekada 1960 agingga idi dekada 1980. Kalpasan ti dekada 1980, dagiti gram-positibo a bakteria, a kadawyan a Staphylococcus spp., ti mapapati a makagapu iti nasurok a 50% kadagiti kaso ti sepsis. Dagiti dadduma a bakteria a kadawyan a nairaman ket Streptococcus pyogenes, Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, ken dagiti sebbangan ti Klebsiella. Ti fungal a sepsis ket agarup a 5% kadagiti nakaro a sepsis ken dagiti kaso ti septic shock; ti kaaduan a pakaigapuan ti fungal a sepsis ket impeksion babaen ti sebbangan ti Candida a lebadura, a masansan a nosokomial nga impeksion. Dagiti kadawyan a pakaigapuan ti parasitiko a sepsis ket ti Plasmodium (a mangituggod iti malaria), Schistosoma ken Echinococcus.

Dagiti kaaduan a lugar ti impeksion a mangibunga iti nakaro a sepsis ket dagiti bara, ti barukong, ken ti trakto nga urinario. Ti 40–60% kadagiti impeksion a mangpataud iti sepsis ket nagtaud iti bara, ti 15–30% ket dagiti impeksion ti barukong, ken ti 15–30% ket impeksion ti basisaw, bekkel, kudil wenno nalamuyot a tisyu. Ngem agduduma ti lugar ti impeksion, kasta met ti makagapu a makaakar a patoheno, sigun iti heograpiko a lugar ken rehion.

Patopisiolohia

Diagnosis

Kasapulan ti nasapa a panangdiagnosis tapno umiso ti panangtaming iti sepsis, ta napateg ti nasapsapa a panangrugi iti terapia tapno makissayan ti ipapatay gapu iti nakaro a sepsis. Us-usaren ti dadduma nga ospital dagiti alerto a naaramid manipud kadagiti elektroniko a rekord ti salun-at tapno masapsapa a maammuan dagiti posible a kaso.

Iti las-ud ti umuna a tallo nga oras ti panagpampanunot a sepsis, masapul a mairaman ti diagnostiko a panagadal iti kaadu dagiti puraw a selula ti dara, panangrukod iti suero ti laktato, ken pananggun-od iti maitutop a kultura sakbay a mangrugi ti panagusar dagiti antibiotiko, no la ket saan a maitantan ti pannakausarda iti nasurok a 45 a minuto. Tapno maammuan (dagi)ti mangpataud nga organismo, nasken ti di kumurang a dua a grupo ti kultura ti dara, nga agusar kadagiti botelia nga addaan kadagiti medio ti kultibo para kadagiti organismo nga aerobiko ken anaerobiko. Nasken a mayalison ti di kumurang a maysa a hemokultibo iti kudil, ken mayalison ti maysa iti tunggal aparato para iti baskular a panagserrek (a kas iti IV catheter) a naikabil iti nasurok a 48 nga oras. Agarup 30% laeng kadagiti kaso ti ayan dagiti bakteria iti dara. Ti sabali pay a posible a pamay-an ti panangsukimat ket babaen ti polymerase chain reaction. No masuspetsa nga adda sabali a pakaigapuan ti impeksion, masapul met a maala iti hemokultibo dagitoy a pakaigapuan, kas iti isbo, serebrospinal a pluido, sugat, wenno respiratorio a panagparuar, no la ket ta saan a maitantan ti panagusar dagiti antibiotiko.

Iti las-ud ti innem nga oras, no ti presion ti dara ket agtalinaed a nababa uray no ti immuna a panangpaungar iti pluido ket 30 mL/kg, wenno no ti immuna a laktato ket ≥ uppat a mmol/L (36 mg/dL), masapul a marukod ti tengnga a benoso a presion ken ti tengnga a saturasion ti benoso nga oksiheno. No nangato ti immuna a kaadu ti laktato, nasken a marukod manen ti laktato. Nupay kasta, nakapuy ti ebidensia para iti panagrukod ti laktato iti punto ti panangaywan, no idilig kadagiti gagangay a pamay-an ti panagrukod.

Iti las-ud ti sangapulo ket dua nga oras, nasken a madiagnosis wenno mailaksid ti aniaman a pakaigapuan ti impeksion nga agkasapulan iti dagus nga atension ken panagkontrol ti rumuruar a gubuayan, a kas iti impeksion nga agpakamatay a nalamuyot a tisyu, impeksion a pakaigapuan ti panagebbal ti panagabbong ti abut ti tian, impeksion ti dukto ti apro, wenno imparksion ti bagis. Mabalin a mangipakita iti kaadda ti impeksion ti pannakasugat ti akin-uneg nga organo (libre nga angin iti abdominal nga radiograpia wenno CT scan), ti saan a normal nga radiograpia ti barukong a maitunos iti pulmonia (nga addaan iti focal opacification), wenno dagiti petekia (Ingles: petechia), sindrome ti purpura, wenno purpura fulminans.^{[masapul a dakamaten]}

Dagiti kayulogan

Iti napalabas, nausar dagiti kriteria ti SIRS (Ingles: Systemic Inflammatory Response Syndrome) tapno mailasin ti sepsis. No negatibo ti SIRS, saan unay a mabalin nga adda sepsis ti maysa a tao; no positibo, bassit laeng ti posibilidad nga adda sepsis ti maysa a tao. Sigun iti SIRS, adda nagduduma a kita ti sepsis: sepsis, nakaro a sepsis, ken septic shock. Ti depinision ti SIRS ket naipakita dita baba:

• Ti SIRS ket ti kaadda ti dua wenno ad-adu pay kadagiti sumaganad: saan a normal a temperatura ti bagi, kapartak ti panagpitik ti puso, kapartak ti panaganges, wenno gas iti dara, ken ti kaadu ti puraw a selula ti dara.
• Ti sepsis ket mailawlawag kas SIRS kas sungbat iti makaakar a proseso.
• Ti nakaro a sepsis ket nailawlawag a kas sepsis nga addaan iti pannakapaay ti organo a maigapu iti sepsis wenno hipoperpusion ti tisyu (nga agparang a kas hipotension, nangato a laktato, wenno bimmaba a panagparuar ti isbo). Ti nakaro a sepsis ket maysa a kasasaad ti makaakar a sakit a nainaig iti multiple organ dysfunction syndrome (MODS, Ilokano: sindrome ti pannakapaay ti adu nga organo).
• Ti septic shock ket nakaro a sepsis kasta met agtultuloy a nababa a presion ti dara, uray pay no naited dagiti intrabenoso nga pluido.

