Michigan
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Michigan esas Usana stato, norde de la lando. Lua nomo venas de Lago Michigan (pronuncata mishigan), qua derivas de Chippewa vorto meicigama, signifikante "granda aquo." Segun la demografiala kontado di 2020, ol havis 10 077 331 habitanti. Lua tota surfaco esas 250 493 km².
State of Michigan
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Remove ads
Historio
La historio di homala koloniigo en Michigan komencis kun l'arivo di populi a Granda Lagi, cirkume 11 mil aK. Cirkume 5 mil yari aK, paleoindijeni* developis metalurgio di kupro. De cirkume 1000 aK til cirkume yaro 1000, tale nomizita "kulturo Hopewell", posible ancestri di le Odaawaa (Ottawa), habitis la regiono. Dum mili di yari, diversa tribui habitis la nuna Michigan, inkluzite le Chippewa, le Menomini, le Miami, le Ottawa e le Potawatomi, omni aparteninta a familio Algonquinana, ed anke le Huron, qui habitis la regiono di la nuna Detroit.
L'unesma Europani en la regiono esis Franci. Franca exploristo Étienne Brûlé voyajis tra la regiono kelka momento inter 1618 e 1622. L'unesma permananta kolonieto, Sault Ste. Marie, fondesis da Franco Jacques Marquette en 1668. L'areo apartenis a Nova-Francia de 1668 til 1763. En 1701, Franca oficiro Antoine de la Mothe Cadillac fondis kolonieto nomizita Fort Pontchartrain du Détroit, origino di la nuna Detroit.
Pos ke Nova-Francia vinkesis en la milito Franca-indijena (1754–1763), la regiono cedesis a Britania. Ank en 1763 komencis milito di indijeni kontre Britaniani. En 1774 la regiono divenis parto di provinco Kebekia. Dum la milito pri nedependo di Usa, Detroit uzesis da Britaniani por atakar Usani. La milito finis en 1783, e la regiono cedesis ad Usa.
Dum la milito di 1812, Britaniani kaptis Detroit e Fort Mackinac. Detroit riokupesis da Usani en 1813, e Fort Mackinac retrodonesis ad Usani kande la milito finis en 1815. En 1817 fondesis en Detroit l'universitato di Michigan, qua pose transferesis a Ann Arbor. La habitantaro di la regiono komencis kreskar rapide pos 1825, kande inauguresis kanalo Erie, qua ligis Granda Lagi a fluvio Hudson e New York.
Michigan divenis Usana stato la 26ma di januaro 1837. Dum la sequanta yardeko, deskovresis granda jaceyi di kupro e fero en la Supera Peninsulo. Michigan divenis la precipua produktero di fer-erco e kupro til 1887. En 1855, la konstrukto di sluzi ligis Supera Lago a la cetera Granda Lagi, e posibligis transporto di minerali.
Ye la 6ma di julio 1854 eventis en la stato la fondo ed unesma renkontro di Republikana Partiso, qua originis de olima membri di partisi Whig e Know-Nothing. Michigan sendis multa soldati por luktar dum l'interna milito di Usa alonge l'Uniono, e restis Republikana stato de ta epoko til la yari 1960a. Pos l'interna milito, l'ekonomio dil stato divenis diversa, kun extraktado di ligno, ferovoyala transporto ed agrokultivo. Sua habitantaro duopleskis inter 1870 e 1890. Cirkume la fino dil 19ma yarcento la stato implantacis sistemo di publika skoli segun modelo Germana, e lua procentala spenso kun publika eduko esis la maxim alta di Usa.
Dum la 20ma yarcento, l'industrio, nome automobiala, developesis en la stato. En 1897, Ransom E. Olds fondis kompanio Oldsmobile, e Henry Ford fondis sua unesma fabrikerio di automobili en 1899. En 1903, ilu fondis Ford Motor Company, ed en 1908 William C. Durant fondis General Motors en Flint. L'expanso industriala atraktis multa migranti de la sudo di Usa ed enmigranti de estal e sudal Europa, do Detroit divenis la 4ma maxim populoza urbo di Usa til 1920.
L'ekonomiala krizego di 1929 afektis Michigan plu forte kam altra Usana stati, e chomeso di industriala laboristi augmentis. Altra problemo esis ke minado di kupro divenis chera, nam la restanta jaceyi dil stato esis min produktiva kam olta di altra regioni. Dum ta epoko fondesis sindikato United Automobile Workers (UAW), qua sucesis negociar e divenis la maxim importanta reprezentero di laboristi che automobilala industrio Usana en 1941. Kun l'eniro di Usa en la duesma mondomilito cesis la krizo ekonomiala, pro la kresko di demando di vehili ed armi. Michigan divenis la 2ma maxim granda produktero di armi e vehili en Usa, dop Nova-York.
La yari qui sequis la fino di la milito esis prosperoza. Dum la yari 1950a, federala guvernerio subsidiis la konstrukto di chosei inter stati (interstate highways). Tamen rasala tensi ed urbala dekado augmentis. En 1967 eventis tale nomizita "tumulti di la 12ma Strado" (12th Street riot) inter negri Usana e lokala polico, qua rezultis 43 morti e stimulis migrado a suburbi. Dum la sequanta yardeko, la mondala petrolo-krizo di 1973 diminutis l'interna produkturo Usana ed afektis severe l'industrio automobilala, qua mustis konfrontar internaciona konkurenco. Chomeso augmentis multe en Michigan, e la diminutado di la vendo di automobili duris til la yari 1980a.
De la fino dil yari 1980a til nun, Michigan probas atraktar altra industrii, por diminutar sua nedependo de automobilala industrio. Dum la komenco dil yari 2000a, la stato afektesis da serioza ekonomiala krizi, qui kulminis kun la bankroto di General Motors en 2009.
Remove ads
Geografio
| Precipua artiklo: Listo pri municipi en Michigan |
La maxim granda urbo esas Detroit. Altra importanta urbi esas Grand Rapids, Warren, Sterling Heights, Ann Harbor, e la chef-urbo dil stato, Lansing.
Ekonomio
Segun Usana Bureau of Economic Analisis, la total interna produkturo di Michigan, segun mezuro facita ye l'unesma trimestro di 2025, esis US$ 725,9 miliardi. En 2004 ol esis US$ 372 miliardi[1]. Segun statistiki de 2024, ajustita segun l'inflaciono, la total interna produkturo dil stato esis US$ 566 miliardi, e to reprezentis kresko di 2,1% relate 2023. En mayo 2009, chomeso en la stato kreskis til 14,1%, la maxim granda en Usa[2].
La maxim importanta industrii, produkti e servadi di stato esas automobili, cereali, teknologio di informo, aerospacala, militarala equipamenti, kupro, fero, e mobili.
Referi
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads