2020
yaro From Wikipedia, the free encyclopedia
La yaro 2020 esis bisextila yaro, la 20ma yaro de la triesma yarmilo, e la 20ma yaro de la 21ma yarcento. Ol esis la Yaro dil Rato, segun Chiniana horoskopo.
| Historio > yarcento |
| Yarcenti: |
| 20ma21ma22ma
|
| Yardeki: 2000a • 2010a • 2020a • 2030a • 2040a |
| Yari: 2001 • 2002 • 2003 • 2004 • 2005 |
L'expanso dil epidemio di koronaviruso
En januaro ca yaro, la Mondal Organizuro pri Saneso (Angle: World Health Organization - WHO) deklaris l'existo di epidemio dil viruso COVID-19 (koronaviruso), qua komencis en Popul-Republiko Chinia e rapide dissemesis ad altra landi en preske omna kontinenti, ecepte Antarktika, qua enrejistris l'unesma kazi erste en decembro ca yaro.[1] Til la fino di februaro, enrejistresis plu kam 83 000 kazi en la mondo, kun plu kam 2800 morti,[2] inkluzite 70 exter kontinentala Chinia. Ye la 11ma di marto, WHO deklaras pandemio dil koronaviruso, pro ke plu kam 100 landi en omna kontinenti ja havis personi infektata. Segun statistiki divulgita ye la 10ma di marto, la mortado pro COVID-19 ja superiris 4 mil personi.[3] Ye la 8ma di marto, Italia establisas quaranteno por 16 milion personi en la nordo di la lando, e ye la sequanta dio, la tota lando pozesas en quaranteno. Ye la 20ma di marto la mondala morto-statistiko pro COVID-19 superiris 10 mil personi, ed adminime 244 517 homi ja infektesis.[4][5] Diversa landi decidis klozar lia frontieri, inkluzite frontieri interne l'Europana Uniono.
L'impakto di la pandemio di COVID-19 en l'ekonomii, turismo, ambiento e sporta konkursi esis enorma en la tota mondo. Unesmafoye en multa yari, l'ekonomio di la Popul-Republiko Chinia diminutis vice kreskar, e to afektis mondala komerco en larja skalo, nam Chinia esas la maxim granda exportacero di teknologiala produkturi e granda importacero di prima materiaro e nutrivi. Multa industrii tra la mondo dependas de kompozanti produktata en Chinia, sive por uzar en lia propra produkturi, sive por mantenar mashinaro, inkluzite komputeri. Exempli pri impakti en turismala sektoro: Venezia decidis renuncar la lasta dii de lua karnavalo;[6] 58% ek l'avionaro komercala en la tota mondo, o 15.200 avioni, restis sur la sulo, sen flugar;[7] en la hoteli de Rio de Janeiro, min kam 10% de la dormochambri restis okupita en marto, ed adminime 20 mustis klozar lia pordi.[8] En kelka urbi, hoteli ofris lia instaluri por mediki, flegisti ed altra sokursisti qui laboris konfrontanta l'epidemio.
La pandemio afektis docado en tota mondo. Preske omna skoli mustis klozar lia pordi por prezental agadi, pro restrikti a la cirkulado di personi. Segun UNICEF, 1287 milion skolani, equivalanta a 90% ek omna skolani de la mondo, afektesis pro la klozado di skoli. Multa skoli decidis adoptar "docado per interreto", tamen to esis neposibla en multa povra regioni. Altra problemo esas ke ultre instrukto, multa studianti plu povra anke recevis nutrivi en la skoli, e la skoli esis l'unika loko ube li povis studiar, pro manko di bona habitado-standi. La pandemio montris ed augmentis la granda disto inter richi e povri.
Pro l'expanso di la pandemio, l'evento dil Olimpiala Ludi en Tokyo, 2020 transferesis a 2021, e la konkurso pri Formulo 1 qui eventus en Melbourne, Australia, kancelesis, e sequanta konkursi (exemple en Bahrein, Vietnam e Popul-Republiko Chinia) ajornesis. L'Euroviziono-Konkurso di Kansono 2020 qua eventus en Rotterdam, Nederlando, anke kancelesis unesmafoye en sua historio.[9] En la tota mondo, l'evento di altra sportala ed amuzala eventi anke kancelesis od ajornesis. La futbalo-konkurso Euro 2020 ajornesis a 2021, ed eventos de la 11ma di junio til la 11ma di julio ca yaro.[10] Aleksander Ceferin, prezidanto di UEFA, propozis durigar la nacionala championkonkursi pri futbalo sen spektantaro, ma ne stipulis dati o fristi por ca eventi.[11] En preske tota mondo, la sportala eventi durigesis erste pos la duimo dil yaro, sive kun poka, sive kun nula expektanti. Kelk ek li koncentris lia konkursi en poka regioni de la mondo por diminutar voyaji e kontrolar la dissemo di la viruso, exemple l'automobilo-championkonkurso pri Formulo 1, kontre ke altri koncentris la konkursi en unika loko, exemple la basketbalo-konkursi di NBA. Multa sportisti diagnozesis pozitive pri virusala infekto, ed impedesis konkursar til adminime 14 dii de la diagnozo, por preventar la kontamino di altra homi. Por kelka sportisti l'infekto esis plu serioza, e mem eventis morti, exemple Boliviana futbalisto Deibert Franz Roman, lor evante 25 yari.[12]
Individui plu povra havis plu granda probableso pri aquirar COVID-19 e mortar pro ol. Exemple en New-York, Barcelona ed altra urbi, la quanto di mortinti en quarteri plu povra esis plu multe misproporcionala kam en la plu richa quarteri. La hipotezo por to esas ke la povri ordinare habitas mikra rezideyi multe proxima l'una di l'altra e laboras en personala servadi, exemple en supermerkati o sorgado di oldi, qui judikesis kom esencala dum la pandemio, e to diminutis la posibleso pri izolar su.