Idi 2016, adda baro a panagtutunos tapno masukatan ti screening babaen ti systemic inflammatory response syndrome (SIRS) babaen ti sequential organ failure assessment (iskor ti SOFA) ken ti napaababa a bersion (qSOFA wenno quick SOFA). Dagiti tallo a pagibasaran ti iskor ti qSOFA ket mairaman (1) ti kapartak ti panaganges, a dakdakkel wenno kapada ti 22 a panaganges iti kada minuto, (2) ti sistoliko a presion ti dara ti 100 mmHg wenno basbassit, ken (3) ti nabaliwan a mental a kasasaad. Masuspetsa ti sepsis no matungpal ti dua kadagiti pagibasaran ti qSOFA. Ti SOFA score ket nairanta a mausar iti yunit ti panangaywan nga intensibo (YPI, wenno iti Ingles, ICU) a sadiay mausar dayta apaman a maawat iti ICU ken maulit iti kada 48 nga oras, idinto ta mausar ti qSOFA iti ruar ti ICU. Ti sumagmamano a pagimbagan ti qSOFA ket mabalin a dagus a mausar ken saan a kasapulan ti lab. Nupay kasta, impakaammo ti American College of Chest Physicians (CHEST) a madanagan dagiti pagibasaran ti qSOFA ken SOFA ta mabalin a maiturongda iti naladladaw a pannakadiagnosis ti nakaro nga impeksion, a mangiturong iti naladladaw a pannakaagas. Nupay dagiti pagibasaran ti SIRS ket mabalin a sensitibo unay ken saan unay a espesipiko iti panangilasin ti sepsis, addaan met ti SOFA kadagiti limitasionna ken saan a nairanta a mangsukat iti depinision ti SIRS. NOTA - Dagiti Pagannurotan iti Surviving Sepsis Campaign 2021 irekomendada a "saan nga usaren ti qSOFA no idilig iti SIRS, NEWS, wenno MEWS kas maymaysa a pamay-an ti panangsukimat iti sepsis wenno septic shock".

Maudi a pannakapaay ti organo

Nangruna nga artikulo: Sindrome ti pannakapaay ti adu nga organo

Dagiti pagarigan ti maudi a pannakapaay ti organo iramanda dagiti sumaganad:

• Dagiti bara: sindrome ti nakaro a pakarigatan ti panaganges (SNPP, wenno iti Ingles, ARDS) (indeks ni Horowitz < 300), naiduma a rason iti pediatriko a sindrome ti nakaro a pakarigatan ti panaganges
• Utek: dagiti sintoma ti ensepalopatia a pakairamanan ti riribuk, panagammangaw, ken uray puot (Ingles: coma); dagiti makagapu ket mabalin a pakairamanan ti iskemia, panagpadara, panagbalay ti dara kadagiti babassit a urat ti dara, dagiti microabscess, wenno multifocal necrotizing leukoencephalopathy
• Dalem: nakaro nga agparang ti pannakadadael ti sintetiko nga annong ti protina, a kas iti agtultuloy a pannakadadael ti koagulasion ti dara, gapu iti kinaawan ti abilidad a mangsintesis kadagiti paktor ti koagulasion, ken ti pannakadadael dagiti metaboliko nga annong ket mangiturong iti nadadael a metabolismo ti bilirrubina, a mangibunga kadagiti naingato a kaadu ti di nairunaw a suero ti bilirrubina
• Bekkel: bassit a panagparuar ti isbo wenno awan a panagparuar ti isbo, hidroelektrolitiko a kirokiro, wenno sobra a karga ti bolyum
• Puso: sistoliko ken diastoliko a pannakapaay ti puso, nalabit a gapu kadagiti kimiko a senial a mangpakapuy iti panagandar ti myocyte, mangdadael kadagiti selula, wenno agparang a kas iti panagtedted ti troponina (nupay saan a nasken nga iskemiko iti nakaparsuaan)

Iti pediatrika adda ad-adda a espesipiko a panangipalawag ti maudi a pannakapaay ti organo para iti SIRS.

[...]

Agtultuloy a rumangrang-ay dagiti napagkaykaysa a panangipalawag, nupay kasta, a ti kaudian ket nangpalawa iti listaan dagiti pagilasinan ken sintoma ti sepsis, tapno maipakita ti pudno a kapadasan dagiti doktor ken nars iti abay dagiti kama dagiti pasiente.

Dagiti biomarkador

Makatulong dagiti biomarkador iti panangdiagnosis ta mabalin nga ipakitada ti kaadda wenno ti kinadagsen ti sepsis, nupay saan pay a nailawlawag ti eksakto nga akemda iti panangtaming iti sepsis. Idi 2013, ti maysa a panangrepaso ket nagkonklusion nga adda ti moderado a kalidad nga ebidensia a mangsuporta iti pannakausar ti kaadu ti prokalsitonina (Ingles: procalcitonin, PCT) kas pamay-an a mangilasin iti sepsis manipud kadagiti saan a makaakar a makagapu iti SIRS. Iti isu met laeng a panangrepaso, natakuatan a 77% ti sensibilidad ken 79% ti espesipidad ti panangsubok. Insingasing dagiti autor a ti prokalsitonina ket mabalin a makatulong a pangilasin iti sepsis, ngem impakdaarda a ti dayta a kaadu laeng ket saan a siguraduen ti diagnosis. Iparparegta ti agdama a literatura ti panangusar iti PCT tapno mangiturong iti panangagas iti antibiotiko, para iti nasaysayaat a panangidaulo kadagiti antibiotiko ken ti nasaysayaat a resulta dagiti pasiente.

Idi 2012, nakitana ti sistematiko a panangrepaso a ti soluble urokinase-type plasminogen activator receptor (SuPAR) ket maysa a saan a espesipiko a pagilasinan ti panagletteg, ken saan a siuumiso a mangdiagnosis iti sepsis. Nangikeddeng daytoy met laeng a panangrepaso, nupay kasta, a ti SuPAR ket addaan iti prognostiko a pateg, gapu ta ti nangatngato a dagiti kaadu ti SuPAR ket nainaig iti nangatngato a gatad ti panagpapatay kadagiti addaan iti sepsis. Ti panagsasaruno a panangrukod iti kaadu ti laktato (agarup tunggal 4 agingga iti 6 nga oras) ket mabalin a mangiwanwan iti panangagas ken nainaig iti basbassit a panagpapatay iti sepsis.

Diperensial a diagnosis

Nalawa ti diperensial a diagnosis para iti sepsis, ken masapul a sukimatenna (tapno iwaksien) dagiti saan a makaakar a kasasaad, a mabalin a makagapu kadagiti sistemiko a sintoma ti SIRS: panagsardeng iti arak, nakaro a pankreatitis, dagiti pannakauram, embolismo ti bara, hipertiroidismo, anapilaksia, kinakurang ti bekkel, ken neurogenic shock. Dagiti sindroma ket makagapu iti panagletteg, a kas iti hemopagositiko a limpohistiositosis (Ingles: hemophagocytic lymphohistiocytosis, HLH), ket mabalin nga addaan kadagiti umasping a sintoma, ket iti kasta addada iti diperensial a diagnosis.

Neonatal a sepsis

Iti kadawyan a klinikal a panangusar, tumukoy ti neonatal a sepsis iti bakterial nga impeksion iti dara iti umuna a bulan ti biag, a kas iti meningitis, pulmonia, pielonepritis, wenno gastroenteritis, ngem ti neonatal sepsis ket mabalin met a maigapu iti impeksion dagiti fungus, birus, wenno parasito. Saan a makatulong dagiti pagibasaran mainaig iti hemodinamiko a pannakikompromiso wenno respiratorio a pannakapaay agsipud ta naladaw unayen a mausar dagitoy.

