Historio di Estal Timor

La historio di Estal Timor ante la 16ma yarcento esas poke konocata^[1]. La maxim anciena evidentaji pri homala habitado en l'insulo, trovita che kaverno Laili, datizesis de 43 mil til 44 mil yari ante nun. Exkavi che kaverno Jerimalai montras ke homi praktikis marala pesko cirkume 42 mil yari ante nun. Segun kelk antropologiisti, mikra grupi di chaseri e kultiveri habitis insulo Timor cirkume 12 mil yari aK. Cirkume 3000 aK, Austroneziani enmigris a la regiono, e pose, proto-Malaya populi arivis de Chinia e Malaizia^[2]. Existas evidentaji ke Chiniani e Javaani praktikis komerco en l'insulo adminime depos la 13ma yarcento^[1]. Chiniani e Malayi atraktesis por komprar santalo (ligno uzita por fabrikar mobli e parfumi), mielo e vaxo. Li anke mariajis kun membri de rejala familii lokala, e to augmentis l'etniala diverseso. Dum la historio, adminime 3 migrinta grupi koloniigis Timor: Austroneziani, Melaneziani e Malayi, e lia decendanti formacis nativa grupi qui existas til nun. Cirkume la 14ma yarcento, lokala habitanti pagis tributi a rejio Java. Tamen, la nomo dil insulo, Timor, originis de Malaya vorto Timur, signifikanta "esto".

Portugalana fuorto Balibó, konstruktita inter 1645 e 1665.

Pikturo che kaverno Ile Kére Kére.

L'unesma menciono pri Timor facita da Europano esis letro da Rui de Brito Patalim, skribita en 1514, a Portugalana rejo Manuel la 1ma. Portugalani anke interesis su pri komerco di santalo, e portis katolikismo al insulo. Lia filii kun lokala mulieri gradope komencis dissemar Portugalana kulturo lokale. Portugal probis expansar sua militala dominaco en la regiono dum la 17ma yarcento. Por haltigar ta expanso, Nederlandani okupis la westo dil insulo en 1653. L'efikiva okupo di Estal Timor komencis erste en 1769, kande urbo Dili fondesis da Portugalani. Dum multa tempo, la kontrolo Portugalana fakte limitesis a Dili e sua vicinesi.

En 1853, insulo Timor formale dividesis inter Nederlando e Portugal. Dum la fino dil 19ma e komenco dil 20ma yarcenti, Portugal augmentis la kontrolo e la produktado ed exportaco di kafeo ed altra produkturi. En 1916, kontrato kun Nederlando establisis la frontiero inter Westala (Nederlandana) ed Estala Timor (Portugalana), qua duras esar la frontiero inter Indoneziana Timor (provinco Westal Nusa Tenggara), ed Estal Timor.

Standardo di Estal Timor.

Dum la duesma mondomilito, la lando okupesis da Japonia. Estal Timor deklaris sua nedependo de Portugal ye la 28ma di novembro 1975. Tamen, non dii pose, Indonezia invadis Dili. Ye la 17ma di julio 1976, Indonezia anexis Estal Timor e nomizis ol Timor Timur (Timur signifikas "Esto" en l'Indoneziana), kun Dili kom chef-urbo til la 20ma di mayo 2002, kande la lando itere divenis nedependanta. Xanana Gusmão divenis lua unesma prezidanto.

En 2007 eventis nova elekto, e José Ramos-Horta elektesis prezidanto.