Dum l'expanso di la pandemio en Usa, prezidanto Donald Trump multafoye negis lua graveso, malgre la kreskanta morto-statistiko en la lando. Exemple ye la 10ma di februaro, kande ilu dicis ke l'epidemio havus kurta durado, nam la varmigo di aprilo mortigus la viruso,[13], od ye la 24ma di marto, kande ilu komparis ol a sezonala gripo.[13] En aprilo, Trump anuncis ke kloroquino*, medikamento til lore nur uzita por preventar malario,[14] povus kuracar COVID-19. Tamen, posa testi ne pruvis l'efikiveso di ca medikamento, e pose deskovresis ke fakte Trump agis por stimular l'aceso a ca substanco pos parolar kun miliardiero qua donacis pekunio a lua prezidantala kampanio.[15] En Brazilia, jurnali denuncis ke farmaciala laboratorio Apsen, lokala fabrikanto di kloroquino*, anke donacabis pekunio a la prezidantala kampanio di Jair Bolsonaro en 2018.[16] En oktobro, mem pos ke Trump anuncis ke ilu diagnozesis pozitive pri virusala infekto, ilu duris stimular l'organizo di asemblegi dum lua politikala kampanio, sen atento pri sociala disto.[17] La dissemo dil epidemio stimulis multa elekteri sendar anticipe lia voti per posto.[18] La kresko di la morto-statistiki e samatempe la konduti da Trump koncerne la pandemio posible despopulareskis lu, ed afektis la rezulti de Usana prezidantal elekto, eventinta ye la 3ma di novembro e vinkita da Joe Biden.[19] Quale Trump, Braziliana prezidanto Jair Bolsonaro anke judikis COVID-19 kom ordinara gripo, malgre la kreskanta morto-statistiko en la lando. Ye la 9ma di julio, COVID-19 ja produktabis plu kam 65 mil morti en Brazilia.[20] De la komenco di la pandemio til la 29ma di decembro, esis 191 735 morti.[21]
Klimato
Ye la 17ma di januaro komencis serio di inundadi e terglitadi en la sud-estala regiono di Brazilia, qui efektigis granda destruktadi en multa urbeti, domajis chosei nome en rurala regioni e produktis 71 morti til la 3ma di februaro. En multa loki, la pluvo-quanti enrejistrita en januaro e februaro esis rekordi historiala. En marto, eventas violentoza terglitadi pro pluvegi che urbi Santos, Guarujá e São Vicente, en la litoro dil stato Sao Paulo, qui produktas adminime 43 morti e 36 plusa homi desaparinta.[22][23] Dum marto, kontraste, la pluvo-quanto en Sao Paulo esis multe infre la mezavaloro historiala por ta monato. En aprilo Ubá, urbo en Minas Gerais, triesmafoye dum la yaro frapesis da pluvegi. Dum la nokto de la 7ma til la 8ma di aprilo, falis 128 milimetri di pluvo, qui efektigis la maxim granda inundado de la historio dil urbo e diplasis centi di homi, fortunoze sen morta statistiki.[24]
En agosto, intensa sika sezono en l'inundebla regiono Pantanal, weste de Brazilia, faciligis la propago di granda incendii, qui devastabis 1,55 milion hektari di boski, naturala pasturaji ed altra tipi di vejetantaro, inkluzite en protektita arei, til la 15ma di agosto ca yaro.[25] Kande la sika sezono (aprilo til oktobro) finis, cirkume 4,5 milion hektari, equivalanta a 26% de la vejetantaro di Pantanal, restis destruktita pro fairi.[26] Dum la sama monato, enrejistresis la maxim alta temperaturo de la historio di Japonia: 41,1°C. Segun l'autoritatozi de la lando, 10 personi mortabis pro sunofrapo o kalenturo til la 9ma di agosto.[27] En Europa, l'alta temperaturi superiranta 40°C en kelka loki stimulis multa personi amasigar en plaji por balnar su, ed abandonar l'uzo di maskili por protektar su de koronaviruso. En Kalifornia, Usa, la sikeso faciligas la propago di granda incendii, qui destruktabis 765 524-hektara areo, destruktis 3749 konstrukturi e produktis 9 morti til la 3ma di septembro ca yaro.[28] Experti mencionas klimatala chanji e la granda quanto di kombustebla materii (mortinta arbori e sika herbi) kom kauzi por l'expanso di granda incendii.[29]
Ank en agosto, la musono en Indiana subkontinento adportis pluvegi qui efektigis granda inundadi, destruktis plantacerii e vilaji, diplasis mili di personi, e produktis adminime 150 morti.[30] Segun experti, klimatala chanji modifikis la pluvo-modelo di la musono - nun, eventas intensa pluvegi kun kurta durado, kontre ke olim eventis konstanta pluvi qui rinovigis la suli.[30] Che Popul-Republiko Chinia, segun statistiki de la 13ma di agosto, 219 personi mortis o desaparis pro la granda inundadi qui komencis en sudala provinci ye fino di mayo.[31] L'inundado eventis en 443 fluvii e riveri, di qui en 33 la niveli dil inundadi esis rekordi historiala.[32]
Protesti kontre rasismo
Ye la 25ma di mayo en Minneapolis, Minnesota, blanka policisto Derek Chauvin mortigis Afrikan-Usana viro George Floyd per sufoko dum aresto-procedo, sub vidado da altra policisti.[33] Chauvin opresis la kolo di Floyd per lua gambo dum 8 minuti e 45 sekundi, e mantenis la preso malgre ke Floyd dicis "me ne povas respirar". Tota polical agado cinematografesis per smartfoni, e divulgesis per interreto. Ye la sequanta dii, eventis diversa protesti e demonstri en importanta urbi Usana, exemple New-York, Los Angeles, Chicago, Cleveland, Dallas ed Atlanta,[34] demandante l'aresto di Chauvin e l'altra policisti, e kontre rasista konduti da multa policisti. La protesti komence esis pacifika, ma pose eventis vandalismi kontre komerceyi. En multa loki eventas konfronti inter demonstranti e policisti,[34] kontre ke en altra loki, exemple Coral Gables, Florida, policisti montris solidareso a la demonstranti.[35]
Malgre la reperkuto di la mortigo di Floyd, altra epizodi di violento kontre negri duris enrejistresar en Usa, exemple la mortigo di Rayshard Brooks ye la 12ma di junio en Atlanta da policisti qui recevis plendo ke l'automobilo ube Brooks dormabis ebria blokusabis aleo avan restorerio, e la multopla pafado da policisti kontre la dorso di Jacob Blake avan lua 3 filii en Kenosha, Wisconsin.[36] Multa sportisti, exemple automobilisto Lewis Hamilton e basketbalistini Charmin Smith e Reshanda Gray, montris suporto a la demonstranti. En agosto, basketbalo-esquadi qui apartenas a NBA minacis ne plear protestante kontre racismal agadi de la polici ed anke en sportala konkursi.[37] Usana prezidanto Donald Trump repulsis la protesti kontre tale nomizita "strukturala rasismo" e dicis "nia polico posibligabas ni vivar pacoze".[38] Poka dii pose, ilu kondamnis la tumulti en Kenosha e decidis vizitar policisti ibe pos la pafado kontre Jacob Blake.[39] Altralatere, la konvenciono dil Partiso Demokrata decidis suportar la movado kontrerasista Black Lives Matter.[40]
Ultre Usa, altra landi anke recevis protesti kontre rasismo, exemple Unionita Rejio, Belgia, Italia, Hispania[41] e Brazilia, ube protestesis anke kontre prezidanto Jair Bolsonaro e lua politiki ekonomiala ed edukala, e kontre la violento da policistaro.[42]
Eventi
Januaro
- 1ma di januaro - En Usa, omna verki publikigita en 1924 eniras publika domeno.
- 3ma di januaro - Edifico krulas en Phnom Penh, Kambodja e produktas 36 morti e 23 plusa homi vundita.[43]
- 7ma di januaro - Ter-tremo kun forteso 6.5 che skalo di Richter frapas Porto-Riko.[44]
- 8ma di januaro - Aviono Boeing 737 de Ukraine International Airlines falas depos departar de Tehran. Omna 176 personi en nave mortis.[45]
- 8ma di januaro - Jetaji de Iran atingas militala bazi Usana en Irak.
- 9ma di januaro - Militanti del Islamala Stato atakas militala bazo en Chinagodrar, Nigeria, e mortigas adminime 89 soldati.[46]
- 15ma di januaro - Dmitri Medvedev, chefministro di Rusia, renuncas. Mihail Mishustin sucedas lu.
- 20ma di januaro - En Popul-Republiko Chinia deskovresas epidemio di koronaviruso, qua infektas plu kam 2.000 personi e produktas plu kam 100 morti.
- 24ma di januaro - En Brazilia, intensa pluvi che Belo Horizonte e lua metropolala regiono produktas adminime 45 morti e plu kam 13 mil plusa homi diplasita.[47]
- 30ma di januaro - La Mondal Organizuro pri Saneso deklaras l'existo di epidemio dil viruso COVID-19 (koronaviruso).
- 31ma di januaro - Ye 23:00 kloki ca dio, Unionita Rejio e Gibraltar ekiras l'Europana Uniono.
Februaro
- 5ma di februaro - Usana prezidanto Donald Trump quitesas de akuzo pri povo-abuzo.
- 8ma di februaro - Che komercala centro e Budista templo an urbo Nakhon Ratchasima, en Tailando, soldato pafas kontre frequenteri e produktas adminime 17 morti e 14 plusa homi vundita.[48]
- 13ma di februaro - NASA publikigas detaloza studio pri 486958 Arrokoth, lor la maxim distanta objekto studiata per kosmoprobili.
- 19ma di februaro - En Hanau, Germania, teroristo de extrema-dextra pafas kontre enmigranti e mortigas 10 personi. Pose ilu suocidas.
Marto
- 3ma di marto - Pluvegi che litoro dil stato São Paulo, en Brazilia, efektigas violentoza terglitadi en urbi Guarujá, Santos e São Vicente, qui produktas adminime 43 morti e 36 plusa homi desaparinta.[22][23]
- 9ma til la 12ma di marto - La precipua Borsi de la mondo subisas perdaji pro la konkurenco inter Rusia e Saudi-Arabia pri la preci di petrolo, e pro la mondala epidemio di koronaviruso.
- 11ma di marto - La Mondal Organizuro pri Saneso deklaras pandemio dil koronaviruso COVID-19.
- 13ma di marto - Pro la pandemio di COVID-19 (koronaviruso), la diretisti dil mondala championkonkurso di Formulo 1 anuncas l'efaco di la konkurso qua eventus en Melbourne, Australia.
- 15ma di marto - Explozo en oleodukto che Lagos, Nigeria, produktas 15 morti e 50 plusa homi vundita.[49]
- 27ma di marto - Norda Macedonia membreskas en NATO.
Aprilo
- 2ma di aprilo - La Mondal Organizuro pri Saneso anuncas ke la quanto di personi infektata da koronaviruso superirabis 1 miliono en tota mondo.[50]
- 7ma di aprilo - Che Ubá, Minas Gerais, Brazilia, pluvego efektigas la maxim granda inundado de la historio dil urbo e diplasas centi di homi.[51]
- 8ma di aprilo - Che Wuhan, Popul-Republiko Chinia, la 76-dia severa quaranteno finas, e la habitantaro povas itere ekirar l'urbo.
- 10ma di aprilo - La morto-statistiko pri koronaviruso superiras 100 mil personi.[52]
- 15ma di aprilo - Segun l'universitato Johns Hopkins, la quanto di personi infektata da COVID-19 ja superirabis 2 milioni.[53]
- 18ma di aprilo - En Nova-Skotia, Kanada, viro mortigas adminime 13 personi, inkluzite 1 policisto, dum 12-hora pafado.[54]
- 20ma di aprilo - La mondala preci di petrolo atingas la minima preco de la historio, e divenis negativa ca dio. Pro la falo di la demando, granda produkteri mondala, Saudi-Arabia e Rusia, decidis pagar por desembarasar su de lia provizuri.[55]
Mayo
- 1ma di mayo - L'universitato Johns Hopkins anuncas ke til ca dato 1 milion personi saneskis de COVID-19.