Pannakaagas

Kitaen pay: Antiseptiko ken Asepsia

Masapul ti dagus a pannakaagas ti sepsis iti ospital gapu ta mabalin a dagus a kumaro dayta. Dagiti agdama a rekomendasion dagiti propesional iramanda ti sumagmamano nga addang (iti Ingles, dagiti "bundle" wenno reppet) a suroten a dagus kalpasan ti diagnosis. Iti las-ud ti umuna a tallo nga oras, ti maysa a tao nga addaan iti sepsis ket masapul a nakaawat iti antibiotiko ken pluido nga intrabenoso no adda pammaneknek ti nababa a presion ti dara wenno dadduma pay a pammaneknek iti di umdas a suplay ti dara kadagiti organo (a kas ipakita ti bimmangon a kaadu ti laktato); masapul met a maala dagiti hemokultibo iti daytoy a panawen. Kalpasan ti innem nga oras, ti presion ti dara ket rumbeng nga umdasen, masapul a nainget nga agmonitor ti presion ti dara ken ti suplay ti dara kadagiti organo, ken masapul a masukat manen ti laktato no immuna a naingato dayta. Ti maysa a nainaig a reppet, ti "Sepsis Six", ket nalatak a maus-usar idiay Nagkaykaysa a Pagarian; daytoy kalikagumanna ti pannakaited dagiti antibiotiko iti las-ud ti maysa nga oras kalpasan ti pannakabigbig, panagrukod ti dara, laktato, ken hemoglobina, panangmonitor iti panagparuar ti urin, oksihena ti nangato a panagayus, ken dagiti pluido nga intrabenoso.

Malaksid iti naintiempuan a panangited iti likido ken antibiotiko, ti panangtaming iti sepsis ramanenna met ti panagopera a mangikkat iti naimpektaran a likido ken ti umiso a panangsaranay kadagiti saan a nasayaat nga ar-aramiden dagiti organ. Mabalin a ramanen daytoy ti hemodialisis no adda pannakapaay ti bekkel, mekaniko a bentilasion no adda abnormal a panagandar ti bara, panangyalison kadagiti produkto ti dara, ken agas ken terapia ti pluido no adda sirkulatorio a pannakapaay. Napateg ti panangsigurado iti umdas a nutrision — nasaysayaat babaen ti enteral a panangtaraon, ngem no kasapulan, babaen iti parenteral a nutrision — bayat ti napaut a sakit. Mabalin met nga usaren dagiti agas tapno manglapped iti trombosis ti nauneg nga urat ken dagiti ulser iti tian.

Dagiti antibiotiko

Nairekomenda ti dua a grupo ti hemokultibo (aerobiko ken anaerobiko) a di agbayag sakbay a mangrugin ti panangusar kadagiti antibiotiko. Mairekomenda dagiti kultura manipud kadagiti dadduma a lugar, a kas kadagiti respiratorio a panagparuar, isbo, sugat, serebrospinal a pluido, ken dagiti lugar a nakaikabilan ti catheter, no madanagan dagiti impeksion manipud kadagitoy a lugar. Para iti nakaro ti sepsis ken septic shock, mairekomenda dagiti broad-spectrum nga broad-spectrum nga antibiotiko (kaaduanna a dua, maysa a β-lactam nga antibiotiko nga addaan iti broad coverage, wenno broad-spectrum a carbapenem a naitipon kadagiti pluorkinolona, makrolido, wenno aminoglukosido). Napateg ti panagpili ti antibiotiko tapno ikeddeng iti gundaway nga agbiag iti tao. Isingasing ti dadduma a maitedda iti las-ud ti maysa nga oras kalpasan a panangdiagnosis, a kunkunada nga iti tunggal maysa nga oras a pannakaitantan ti pannakaited dagiti antibiotiko, adda pakainaiganna a 6% nga iyaadu ti ipapatay. Nupay kasta, dadduma ti saan a nakasarak iti pagimbagan ti nasapa a pannakaiyimplementar ti agas.

Adu a paktor ti mangikeddeng iti kasayaatan a pagpilian iti damo a regimen ti antibiotiko. Dagitoy a panag iramanda dagiti lokal a padron ti bakterial a sensitibidad kadagiti antibiotiko, no mapapati a magun-odan ti impeksion iti ospital wenno iti komunidad, ken no ania a sistema ti organo ti mapapati a naimpeksion. Masapul nga inaldaw a mausig manen ti panagusar iti antibiotiko, ket no kasapulan, masapul nga ileten. Ti kapaut ti panangagas ket kadawyan a 7–10 nga aldaw, a ti kita ti antibiotiko a mausar ket agdepende kadagiti resulta dagiti kultura ti dara (hemokultibo). No negatibo ti resulta ti kulturana, masapul nga agkurang ti dosis ti antibiotiko, sigun iti klinikal a sungbat ti pasiente, wenno agsardeng a naan-anay no awan ti impeksion tapno makissayan ti posibilidad nga agsakit ti pasiente iti organismo a resistente iti adu nga agas. Para kadagiti tattao nga addaan iti nangato a peggad a maakarda kadagiti organismo a resistente iti adu nga agas, a kas iti Pseudomonas aeruginosa wenno Acinetobacter baumannii, mairekomenda ti panangnayon iti maysa nga antibiotiko a naisangayan iti organismo. Mairekomenda ti vancomycin wenno teicoplanin para iti methicillin-resistente a Staphylococcus aureus (MRSA). No adda impeksion ti Legionella, mapili ti panangnayon iti makrolido wenno pluorkinolona. No agduadua nga adda impeksion ti fungus, ti maysa nga ekinokandina, a kas iti caspofungina wenno micafungina, ket mapili kadagiti tattao nga addaan iti nakaro a sepsis, a sumaruno ti triazol (fluconazol ken itraconazol) kadagiti tattao a saan unay a masakit. Saan a mairekomenda ti napaut a antibiotiko a propilaksis kadagiti tattao nga addaan iti SIRS nga awan ti makaakar a nagtaudan, a kas iti nakaro a pankreatitis ken pannakauram, malaksid no adda panagduadua iti sepsis.

Umdasen ti inaldaw a panangdosis iti aminoglukosido tapno manggun-od ti kangatuan a plasma a konsentrasion para iti klinikal a sungbat nga awan ti kinasabidong iti bekkel. Kabayatanna, kadagiti antibiotiko nga addaan iti bassit a bolyum ti pannakaiwaras (vancomycin, teicoplanin, colistin), kasapulan ti loading dose tapno magun-od ti umdas a terapeutiko a kaadu tapno manglaban kadagiti impeksion. Ti masansan a panangyalison iti beta-lactam nga antibiotiko, a saan a nalabsan ti dagup a inaldaw a dosis, ket makatulong a mangtaginayon iti kaadu ti antibiotiko a nangatngato ngem ti kabassitan a manglapped a konsentrasion (Ingles: minimum inhibitory concentration, MIC), isu a mangted iti nasaysayaat a klinikal a sungbat. Ti agtultuloy a panangted iti beta-lactam nga antibiotiko ket mabalin a nasaysayaat ngem ti panangted iti dayta iti sagpaminsan. Napateg ti pannakaipakat ti terapeutiko a panangmonitor iti agas (Ingles: therapeutic drug monitoring) tapno masigurado ti umdas a terapeutiko a kaadu ti droga, ken iti isu met laeng a panawen, tapno malapdan ti droga a dumteng iti makasabidong a kaadu.

Dagiti intrabenoso a pluido

Inrekomenda ti Surviving Sepsis Campaign a 30 mL/kg ti pluido ti maited kadagiti adulto iti umuna a tallo nga oras, a sarunuen ti fluid titration sigun iti presion ti dara, panagparuar ti isbo, respiratorio a gatad, ken saturasion ti oksiheno nga addaan iti target a promedio nga arterial a presion (Ingles: mean arterial pressure, MAP) a 65 mmHg. Kadagiti ubbing, ti umuna a 20 mL/kg a kaadu ket nainkalintegan iti shock. Kadagiti kaso ti nakaro a sepsis ken septic shock a sadiay ti central venous catheter ket maus-usar tapno dinamiko a mangrukod iti presion ti dara, dagiti pluido ket masapul a maited agingga nga umabot ti tengnga a benoso a presion iti 8–12 mmHg. Apaman a natungpal dagitoy a kalat, na-optimize ti central venous oxygen saturation (ScvO2), kayatna a sawen, ti saturasion ti oksiheno ti benoso a dara, bayat nga agsubli iti puso, a matukod iti vena cava. No nababbaba ngem 70% ti ScvO2, mabalin nga ited ti dara tapno makagteng ti hemoglobina iti 10 g/dL sa mainayon dagiti inotropo agingga a mapasayaat ti ScvO2. Kadagiti addaan iti acute respiratory distress syndrome (ARDS) ken umdas a tisyu a dara a pluido, masapul a siaannad a mangted iti ad-adu a pluido.