- 3ma di mayo - Brazilia anuncas ke la nombro di personi kontaminita da koronaviruso superiris 100 mil personi, e la nombro di mortinti superiris 7 mil personi ca dato.[56]
- 6ma di mayo - En Iran, la quanto di personi kontaminita da COVID-19 superiras 100.000, kun plu kam 6.400 morti.[57]
- 9ma di mayo - Brazilia superiras 10 mil mortinti pro COVID-19.[58]
- 10ma di mayo - La quanto di personi kontaminita da COVID-19 superiras 4 milioni en tota mondo.[59]
- 12ma di mayo - Che quartero ube rezidas multa Mohamedani Shi'a en Kabul, Afganistan, viri invadas pafante akusherio e produktas 24 morti, inkluzite 2 bebei.[60]
- 20ma di mayo - Ciklono Amphan frapas l'esto di India e Bangladesh per venti til 185 km/h, qui destruktas mili di domi e produktas adminime 14 morti.[61]
- 21ma di mayo - Ca dio, la quanto di personi infektata da koronaviruso superiris 5 miliono en tota mondo, kun 106 mil nova kazi notifikata en 24 hori.[62]
- 22ma di mayo - Aviono Airbus A320 de kompanio Pakistan International Airlines transportanta 99 personi kolizionegas en rezidala zono di Karachi, Pakistan, ante tervenar. L'acidento produktas 97 morti en nave, ed adminime 11 vunditi en sulo.[63]
- 25ma di mayo - En Minneapolis, Minnesota, policisto Derek Chauvin mortigas Afrikan-Usana viro George Floyd per sufoko dum aresto-procedo, presanta lua genuo kontre la kolo di Floyd, sub vidado da altra policisti.[33] Dum la sequanta dii, eventas diversa protesti e demonstri en importanta urbi Usana, exemple New-York, Los Angeles, Chicago, Cleveland, Dallas ed Atlanta,[34] demandante l'aresto di Chauvin ed altra policisti, e kontre rasista konduti da multa policisti. En multa loki eventas konfronti inter demonstranti e policisti,[34] kontre ke en altra loki, exemple Coral Gables, Florida, policisti montris solidareso a la demonstranti.[35]
- 26ma di mayo - Kosta-Rika legaligas samasexua mariajo.
- 29ma di mayo - Che Republiko Chinia, anciena lego qua kriminaligis adultero deklaresas kontrekonstituca.[64]
- 30ma di mayo - Fuzeo Dragon 2 lansesas sucese de Kabo Canaveral, Florida, Usa, ed arivas che Staciono Kosmala Internaciona ye la sequanta dio.[65] Unesmafoye pos la lasta flugo e sequante la retreto dil spaco-paromo Atlantis en 2011, Usa sendas nova kruo a la Staciono Kosmala Internaciona uzante sua propra kosmonavo.[65]
- 31ma di mayo - Ca dio, la quanto di personi infektata da koronaviruso superiris 6 milion, en tota mondo.[66]
Junio
- 1ma di junio - Mondal Organizuro pri Saneso informas pri 6 nova kazi dil viruso Ebola che Mbandaka, Demokratial Republiko Kongo.[67]
- 3ma di junio - Ciklono Nisarga frapas India sude de Mumbai, kom uragano de kategorio 1. Ol esas la maxim forta tropikala ciklono frapanta India pos 1981. Che Maharashtra, ol produktas 6 morti.[68]
- 6ma di junio - En Usa ed en altra landi, eventas demonstri kontre rasismo e kontre policala violento, homajante George Floyd.[69][70]
- 7ma di junio - La quanto di mortinti pro COVID-19 superiras 400 mil personi en tota mondo.
- 21ma di junio - Eventas parlamental elekti en Serbia, malgre la boikoto di opozanta partisi.
- 23ma di junio - Ter-tremo kun forteso 7.5 frapas Oaxaca, Mexikia, e produktas adminime 4 morti..[71]
- 28ma di junio - La quanto di personi infektita da COVID-19 superiras 10 milion en tota mondo,[72] di qui plu kam 2,5 milion en Usa.[73]
- 28ma di junio - Eventas unesma rondo di prezidantal elekti en Polonia. Dum la duesma votado qua eventos ye la 12ma di julio, Andrzej Duda, lor la prezidanto di la lando, konkurencos kontre la liberalo-konservema Rafał Trzaskowski, urbestro di Warszawa.
- 29ma di junio - Atako per pafado e grenadi che Borso di Karachi, Pakistan, produktas 8 morti e 7 plusa homi vundita.[74]
Julio
- 2ma di julio - Terglitado che jado-mineyo en Myanmar produktas adminime 172 morti.[75]
- 3ma di julio - La quanto di personi infektita da COVID-19 en tota mondo superiras 11 milioni.[76]
- 4ma di julio - Dum la pluvoza sezono che Japonia, violentoza tempesti an la westo di la lando efektigas inundadi e terglitadi, qui produktas adminime 15 morti e 9 plusa homi desaparinta. Che Kumamoto e Kagoshima, 92 mil personi avizesas pri abandonar lia domi.[77]
- 8ma di julio - En Djibo, Burkina Faso, ube soldati del armeo Burkinana luktas kontre jihad-isti, adminime 180 korpi trovesas en kolektiva tombi. On suspektas ke multi esis viktimi de exterjudicia mortigo.[78]
- 10ma di julio - En Turkia, la guvernerio imperas itere transformar Hagia Sofia en moskeo, pos ke la Supra Korto nuligis prezidantala dekreto de la yaro 1934, qua transformis ol en muzeo.[79]
- 12ma di julio - Popul-Republiko Chinia informas la morto di 141 personi e la domajo di plu kam 28 mil domi pos la forta pluvi qui komencis en junio.[80]
- 12ma di julio - Konservema prezidanto Andrzej Duda rielektesas, pos vinkir l'urbestro di Warszawa Rafał Trzaskowski per 51% ek la valida voti.[81]
- 19ma di julio - En India e Nepal, severa inundadi dal rivero Brahmaputra produktas 189 morti e 4 milion plusa homi sendoma.[82]
- 21ma di julio - Europana Uniono aprobas krear provizuro di 750 miliard Euri por rikonstruktar nacionala ekonomii de lua membro-stati.[83]
- 22ma di julio - La quanto di personi infektata da COVID-19 en tota mondo superiras 15 milioni.[84]
- 25ma di julio - Nord-Koreana chefo Kim Jong-un kunvokas urjanta renkontro ed interdiktas ekiri ed eniri di personi en Kaesong, pos ke persono posible infektata da COVID-19 retrovenis de Sud-Korea. Se la persono fakte kontaminesis, to esus l'unesma kazo konfirmata di COVID-19 che Nord-Korea.[85]
- 30ma di julio - NASA lansa misiono Mars 2020 vers Marso por kolektar exempleri pri Marsana sulo e serchar posibla restaji pri anciena vivo-formi. Kande finonta, la misiono mustos retrovenar a Tero.
Agosto
- 4ma di agosto - Multopla explozi che depozeyo di amonionitrato an la portuo di Beirut, Libano, produktas plu kam 100 morti e plu kam 4 mil plusa homi vundita.[86]
- 7ma di agosto - Aviono Boeing 737 de la kompanio Air India (flugo 1344) flugante de Dubai til Kozhikode kun 190 personi ennave kolizionas dum terveno, e produktas 19 morti.[87]
- 10ma di agosto - La quanto di personi infektita da COVID-19 superiras 20 milioni en la mondo.[88]
- 11ma di agosto - Prezidanto Vladimir Putin anuncas ke Rusia aprobis l'unesma vacino kontre koronaviruso.[89]
- 15ma di agosto - Du tornadi frapas urbi an la centro e la westo dil stato Santa Catarina, en Brazilia, produktas 1 morto e 16 plusa homi vundita.[90]
- 18ma di agosto - En Mali, sedicio en kazerno dil armeo divenas stato-stroko qua revokas prezidanto Ibrahim Boubacar Keïta e chefa ministro Boubou Cissé, qui arestesas.[91]
- 19ma di agosto - En Libano, tribunalo kondamnas in absentia Salim Ayyash, ex-membro de Hizbollah, pro la mortigo dil chefministro Rafic Hariri en 2005.
- 25ma di agosto - Afrika deklaresas libera de la viruso di poliomielito.[92][93]
Septembro
- 3ma di septembro - Abdalla Hamdok, chefministro di Sudan, e Abdelaziz al-Hilu, chefo di la Movado pri Libereso dil Populo di Nord-Sudan, signatas kontrato qua stipulas la transito di Sudan a sekulara lando.
- 4ma di septembro - Tunelo La Línea, longa de 8,65 kilometri, inauguresas en Kolumbia, pos 14-yara konstrukto. Ol esas la maxim longa tunelo de Amerika.[94]
- 4ma di septembro - Kosovo e Serbia anuncas normaligo di lia ekonomiala relati, e la transfero di lia ambasadeyi en Israel a Ierusalem.[95]
- 14ma di septembro - En London, Rejala Astronomiala Akademio (Royal Astronomical Society) anuncas la deskovro dil gaso fosfano (PH3) che atmosfero di Venuso. To indikas la posibla existo di mikrobala vivo en la planeto.[96]
- 15ma di septembro - Israel, l'Unionita Araba Emirii e Bahrein normaligas diplomacala relati.[97]
- 19ma di septembro - Abdul-Aziz Abdulvahabov divenis championo dil ACA (MMA) en kategorio ad 70 kg.
- 27ma di septembro - Armeniana ed Azerbaijanana trupi militas en Nagorno-Karabakh, e la Republiko Arcah dekretas militala legaro.[98]
Oktobro
- 4ma di oktobro - Eventas plebicito en Nova-Kaledonia, en qua 53,26% ek la votanti refuzas nedependanteskar de Francia.[99]
- 5ma di oktobro - Eventas granda protesti en Kirgizistan, pos ke la parlamentala elekti qui eventis ye l'antea dio judikesis kom fraudoza.[100]
- 10ma di oktobro - Armenia ed Azerbaijan paktas pri pafo-ceso en Nagorno-Karabakh.[101]
- 15ma di oktobro - La guvernerio di Tailando deklaras "urjanteso-stando" ed impozas censuro, pro la duranta protesti demandanta plusa demokratio.
- 17ma di oktobro - En Nova-Zelando, la partiso di la chefministrino Jacinda Arden obtenas granda vinko dum parlamentala elekti.[102]
- 20ma di oktobro - Kosmoprobilo OSIRIS-REx de NASA tushas rapide la surfaco dil asteroido 101955_Bennu, por kolektar specimeno de lua surfaco.[103]
- 25ma di oktobro - Per 78,27% yes-voti, Chiliani aprobas la kunvoko di nova konstitucal asemblo, por redaktar nova konstituco por la lando, remplasante olta di 1980 adoptita dum la diktatoreso di Augusto Pinochet.[104]
- 26ma di oktobro - NASA konfirmas l'existo di molekuli di aquo che Luno.[105]
- 29ma di oktobro - Teror-ocidi en Nice, Francia
- 30ma di oktobro - Ter-tremo che Egea maro frapas Turkia e Grekia, e produktas adminime 27 morti e 800 plusa homi vundita.[106]
Novembro
- 2ma di novembro - Eventas violentoza pafado en multa loki di Wien, Austria, qui produktas 4 morti e plu kam 20 plusa homi vundita.[107]
- 3ma di novembro - Eventas prezidantal elekto en Usa. Joe Biden vinkas Donald Trump, nome per voti sendita anticipe da elekteri qui timis COVID-19.[108][109]
- 8ma di novembro - La quanto di personi infektata da COVID-19 en tota mondo superiras 50 milioni.[110]
- 15ma di novembro - NASA e la privata kompanio Space X lansas misiono SpaceX Crew-1 vers la Staciono Kosmala Internaciona.
- 28ma di novembro - Membri de Boko Haram atakas farmeyo en Jere, Nigeria, e mortigas adminime 43 personi.
Decembro
- 2ma di decembro - Unionita Rejio aprobas vacino BNT162b2 kreita dal kompanio Pfizer, por kombatar COVID-19.