Mairekomenda ti kristalloide a solusion kas pluido a pilien para iti panangpaungar. Dagiti "nabalanse" a kristalloide a solusion, a kas iti laktiko a solusion ni Ringer (nga addaan iti sodio, potasio, ken kloruro nga asideg iti extraselular a kaadu ti maysa a tao) ket nainaig iti basbassit nga ipapatay no idilig kadagiti kadawyan a salino a solusion iti pannakaagas ti sepsis. Mabalin a mausar ti albumina no kasapulan ti adu a kristalloide para iti panangpaungar. Ti kristalloide a solusion ket bassit laeng ti nagdumaanna iti hydroxyethyl starch no maipapan iti peggad a matay. Dagiti amidon ket mangyeg met iti ad-adu a peggad ti nakaro a pannakadangran ti bekkel, ken kasapulan ti panangyalison iti dara. Dagiti nadumaduma a kolloide a solusion (a kas iti nabaliwan a gelatina) ket awan ti pagimbaganna no idilig iti kristalloide. Kasla awan met ti pagimbagan ti albumina no idilig kadagiti kristalloide.

Dagiti produkto ti dara

Inrekomenda ti Surviving Sepsis Campaign ti panangyalison dagiti naikabil a nalabaga a selula ti dara para kadagiti kaadu ti hemoglobina a nababa ngem 70 g/L no awan ti miokardial nga iskemia, hipoksemia, wenno nakaro a panagpadara. Iti maysa a pannubok idi 2014, dagiti panangyalison iti dara tapno agtalinaed ti target a hemoglobina a nangatngato iti 70 wenno 90 g/L ket awan ti nakaidumaanna iti gatad ti nakalasat; kabayatanna, dagiti addaan iti basbassit a threshold ti panangyalison ket nakaawat iti basbassit a panangyalison iti dagup. Saan a nairekomenda ti eritropoyetina iti panangagas iti anemia nga addaan iti septic shock, gapu ta mabalin a mangpataud kadagiti pasamak iti koagulasion ti dara. Kadawyan a saan a korehiren ti panangyalison ti baro a naiyelo a plasma dagiti adda iti makagapu nga abnormalidad ti koagulasion sakbay ti naiplano a pamay-an ti panagopera. Nupay kasta, nasingasing ti panangyalison kadagiti plaketa no ti bilang ti plaketa ket nababbaba ngem (10 a bilion/L) nga awan ti peggad a panagpadara, wenno (20 a bilion/L) nga addaan iti dakkel a peggad a panagpadara, wenno (50 a bilion/L) nga addaan iti aktibo a panagpadara, sakbay ti naiplano a panagopera wenno maysa nga inbasibo a pamay-an. Ti IV nga immunoglobulina ket saan a nairekomenda gapu ta saan a sigurado dagiti makagunggona nga epektona. Dagiti monoklonal ken poliklonal a pangisagana iti intrabenoso nga immunoglobulina (IVIG) ket saan a mangpababa iti gatad ti ipapatay kadagiti maladaga ken nataengan nga addaan iti sepsis. Saan nga agpapada dagiti ebidensia a mangsuporta iti panagusar iti dagiti poliklonal a pangisagana ti IVIG. Iti sabali a bangir, saan met a makatulong ti panangusar iti antitrombina tapno mangagas iti maiyakar nga intrabaskular a koagulasion. Kabayatanna, ti pamay-an a panangdalus iti dara (kas iti hemoperpusion, piltrasion ti plasma, ken adsorpsion ti piltrasion ti nai-couple a plasma), tapno mangikkat kadagiti makaletteg a mediator ken bakterial a sabidong manipud iti dara, ket saan met a mangipakita iti aniaman a pagimbagan iti pannakalasat iti septic shock.

Dagiti antihipotensibo

No nakaited ti tao iti umdas a pluido, ngem saan a nangatngato ngem 65 mmHg ti promedio nga arterial a presion, mairekomenda ti panagusar iti antihipotensibo. Mairekomenda ti norepineprina (noradrenalina) kas umuna a pagpilian. Ti pannakaitantan ti panangrugi ti terapia ti antihipotensibo bayat ti septic shock ket nainaig iti immadu nga ipapatay.

Masansan a mausar ti norepineprina kas umuna a pamay-an a panangagas iti hypotensive septic shock gapu ta ipakita ti ebidensia nga adda relatibo a depekto ti vasopressin no agtultuloy ti shock iti 24 agingga iti 48 nga oras. Ti norepineprina paaduenna ti presion ti dara babaen ti epekto ti vasoconstriction, nga bassit laeng ti epektona iti sistoliko a bolyum ken ti kapartak ti panagpitik ti puso. Iti dadduma a tattao, ti kasapulan a dosis ti antihipotensibo (a kasapulan a mangpadakkel iti promedio nga arterial a presion) ket mabalin a nakarkaro unay, ket agbalin a makasabidong. Tapno makissayan ti kasapulan a dosis ti antihipotensibo, mabalin a mainayon ti epineprina. Saan a masansan a mausar ti epineprina kas umuna a pamay-an a panangagas para iti hipotensibo a shock gapu ta mangkissay dayta iti panagayus ti dara kadagiti organo ti tian ken mangpaadu iti kaadu ti laktato. Mabalin a mausar ti ADH (antidiuretiko a hormona wenno vasopressin) iti septic shock gapu ta impakita dagiti panagadal nga adda relatibo a kurang ti vasopressin no agtultuloy ti shock iti 24 agingga iti 48 nga oras. Nupay kasta, mangkissay ti vasopressin iti panagayus ti dara iti puso, kadagiti ramay (dagiti ima wenno saka), ken kadagiti organo ti tian, a mangibunga iti kurang ti suplay ti oksiheno kadagitoy a tisyu. Kadawyan a saan a nairekomenda ti dopamina. Nupay makatulong a mangpadakkel ti dopamina iti sistoliko a bolyum ti puso, ad-adda a pakaigapuan dayta ti di normal a panagpitik ti puso ngem ti norepineprina, ken adda met immunosuppressibo nga epektona. Ti dopamina ket saan a napaneknekan nga addaan kadagiti mangsalaknib a pagimbagan kadagiti bekkel. Mabalin met a mausar ti dobutamina iti hipotensibo a septic shock tapno mapasayaat ti panagparuar ti puso ken mangkorehir iti panagayus ti dara nga agturong kadagiti tisyu. Ti dobutamina ket saan a masansan a maus-usar ngem ti epineprina gapu kadagiti pakainaiganna a dakes nga epekto, a pakairamanan ti panangkissay iti panagayus ti dara iti tian. Kanayonanna, ti dobutamina paaduenna ti panagparuar ti puso babaen ti saan a normal a panangpaadu ti panagpitik ti puso.