- 5ma di decembro - Rusia komencas vacinizar lua habitantaro kontre koronaviruso per vacino Sputnik V.[111]
- 8ma di decembro - L'Unionita Rejio komencas vacinizar lua habitantaro kontre koronaviruso.[112]
- 11ma di decembro - Europana Uniono paktas pri diminutar l'emiso di gasi qui efektigas teplico-efekto per 55% dum la sequanta yardeko.
- 12ma di decembro - La quanto di kazi di COVID-19 en tota mondo superiras 70 milioni.
- 20ma di decembro - Nova mutaco plu infektanta dil koronaviruso deskovresas en l'Unionita Rejio, e dissemesas vers Europa ed Australia.
- 21ma di decembro - Chili raportas ke 36 personi kontagiesis da COVID-19 en la bazo militala Bernardo O'Higgins Riquelme che Antarktika.[113]
- 24ma di decembro - Unionita Rejio ed Europana Uniono signatas pakto pri libera komerco, ante finar la transito-periodo di Brekiro.
- 29ma di decembro - Ter-tremo kun forteso 6,4 segun la skalo di Richter frapas Kroatia e produktas adminime 7 morti e 26 plusa homi vundita.[114]
- 30ma di decembro - Unionita Rejio aprobas l'uzo di vacino de la fabrikanto AstraZeneca-Oxford. Ca vacino povas konservesar en ordinara glaci-kesto uzata en domi.
- 31ma di decembro - La transito-periodo establisita en Brekiro-pakto finas.
Naski
Morti
- 5ma di januaro - Anri Jergenia, chefministro di Abkhazia (n. 1941)
.jpg)
- 10ma di januaro - Qaboos bin Said al Said, sultano di Oman (n. 1940)[115]
- 21ma di januaro - Hédi Baccouche, chefministro di Tunizia (n. 1930)[116]
- 21ma di januaro - Tengiz Sigua, chefministro di Gruzia (n. 1934)[117][118]
- 21ma di januaro - Terry Jones, Britanian aktoro e komediisto (n. 1942)[119]
- 26ma di januaro - Kobe Bryant, Usana basketbalisto (n. 1978)[120]
- 30ma di januaro - Jörn Donner, Finlandana skriptisto (n. 1933)[121]
- 31ma di januaro - Mary Higgins Clark, Usana novelistino (n. 1927)[122]
- 2ma di februaro - Michael Kenneth Moore, chefministro di Nova-Zelando (m. 1949)[123]
- 3ma di februaro - George Steiner, Franca-Usana literaturala kritikisto, filozofo, esayisto e docisto (n. 1929)
- 4ma di februaro - Daniel arap Moi, prezidanto di Kenia (n. 1924)
- 5ma di februaro - Stanley Cohen, Usana nevrologiisto, Nobel-laureato (n. 1922)[124]
- 5ma di februaro - Kirk Douglas, Usan aktoro (n. 1916)[125]
- 17ma di februaro - Mário da Graça Machungo, chefa ministro di Mozambik (n. 1940)
- 23ma di februaro - Katherine Johnson, Usana matematikisto (n. 1918)
- 24ma di februaro - Diana Serra Cary, Usana puero-aktorino (n. 1918)
- 25ma di februaro - Hosni Mubarak, prezidanto di Egiptia (n. 1928)[126]
- 29ma di februaro - Éva Székely, Hungara natistino, Olimpiala championino (n. 1927)
- 1ma di marto - Ernesto Cardenal, Nikaraguana sacerdoto e poeto (n. 1925)
.jpg)
- 4ma di marto - Javier Pérez de Cuéllar, chefa ministro di Peru e chef-sekretario dil Unionita Nacioni (n. 1933)[127][128][129]
- 4ma di marto - Robert Shavlakadze, Sovietiana-Gruziana atleto (n. 1933)
- 8ma di marto - Max von Sydow, Sueda-Franciana cinem-aktoro (n. 1929)[130]
- 12ma di marto - Tonie Marshall, Franca-Usana cinem-aktorino[131] (n. 1951)
- 17ma di marto - Manuel Serifo Nhamadjo, prezidanto di Guinea-Bisau[132] (n. 1958)
- 17ma di marto - Betty Williams, Nord-Irlandana pacifistino, Nobel-laureato (n. 1943)
- 20ma di marto - Kenny Rogers, Usana kantisto[133] (n. 1938)
- 24ma di marto - Manu Dibango, Kamerunana muzikisto e kantisto[134] (n. 1933)
- 24ma di marto - Albert Uderzo, Franca ilustrero di kartuno-libri, notinde Astérix (n. 1927)
- 27ma di marto - Hamed Karoui, prezidanto di Tunizia (n. 1927)
- 29ma di marto - Philip Warren Anderson, Usana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1923)
- 30ma di marto - Joachim Yhombi-Opango, prezidanto e chefa ministro di Republiko Kongo (n. 1939)
- 30ma di marto - Hau Pei-tsun, chefa ministro di Republiko Chinia (n. 1919)
- 30ma di marto - Bill Withers, Usana kantisto e kompozisto (n. 1938)
- 31ma di marto - Abdul Halim Khaddam, prezidanto di Siria (n. 1938)
- 31ma di marto – Adolphe Nicolas, Franca geologo (n. 1936)
- 1ma di aprilo - Nur Hassan Hussein, chefministro di Somalia (n. 1937)
- 1ma di aprilo - Ellis Marsalis Jr., Usana jazo-muzikisto (n. 1934)
- 2ma di aprilo - Oskar Fischer, Est-Germana politikisto (n. 1923)
- 4ma di aprilo - Rafael Leonardo Callejas Romero, prezidanto di Honduras (n. 1943)
- 5ma di aprilo - Honor Blackman, Britanian aktorino[135] (n. 1925)
- 5ma di aprilo - Mahmoud Jibril, chefministro di Libia (n. 1952)
- 7ma di aprilo - John Prine, Usana kantisto e kompozisto (n. 1946)[136]
- 8ma di aprilo - Valeriu Muravschi, chefministro di Moldova (n. 1949)
- 11ma di aprilo - Edem Kodjo, chefa ministro di Togo (n. 1938)
- 11ma di aprilo - John Conway, angla matematikisto (n. 1937)
- 12ma di aprilo - Stirling Moss, Britaniana automobilisto (n. 1929)
- 12ma di aprilo - Chung Won-shik, chefministro di Sud-Korea (n. 1928)[137]
.jpg)
- 13ma di aprilo - Moraes Moreira, Braziliana kantisto e kompozisto[138] (n. 1947)
- 15ma di aprilo - Rubem Fonseca, Braziliana skriptisto (n. 1925)[139]
- 16ma di aprilo - Luis Sepúlveda Calfucura, Chiliana skriptisto (n. 1949)
- 21ma di aprilo - Abdurrahim El-Keib, provizora chefministro di Libia (n. 1950)
- 21ma di aprilo - Laisenia Qarase, chefministro di Fidji (n. 1941)[140]
- 22ma di aprilo - Hartwig Gauder, German atleto (n. 1954)
.JPG)
- 22ma di aprilo - Shirley Knight Hopkins, Usan aktorino (n. 1936)[141]
- 1ma di mayo - Tun Tin, chefministro di Burma (n. 1920)[142]
- 2ma di mayo - Idir, Aljeriana kantisto (n. 1949)
- 4ma di mayo - Aldir Blanc, Braziliana kompozisto e skriptisto (n. 1946)[143]
- 4ma di mayo - Flávio Migliaccio, Brazilian aktoro (n. 1934)[144]
- 5ma di mayo - Millie Small, Jamaikana kantistino (n. 1947)[145][146]
- 6ma di mayo - Florian Schneider, Germana muzikisto e kantisto (Kraftwerk) (n. 1947)[147]
.jpg)
- 9ma di mayo - Little Richard, Usana muzikisto (n. 1932)[148]
- 10ma di mayo - Betty Wright, Usana kantistino (n. 1953)[149]
- 12ma di mayo - Sisavath Keobounphanh, chefministro di Laos (n. 1928)[150]
- 12ma di mayo - Michel Piccoli, Franc aktoro (n. 1925)[151]
- 19ma di mayo - Richard Anuszkiewicz, Usana piktisto, imprimisto e skultisto (n. 1930)
- 21ma di mayo - Oliver Eaton Williamson, Usan ekonomikisto, Nobel-laureato (n. 1932)[152]
- 22ma di mayo - Mori Kanté, Guineana muzikisto (n. 1950)[153]
- 25ma di mayo - Hyun Soong-jong, chefministro di Sud-Korea (n. 1919)
- 29ma di mayo - Abderrahmane Youssoufi, chefministro di Maroko (n. 1924)[154]
- 30ma di mayo - Yawovi Agboyibo, chefministro di Togo (n. 1943)[155]
- 31ma di mayo - Kristo Yavachef, Bulgarian-Usan arkitekto, skultisto, instalaj-artisto, piktisto e desegnisto (n. 1935)
- 4ma di junio - Pete Rademacher, Usana boxisto, Olimpiala championo (n. 1928)[156]
- 8ma di junio - Pierre Nkurunziza, prezidanto di Burundi (n. 1964)[157]
- 11ma di junio - Emmanuel Issoze-Ngondet, chefministro di Gabon (n. 1961)[158]
- 14ma di junio - Sara Gijazi, Egiptiana HBTI-aktivisto (n. 1989)
- 18ma di junio - Jules Sedney, chefa ministro di Surinam (n. 1922)
- 27ma di junio - Belaid Abdessalam, chefministro di Aljeria (n. 1928)[159]
- 29ma di junio - Carl Reiner, Usana komediisto e cinem-aktoro (n. 1922)
- 1ma di julio - Emmanuel Rakotovahiny, chefministro di Madagaskar (n. 1938)[160]
- 5ma di julio - Willi Holdorf, German atleto, Olimpiala championo (n. 1940)
- 6ma di julio - Ennio Morricone, Italiana kompozisto (n. 1928)
- 8ma di julio - Amadou Gon Coulibaly, chefa ministro di Ivora Rivo (n. 1959)
- 8ma di julio - Naya Rivera, Usan aktorino, kantistino e manekinino (n. 1987)[161]
- 12ma di julio - Hassan Abshir Farah, chefministro di Somalia (n. 1945)[162]
- 12ma di julio - Kelly Preston, Usan aktorino e manekinino (n. 1962)[163]
- 13ma di julio - Hasan al-Lawzi, provizora chefa ministro di Yemen (n. 1952)[164]
- 19ma di julio - Seydou Diarra, chefa ministro di Ivora Rivo (n. 1933)[165]
- 19ma di julio - Nikolai Tanayev, chefministro di Kirgizistan (n. 1945)[166]
- 24ma di julio - Benjamin Mkapa, prezidanto di Tanzania[167] (n. 1938)
- 25ma di julio - Peter Green, Angla muzikisto (Fleetwood Mac) (n. 1946)[168][169]
- 27ma di julio - Owen Seymour Arthur, chefministro di Barbados (n. 1949)[170]
- 30ma di julio - Lee Teng-hui, prezidanto di la Republiko Chinia (n. 1923)[171]
- 1ma di agosto - Wilford Brimley, Usan aktoro e kantisto (n. 1934)[172]
.jpg)
- 3ma di agosto - John Hume, Nord-Irlandana politikisto, Nobel-laureato pri paco (n. 1937)[173]
- 11ma di agosto - Trini Lopez, Usana kantisto, muzikisto ed aktoro (n. 1937)[174]
- 20ma di agosto - Frankie Banali, Usana muzikisto (Quiet Riot) (n. 1951)
- 24ma di agosto - Pascal Lissouba, prezidanto di la Republiko Kongo (n. 1931)[175]
- 28ma di agosto - Chadwick Boseman, Usan aktoro (n. 1976))[176]
- 31ma di agosto - Pranab Mukherjee, prezidanto di India (n. 1935)[177]
- 7ma di septembro - Abdul Qadir Bajamal, chefministro di Yemen (n. 1946)[178]
- 10ma di septembro - Diana Rigg, Angla cinem-aktorino (n. 1938)[179]