Dagiti esteroide

Kontrobersial ti panangusar kadagiti esteroide iti sepsis. Saan a nalawag kadagiti panagadal no rumbeng a mausar dagiti glukokortikoide ken no kaano. Idi 2016 ti Surviving Sepsis Campaign irekomendana ti bassit a dosis ti hidrokortisona no laeng saan a nasayaat dagiti intrabenoso a pluido ken dagiti antihipotensibo para iti panangagas iti septic shock. Idi 2021 ti Surviving Sepsis Campaign irekomendana dagiti IV a kortikosteroide kadagiti adulto nga addaan iti septic shock a kasapulan ti agtultuloy a terapia ti antihipotensibo. Ti panangrepaso ni Cochrane idi 2019 (a na-update idi 2025) ket nakabirok iti pammaneknek, nga addaan iti medio a kinasigurado, ti benepisio, kas met laeng ti dua a sabali pay a panangrepaso idi 2019.

Bayat ti nakaro a sakit, mabalin nga agparang ti kasasaad ti kinakurang nga adrenal ken resistensia ti tisyu kadagiti kortikosteroide. Maawagan daytoy iti kinakurang ti kortikosteroide a mainaig a kritiko a sakit. Ti panangagas kadagiti kortikosteroide ket mabalin a makagunggona kadagiti addaan iti septic shock ken nasapa a nakaro nga ARDS, idinto ta saan a nalawag ti akemna kadagiti dadduma kas kadagiti addaan iti pankreatitis wenno nakaro a pulmonia. Nupay kasta, agtalinaed a parikut ti eksakto a pamay-an ti panangikeddeng iti kinakurang ti kortikosteroide. Nasken a masuspetsa dayta kadagiti nakapuy ti reaksionda iti panangpaungar babaen kadagiti pluido ken antihipotensibo. Saan a mairekomenda ti panangsubok iti panangparegta babaen ti ACTH, wenno ti di naiplano a kaadu ti kortisol, tapno mapatalgedan ti diagnosis. Agbaliwbaliw ti pamay-an ti panangisardeng kadagiti glukokortikoide nga agas, ket saan a nalawag no masapul a nainayad wenno dagus a maisardeng dagitoy. Nupay kasta, inrekomenda idi 2016 iti Surviving Sepsis Campaign ti panagpabassit dagiti esteroide no saanen a kasapulan dagiti antihipotensibo.

Anestesia

Mairekomenda ti target a naatab a bolyum a 6 mL/kg ti naipadto a timbang ti bagi (Ingles: predicted body weight, PBW) ken ti lantag a presion, a basbassit ngem 30 cm H2O, kadagiti agkasapulan iti mekaniko a bentilasion gapu iti nakaro nga ARDS a gapuanan ti sepsis. Mairekomenda ti nangato a positive end expiratory pressure (PEEP) para iti moderado wenno nakaro nga ARDS iti sepsis gapu ta manglukat dayta iti ad-adu a pulmonario nga yunit para iti panagsukat ti oksiheno. Maibasar iti sekso ken katayag ti naipadto a timbang ti bagi, ken adda dagiti alikamen a mausar iti daytoy. Iti nakaro nga ARDS, mabalin a kasapulan dagiti maniobra ti panangawis babaen ti apagbiit a panangingato iti transpulmonario nga presion. Mairekomenda a maitangad ti ulo ti katre no posible tapno mapasayaat ti bentilasion. Nupay kasta, dagiti agonist ti β2 adrenergic receptor ket saan a nairekomenda tapno mangagas iti ARDS gapu ta mabalin a mangkissay dagitoy iti gatad ti pannakalasat ken mangpataud kadagiti di normal a panagpitik ti puso. Ti panangpadas iti kellaat a panaganges (Ingles: spontaneous breathing trial), babaen ti panangusar iti continuous positive airway pressure (CPAP), T a paset, wenno panagpaadu ti presion ti panaganges (Ingles: inspiratory pressure augmentation), ket makatulong a mangpabassit iti kapaut ti bentilasion. Ti panangkissay iti intermitente wenno agtultuloy a sedasion ket tulongan a mangkissay iti kapaut ti mekaniko a bentilasion.

Mairekomenda ti sapasap nga anestesia kadagiti tattao nga addaan iti sepsis a kasapulan ti panagopera tapno maikkat ti makaakar a taudan. Kadawyan a mausar dagiti anestetiko babaen ti panaganges wenno catheter. Mabalin a makissayan ti panagkasapulan iti anestesia no adda sepsis. Dagiti inhalational anesthetic mabalinda a mangpababa iti kaadu dagiti proinflammatory cytokine. Mangbalbaliw daytoy iti panagtipon ken panagadu dagiti leukosito, a mangituggod iti apoptosis (panangpatay dagiti selula) dagiti limposito, a mabalin nga addaan iti makasabidong nga epekto iti panagandar dagiti mitokondria. Nupay bassit laeng ti epekto ti etomidato iti sistema a kardiobaskular, masansan a saan a mairekomenda dayta kas agas tapno tumulong iti intubasion iti daytoy a kasasaad, gapu kadagiti pakaseknan a mabalin a mangituggod dayta iti nakapuy a panagandar nga adrenal, ken iti ad-adu a peggad ti ipapatay. Nupay kasta, ti bassit a pammaneknek nga adda, dina nasarakan ti panagbalbaliw iti peggad ti ipapatay iti etomidato.

Saan a nasingasing a mausar dagiti paralitiko nga agas kadagiti kaso ti sepsis no awan ti ARDS, gapu ta umad-adu ti ebidensia a makissayan ti kapaut ti mekaniko a bentilasion, YPI (ICU), ken panagtalinaed iti ospital. Nupay kasta, kontrobersial pay laeng ti panangusar iti paralitiko kadagiti kaso ti ARDS. No umiso ti panangusarna, mabalin a makatulong dagiti paralitiko iti naballigi a mekaniko a bentilasion; nupay kasta, ipamatmat met dagiti ebidensia nga iti nakaro a sepsis, saan a mangpasayaat ti mekaniko a bentilasion iti panangkonsumo ken panangipaay iti oksiheno.

Kontrol ti taudan

Tumukoy ti kontrol ti taudan kadagiti pisiko nga interbension tapno mangkontrol iti sentro ti impeksion ken mangkissay kadagiti kondision a pakaigapuan ti idadakkel dagiti mikroorganismo wenno pannakapaay ti depensa ti sangaili, a kas iti panangsugat ken panangibelleng iti nana manipud iti abscess. Maysa dayta kadagiti kadaanan a pamay-an ti panangkontrol kadagiti impeksion, a nakaigapuan ti Latin a sasao nga Ubi pus, ibi evacua (Ilokano: No sadino [nga adda] nana, idiay ibellengmo), ken napateg pay laeng dayta uray adda dagiti moderno a pamay-an ti panangagas.