- 15ma di septembro - Moussa Traoré, prezidanto di Mali[180] (n. 1936)
.jpg)
- 19ma di septembro - John Napier Turner, chefministro di Kanada (n. 1929)[181]
- 21ma di septembro - Arthur Ashkin, Usana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1922)[182]
- 21ma di septembro - Michael Lonsdale, Franca-Britanian aktoro (n. 1931)[183]
- 23ma di septembro - Juliette Gréco, Franca kantistino (n. 1927)[184]
- 29ma di septembro - Sabah Al-Ahmad Al-Jaber Al-Sabah, emiro de Kuwait (n. 1929)
- 30ma di septembro - Ali Bozer, provizora chefministro di Turkia (n. 1925)
_autographs_a_book_in_Paris,_2004.jpg)
- 30ma di septembro - Quino, Arjentiniana kartunisto, kreinto di Mafalda (n. 1932)[185]
- 4ma di oktobro - Kenzo, Japoniana-Franciana modisto (n. 1939)[186]
- 6ma di oktobro - Eddie Van Halen, Nederlandan-Usana muzikisto, kantisto e kompozisto (n. 1955)[187]
- 6ma di oktobro - Johnny Nash, Usana kantisto e kompozisto (n. 1940)[188]
- 7ma di oktobro - Mario José Molina, Mexikiana kemiisto, Nobel-laureato (n.1943)[189]
- 7ma di oktobro - Geoffrey Dyer, Australiana piktisto (n. 1947)
- 8ma di oktobro - Ali Khalif Galaydh, chefministro di Somalia (n. 1941)[190]
- 11ma di oktobro - Zdeněk Hlásek, Chekoslovakiana hokeisto (n. 1931)
.jpg)
- 12ma di oktobro - Litokwa Tomeing, 4ma prezidanto dil Insuli Marshall (n. 1939)[191]
- 14ma di oktobro - Kuniwo Nakamura, prezidanto di Palau (n. 1943)[192]
- 18ma di oktobro - René Felber, prezidanto di Suisia (n. 1933)
- 19ma di oktobro - Spencer Davis, Walsana muzikisto (n. 1939)[193]
- 19ma di oktobro - Enzo Mari, Italiana konceptisto ed arkitekto (n. 1932)
- 30ma di oktobro - Mesut Yılmaz, chefministro di Turkia (n. 1947)[194]
- 31ma di oktobro - Sean Connery, Skota aktoro (n. 1930)[195]
- 2ma di novembro - Gigi Proietti, Italian aktoro, kantisto e filmifisto (n. 1945)
- 2ma di novembro - Ahmed Laraki, chefministro di Maroko (n. 1931)
- 4ma di novembro - Stanisław Fijałkowski, Polona piktisto (n. 1922)
- 14ma di novembro - Hasan Muratović, chefministro di Bosnia e Herzegovina (n. 1940)
- 18ma di novembro - Umar Ghalib, chefministro di Somalia (n. 1930)
- 22ma di novembro - Sidi Ould Cheikh Abdallahi, prezidanto di Mauritania (n. 1938)
- 24ma di novembro - Mamadou Tandja, prezidanto di Nijer (n. 1938)
- 25ma di novembro - Diego Armando Maradona, Arjentiniana futbalisto (n. 1960)
- 26ma di novembro - Sadiq al-Mahdi, chefa ministro di Sudan (n. 1935)
- 26ma di novembro - Tevita Momoedonu, chefministro di Fidji (n. 1946)[196]
- 2ma di decembro - Zafarullah Khan Jamali, chefministro di Pakistan (n. 1944)[197]
- 2ma di decembro - Valéry Giscard d'Estaing, prezidanto di Francia (n. 1926)[198]
- 6ma di decembro - Tabaré Vázquez, prezidanto di Uruguay (n. 1940)[199]
- 7ma di decembro - Chuck Yeager, Usana probo-pilotisto (n. 1923)
- 8ma di decembro - Alejandro Sabella, Arjentiniana futbalisto (n. 1956)[200]
- 9ma di decembro - Paolo Rossi, Italiana futbalisto (n. 1956)[201]
- 9ma di decembro - Vyacheslav Kebich, chefministro di Bielorusia (n. 1936)[202]
- 10ma di decembro - Tom Lister, Jr., Usana luktisto e cinem-aktoro (n. 1958)[203]
- 12ma di decembro - Fikre Selassie Wogderess, chefministro di Etiopia (n. 1945)[204]
_(headshot).jpg)
- 12ma di decembro - John le Carré, Angla skriptisto (n. 1931)[205]
- 13ma di decembro - Ambrose Mandvulo Dlamini, chefministro di Eswatini (n. 1968)[206]
- 15ma di decembro - Saufatu Sopoanga, chefministro di Tuvalu (n. 1952)
- 17ma di decembro - Pierre Buyoya, prezidanto di Burundi (n. 1949)
- 18ma di decembro - Òscar Ribas Reig, chefministro di Andora (n. 1939)
- 19ma di decembro - Mekere Morauta, chefministro di Papua-Nova-Guinea (n. 1946)
.jpg)
- 20ma di decembro - Nicette Bruno, Brazilian aktorino (n. 1933)
- 21ma di decembro - Muhammad Mustafa Mero, chefministro di Siria (n. 1941)
- 24ma di decembro - John Cremona, provizora prezidanto di Malta (n. 1918)
- 28ma di decembro - Armando Manzanero, Mexikiana kantisto (n. 1935)[207]
- 29ma di decembro - Pierre Cardin, Franca modisto (n. 1922)[208]
Nobel-premiiziti
- Fiziko: Roger Penrose, Reinhard Genzel, Andrea Ghez[209]
- Kemio: Emmanuelle Charpentier, Jennifer Doudna[210]
- Fiziologio o Medicino: Harvey James Alter, Michael Houghton, Charles Moen Rice[211]
- Literaturo: Louise Glück[212]
- Paco: Mondala Programo pri Nutrivi[213]
- Ekonomiko: Paul Milgrom, Robert Butler Wilson, Jr.[214]
Referi
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.