Nasapa a terapia a nakasentro iti kalat

Ti nasapa a terapia a nakasentro iti kalat (NTNK, wenno EGDT iti Ingles) ket pamay-an ti panangtaming iti nakaro a sepsis iti las-ud ti umuna a 6 nga oras kalpasan ti diagnosis. Daytoy ket maysa nga addang-iti-addang a pamay-an, nga addaan ti pisiolohiko a kalat ti panangpasayaat ti preload, afterload, ken contractility ti puso. Karaman iti dayta ti panangted kadagiti nasapa nga antibiotiko. Ti NTNK ramanenna met ti panangmonitor kadagiti hemodinamiko a parametro ken espesipiko nga interbension tapno maragpat dagiti kangrunaan a kalat iti panangpaungar, a pakairamanan ti panangtaginayon iti (1) tengnga a benoso a presion iti nagbaetan ti 8–12 mmHg, (2) medio nga arterial a presion iti nagbaetan ti 65 ken 90 mmHg, (3) tengnga a saturation ti benoso nga oksiheno (ScvO2) a dakdakkel ngem 70%, ken (4) panagparuar ti isbo a dakdakkel ngem 0.5 mL/kg/oras. Ti kalat ket maoptimar ti pannakaited ti oksiheno kadagiti tisyu ken maadda ti balanse iti sistemiko a pannakaited ti oksiheno ken iti kasapulan. Ti maitutop a panagpababa iti suero a laktato ket mabalin a katupag ti ScvO2 ken nalaklaka a magun-od.

Iti orihinal a pannubok, natakuatan a ti nasapa a terapia a nakasentro iti kalat ket mangpababa iti mortalidad manipud 46.5% agingga iti 30.5% kadagiti addaan iti sepsis, ket inrekomenda ti Surviving Sepsis Campaign ti pannakausarna. Nupay kasta, ti tallo a nabibiit pay a dakkel a na-randomized a nangkontrol a panagadal (ProCESS, ARISE, ken ProMISe), ket saan a nangipakita iti 90 nga aldaw a pagimbagan ti mortalidad iti nasapa a terapia a nakasentro iti kalat, no idilig iti kadawyan a terapia iti nakaro a sepsis. Nalabit ad-adda a napatpateg ti dadduma a paset ti NTNK ngem iti dadduma. Kalpasan dagitoy a pannubok, maibilang latta a nainkalintegan ti panangusar iti NTNK.

Dagiti kappasngay

Mabalin a narigat ti panangdiagnosis ti neonatal a sepsis ta mabalin nga awan dagiti sintoma kadagiti kappasngay. No ipakita ti maysa a kappasngay dagiti pagilasinan ken sintoma a mangipasimudaag iti sepsis, dagus a mangrugin a mausar ti antibiotiko ken mabalin a mabaliwan tapno targeten ti espesipiko nga organismo (a nailasin babaen ti diagnostiko a panangsubok) wenno maisardeng kalpasan a mailaksid ti makaakar a makagapu kadagiti sintoma. Nupay nasapa a nairaman, matay ti 13% kadagiti ubbing nga agpasar iti septic shock, ta naibatay ti peggad iti dadduma pay a problema iti salun-at. Kadagiti awanan ti pannakapaay ti ad-adu a sistema ti organo, wenno agkasapulan iti maysa laeng nga inotropiko nga agas, nababa ti mortalidad.

Sabali

Ti panangagas iti gurigor iti sepsis, a pakairamanan dagiti tattao nga addaan iti septic shock, ket saan a nainaig iti aniaman a panagpasayaat iti mortalidad iti las-ud ti 28 nga aldaw. Maagas pay laeng ti gurigor gapu iti dadduma a rason.

Ti 2012 a panangrepaso ni Cochrane ket nagkuna a ti N-acetylsisteina ket saan a mangkissay iti mortalidad kadagiti addaan iti SIRS wenno sepsis ken mabalin pay a makadangran.

Ti rekombinante a naaktibo a protina a C (drotrecogin alpha) ket immuna a naipakaammo para iti nakaro a sepsis (a nailasin babaen ti nangato nga APACHE II nga iskor), a naipagarup a mangted iti pagimbagan iti panagbiag. Nupay kasta, impakita dagiti simmaruno a panagadal a nangpaadu dagiti dakes a pasamak dayta, nangnangruna ti panagpadara, ken saan a bimmaba ti ipapatay. Naikkat iti panaglako idi 2011. Saan a naitulong met ti sabali pay nga agas a maawagan eritoran.

Kadagiti addaan iti nangato a kaadu ti asukar iti dara, mairekomenda ti insulina tapno mangpababa iti dayta iti 7.8–10 mmol/L (140–180 mg/dL), a dagiti basbassit a kaadu ti mabalin a mangpakaro kadagiti resulta. Ti kaadu ti glukosa a naala iti dara ti kapilario ket masapul a naannad a maawatan agsipud ta mabalin a saan nga umiso dagiti kasta a panagrukod. No adda arterial a catheter ti maysa a tao, mairekomenda ti panangeksamen iti glukosa iti dara manipud iti arterial a dara.

[...]

Mabalin nga agkurkurang dagiti mikronutriente ti tao nga addaan iti sepsis, a pakairamanan ti nababa a kaadu ti bitamina C. Dinakamat dagiti panangrepaso a mabalin a kasapulan ti panag-inom a 3.0 g/aldaw, a kasapulan ti intrabenoso a panangited, tapno mataginayon dagiti normal a konsentrasion ti plasma kadagiti tattao nga addaan iti sepsis wenno nakarkaro a pannakauram.

Prognosis

Makapapatay ti sepsis iti agarup 24.4% kadagiti tattao, ken makapapatay ti septic shock iti 34.7% kadagiti tattao iti las-ud ti 30 nga aldaw (a dagiti gatad ti matmatay para iti sepsis ken septic shock ket 32.2% ken 38.5% kalpasan ti 90 nga aldaw, agpada). Ti laktato ket makatulong a pamay-an tapno ikeddeng iti prognosis, gapu ta dagiti tattao nga addaan iti kaadu a dakdakkel ngem 4 mmol/L ket addaan iti 40% a gatad ti mortalidad, idinto dagidiay addaan iti kaadu a basbassit ngem 2 mmol/L ket addaan iti gatad ti mortalidad a basbassit ngem 15%.

Adda sumagmamano a prognostic stratification system, a kas iti APACHE II ken Mortality in Emergency Department Sepsis. Agusar ti APACHE II iti edad ti tao, iti nakaibatayan a kasasaadna, ken iti nadumaduma a pisiolohiko a bariable, tapno maammuan ti peggad ti matay gapu iti nakaro a sepsis. Kadagiti indibidual a covariate, ti kinadagsen ti sakit ket kangrunaan a mangapektar iti peggad ti ipapatay. Ti septic shock ket maysa met a nabileg a pakaigapuan ti apagbiit ken napaut a mortalidad. Agpapada dagiti gatad ti ipapatay iti kultura-positibo ken kultura-negatibo a nakaro a sepsis. Ti Mortality in Emergency Department Sepsis (MEDS) nga iskor ket nalaklaka ken makatulong iti emergency department (departamento ti emerhensia).

Mabalin nga adda dagiti tattao nga agpasar iti nakaro a napaut a panagpababa ti panagpampanunot kalpasan ti nakaro a sepsis, ngem gapu ta awan ti baseline a neurosikolohiko a datos kadagiti kaaduan a tattao nga addaan iti sepsis, narigat a kuantipikaren wenno adalen ti kaadu daytoy. Dadduma pay a komplikasion kadagiti nakalasat iti sepsis ket ti panagkapuy ti panagandar, ti saan a makabael nga agsubli iti trabaho, wenno (iti pediatria) ti saan a makabael a agsubli iti kasasaad ti salun-at idi rugi (Ingles: baseline health status). Mabalin nga agtalinaed ti immuno a panagkapuy ken hiperpanagletteg uray nabayagen a nalpasen ti sepsis.

Bimmaba ti sangalubongan a gatad ti matmatay gapu iti sepsis, manipud 50% idi 1990 agingga iti 35% idi 2017. Nupay kasta, narigat a matukod ti kaadu ken ipapatay ti sepsis gapu iti panagbaliw ti kaipapanan ti sepsis ken ti panagadu ti pannakabigbig ti komplikasion iti panaglabas ti panawen.

Epidemiolohia

Ti sepsis ti pakaigapuan ti ipapatay ti minilion iti intero a lubong iti kada tawen, ken isu ti kadawyan a pakaigapuan ti ipapatay dagiti tattao a naospital. Ti bilang dagiti kabbaro a kaso ti sepsis iti intero a lubong ket mapattapatta a 18 milion a kaso iti kada tawen. Idiay Estados Unidos, ti sepsis apektaranna ti agarup 3 iti kada 1,000 a tattao, ket ti nakaro a sepsis ti pakaigapuan ti nasurok a 200,000 a ipapatay iti kada tawen. Ti sepsis ket maysa pay laeng a dakkel a pakaseknan idiay Filipinas, ngem adda dagiti addang a maar-aramid tapno mapasayaat ti kinadalus ken panagbiag kadagiti ospital.^[1]

Mapasamak ti sepsis iti 1–2% iti amin a naospital ken pakairamananna ti 25% iti panagusar iti kama ti YPI/ICU. Gapu ta manmano a naireport dayta kas kangrunaan a diagnosis (masansan a komplikasion ti kanser wenno sabali pay a sakit), mabalin a saan unay a maipatpateg ti kaadu, ipapatay, ken sakit a resulta ti sepsis. Ti maysa a panagadal kadagiti estado ti Estados Unidos ket nakabirok iti agarup 651 a panagyan iti ospital iti tunggal 100,000 a populasion nga addaan iti diagnosis ti sepsis idi 2010. Daytoy ti maikadua a kangrunaan a pakaigapuan ti ipapatay kadagiti di koronario nga yunit ti panangaywan nga intensibo (YPI, wenno iti Ingles, intensive care unit wenno ICU) ken ti maikasangapulo a kadawyan a pakaigapuan ti ipapatay (ti umuna ket sakit ti puso). Dagiti ubbing nga agtawen iti nababbaba ngem 12 a bulan, ken dagiti lallakay ken babbaket, ket kaaduan nga agpasar iti nakaro a sepsis. Kadagiti tattao manipud iti U.S. a naospital gapu iti multiple sepsis idi 2010, ad-adda a naawat manen dagiti naiyalis iti skilled nursing facility wenno napaut a panangaywan kalpasan ti damo a pannakaiyospitalda ngem dagidiay naiyalis iti sabali a kita ti panangaywan. Natakuatan ti maysa a panagadal iti 18 nga estado ti E.U. a kadagiti tattao nga addaan iti Medicare idi 2011, ti sepsis ti maikadua a kadawyan a kangrunaan a pakaigapuan ti pannakaawat manen iti las-ud ti 30 nga aldaw.

Adda sumagmamano a sakit a mangpapigsa iti pannakaimpektaran ti maysa a tao ken iti panagparang ti sepsis. Dagiti kadawyan a pagpeggadan ti sepsis iramanda: ti tawen (nangruna dagiti agtutubo ken lallakay); dagiti kasasaad a mangpakapuy iti [[sistema ti immuno, a kas iti kanser, diabetes, wenno ti kaawan ti pali; ken nakaro a trauma ken pannakauram.

Manipud idi 1979 agingga idi 2000, impakita ti datos, manipud iti United States National Hospital Discharge Survey, a ti kaadu ti agsagsagaba iti sepsis ket umad-adu iti mamimpat a daras, iti 240 a kaso iti tunggal 100,000 a populasion, a dakdakkel ti kaso dagiti lallaki no idilig kadagiti babbai. Nupay kasta, napattapatta a dakdakkel ti panagsaknap ti sepsis kadagiti babbai. Iti dayta met laeng a panawen, bimmaba ti kaadu dagiti matay iti ospital manipud 28% agingga iti 18%. Nupay kasta, sigun iti nationwide inpatient sample manipud iti Estados Unidos, ti kaadu ti nakaro a sepsis ket immadu manipud iti 200 kada 10,000 a populasion idi 2003 agingga iti 300 a kaso idi 2007 para iti populasion nga agtawen iti nasurok a 18 a tawen. Nangruna a nangato ti gatad ti insidensia kadagiti maladaga, nga addaan iti 500 a kaso iti tunggal 100,000 a populasion. Umad-adu ti matay gapu iti sepsis bayat nga umad-adu ti tawenna, manipud iti basbassit ngem 10% iti grupo dagiti agtawen iti 3–5, agingga iti 60% iti maikanem a dekada ti biag. Ti iyaadu ti promedio nga edad ti populasion, agraman ti kaadu dagiti tattao nga addaan iti kroniko a sakit wenno agas a mangpakapuy iti sistema ti immuno, kasta met ti iyaadu met ti bilang dagiti maar-aramid nga imbasibo a pamay-an, ket nangituggod iti iyaadu a gatad ti sepsis.

Pakasaritaan

Ti termino a "σήψις" (sepsis) ket inrugi ni Hippocrates idi maikapat a siglo K.K.P., ket kaipapananna ti proseso ti panagrupsa wenno pannakarunot ti organiko a materia. Idi maikasangapulo ket maysa a siglo, inusar ni Avicenna ti termino a "panagrupsa ti dara" para kadagiti sakit a nainaig iti nakaro a purulente (kayatna a sawen, mangbukelda iti nana) a proseso. Nupay naobserbaranen ti nakaro a systemiko a kinasabidong, idi laeng maika-19 a siglo a nausar ti espesipiko a termino a sepsis para iti daytoy a kasasaad.

Dagiti termino a "septicemia" (septisemia), a nailetra met a "septicaemia", ken "blood poisoning" (panagsabidong ti dara) tuktukoyenda dagiti mikroorganismo wenno dagiti sabidongda iti dara. Ti International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems (ICD) a bersion 9, a maus-usar idi idiay EU agingga idi 2013, inusarna ti termino a septicemia, nga addaan kadagiti adu a mangbalbaliw, para kadagiti nadumaduma a diagnosis, kas ti "Streptococcal septicemia" (na-Streptococcus a septisemia). Amin dagita a pannakadiagnos ket nabaliwan iti sepsis, nga addaan manen kadagiti mangbalbaliw, iti ICD-10, kas iti "Sepsis due to streptococcus" (Sepsis gapu iti streptococcus).

Agdepende dagiti agdama a termino iti mikroorganismo a masarakan: bakteremia no adda dagiti bakteria iti dara iti saan a normal a kaadu ken isuda ti makagapu, biremia para kadagiti birus, ken fungemia para kadagiti fungus.

Idi ngudo ti maika-19 a siglo, adu ti mamati a mangpataud dagiti mikrobio kadagiti substansia a mangdangran iti mamalia a sadiay agnanaed kadakuada, ken a dagiti soluble a sabidong, a mairuar kabayatan ti impeksion, ket mangpataud iti gurigor ken shock a gagangay kabayatan dagiti nakaro nga impeksion. Inaramid ni Pfeiffer ti termino nga endotoxin (lipopolisakarido) idi rugrugi ti maika-20 a siglo tapno ipamatmatna ti piroheniko a prinsipio a nainaig iti Vibrio cholerae. Di nagbayag, naammuan a ti kaaduan ken nalabit amin a gram-negatibo a bakteria ket mangpataud kadagiti endotoxin. Ti lipopolisakarido a kababalin dagiti enteriko nga endotoxin ket inlawlawag ni Shear idi 1944. Ti molekular a kababalin daytoy a material ket inkeddeng da Luderitz et al. idi 1973.

Natakuatan idi 1965 a ti maysa a kita ti C3H/HeJ a bao ket saan a madangran iti shock a pinataud ti endotoxin. Naawagan ti henetiko a locus iti Lps. Naammuan met a dagitoy a bao ket nalaka a maakar kadagiti gram-negatibo a bakteria. Nainaig met laeng dagitoy a panagpaliiw idi 1998 babaen ti pannakatakuat ti toll-like receptor a hene 4 (TLR 4). Ti trabaho a panangaramid iti genetic mapping, a naaramidan iti las-ud ti lima a tawen, impakitana a ti TLR4 ket kakaisuna a kandidato a lugar iti Lps a kritiko a rehion; nangipasimudaag daytoy a ti mutasion iti uneg ti TLR4 ket nasken a mangibilang iti lipopolysaccharide resistance phenotype. Ti depekto iti TLR4 a hene a nangiturong iti endotoxin-resistant a phenotype ket naduktalan a gapu iti mutasion iti sitoplasma.

Adda kontrobersia iti sientipiko a komunidad maipapan iti panangusar kadagiti bao a modelo iti panagsirarak iti sepsis idi 2013 idi impablaak dagiti sientipiko ti maysa a repaso iti sistema ti immuno ti bao, no idilig iti sistema ti immuno ti tao, ken impakitada a iti maysa a sistema, agduma unay ti panagandar dagitoy dua; impamatmat dagiti autor nga agingga iti petsa ti artikuloda, nasuroken a ti 150 a kliniko a panangsubok ti sepsis ket naaramidan kadagiti tattao, a dandani amin ket sinuportaran dagiti mangnamnama a datos kadagiti bao, ken amin ket napaay. Dagiti autor kiniddawda ti panangbaybay-a iti panangusar kadagiti bao a modelo iti panagsirarak iti sepsis; inlaksid dayta dagiti dadduma ngem kiniddawda ti ad-adda a panagannad iti panangilawlawag kadagiti resulta dagiti panagadal iti bao, ken ti ad-adda a naannad a panangdisenio kadagiti prekliniko a panagadal. Ti maysa a pamay-an ket ti ad-adda a panagpannuray iti panangadal kadagiti biopsia ken kliniko a datos manipud kadagiti tattao a naaddaan iti sepsis, tapno padasen a mailasin dagiti biomarkador ken dagiti droga a target para iti interbension.

Kagimongan ken kultura

Ekonomika

Ti sepsis ket kanginaan a sakit a nataming iti ospital iti Estados Unidos idi 2013. Nangpataud ti sepsis iti gastos ti dagup a $23.6 a bilion para iti dandani 1.3 a milion a panagpaospital. Ti gastos iti ospital para iti sepsis ket nasurok a namimpat a dimmakkel sipud idi 1997 nga addaan 11.5 a porsiento a tinawen a ngimmato. No maipapan kadagiti agbaybayad, dayta ti kaaduan ti mabayadan a sakit a naibayadan iti Medicare ken kadagiti saan nga addaan mediko a seguro, ti maikadua a kaaduan ti mabayadan a sakit a naibayadan iti Medicaid, ken ti maikapat a kaaduan ti mabayadan a sakit a naibayadan iti pribado a seguro.

Edukasion

Naipasdek idi 2002 ti dakkel nga internasional a panagtitinnulong a napauluan iti "Surviving Sepsis Campaign" tapno maisuro kadagiti tattao ti maipapan iti sepsis ken tapno mapasayaat ti resulta ti panagsakit iti sepsis. Nangipablaak ti Campaign iti panangrepaso, nga nakaibatayan iti ebidensia, kadagiti pamay-an ti panangtaming para iti nakaro a sepsis, a panggepna ti panangipablaak iti kompleto a listaan dagiti pagannurotan kadagiti sumarsaruno a tawen. Napabaro dagiti pagannurotan idi 2016 ken manen idi 2021.

Panangammo

Ti Sepsis Alliance ket maysa a tumultulong nga organisasion a nakabase idiay Estados Unidos a napartuat tapno maipakaammo ti maipapan iti sepsis iti sapasap publiko ken kadagiti propesional iti salun-at. Idi 2011, naideklara ti Septiembre kas Sepsis Awareness Month (Ilokano: Ti Bulan ti Panangipakaammo Maipapan iti Sepsis). Makatawen kalpasanna, indeklara ti Global Sepsis Alliance (Sangalubongan a Sepsis nga Aliansa) ti Septiembre 13 kas World Sepsis Day (Sangalubongan nga Aldaw ti Sepsis).

Panagsukisok

Ibagbaga ti dadduma nga autor a ti panangrugi ti sepsis, babaen kadagiti gagangay a mutualista (wenno neutral) a kameng ti mkcrobioma, ket mabalin a saan a kanayon a maysa a di ninamnama a pagbanagan ti kumapkapuy a sistema ti immuno ti sangaili. Imbes ketdi, masansan a maysa dayta nga adaptibo a kababalin dagiti mikrobio kas sungbat iti kellaat a panagbassit ti posibilidad a makalasat ti sangaili. Iti sidong daytoy a kasasaad, dagiti mikrobio a mangpataud iti sepsis magunggonaanda iti pananggundawayda iti masakbayan a bangkay, nga usaren ti biomasana kas dagiti deskomponedor, sa agwaras iti daga wenno danum tapno maaddaanda iti relasion kadagiti baro nga indibidual. Dagiti bakteria a Streptococcus pneumoniae, Escherichia coli, Proteus spp., Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, Klebsiella spp., Clostridium spp., Lactobacillus spp., Bacteroides spp. ken dagti fungus Candida spp., ket kabaelanda amin ti kasta a nangato a penotipiko a plastisidad (Ingles: phenotypic plasticity). Saan nga amin a kaso ti sepsis ket tumaud gapu iti kasta a panagbalbaliw ti pamay-an ti mikrobio.

Ti "protokol ni Marik" (Paul E. Marik), a pagaammo met kas ti protokol a "HAT", insingasingna ti kombinasion ti hidrokortisona, bitamina C, ken tiamina kas panangagas a manglapped iti sepsis kadagiti tattao nga adda iti panangaywan nga intensibo. Ti damo a panagsirarak ni Marik, a naipablaak idi 2017, ket nangipakita iti nakaskasdaaw a pammaneknek iti pagimbagan, a nangiturong iti pannakaipateg ti protokol kadagiti doktor iti panangaywan nga intensibo, nangruna kalpasan a naawat ti protokol ti atension iti social media ken National Public Radio, a nangiturong iti panangbabalaw ti siensia babaen ti press conference manipud iti nasaknap a komunidad ti medisina. Dagiti simmaruno nga agwaywayas a panagsirarak ket saanda a natulad dagiti positibo a resulta ni Marik, a mangipasimudaag iti posibilidad a naimpluensiaan dagitoy iti panangidumduma. Naammuan iti sistematiko a panangrepaso dagiti panangpadas idi 2021 a saan a masigurado dagiti naibaga a pagimbagan ti protokol.

Iti intero a lubong, saan pay a nalawag ti ebidensia nga adda paset ti bitamina C iti panangagas iti sepsis idi 2021.

Kitaen pay

• Capnocytophaga canimorsus – maysa a bakteria a mabalin nga agresulta iti purpura fulminans ken nakaro a sepsis kalpasan ti kagat ti aso