Eldkeila

Eldkeila er hátt, keilulaga eldfjall, úr storknuðu hrauni og gjósku. Þessi fjöll eru brött því hraunið sem myndaði þau var seigfljótandi og harðnaði því skammt frá gígnum. Sé hraunið þunnfljótandi verður keilan flatari og kallast þá dyngja.

Cono de Arita, eldkeila í Argentínu

Rainierfjall, eldkeila í Washingtonfylki í Bandaríkjunum

Fujiyama eldfjall, Japan

Plötumót

Eldgos, Mount Redoubt, Alaska, 2009

Eldkeila

Lögun

Það er stórt, keilulaga fjall með gíg á efsta tindi, sem samsvarar nákvæmlega þeirri mynd sem mörgum kemur í hug þegar talað er um eldfjall.

Hugtakið eldkeila er haft um hring- eða sporöskjulagað, uppmjótt eldfjall. Gos í eldkeilum eru tíð og stundum langvinn.^[1]

Staðsetning

Mörg eldfjöll af þessu tagi eru til í heiminum og meirihluti þeirra er á flekaskilum þar sem stórir jarðskorpuflekar rekast á og annar fer undir hinn. Dæmi um slíkt er eldfjallið Fuji í Japan.

Vegna þessa eru mjög margar eldkeilur í kringum Kyrrahaf, í Alasku, í Andesfjöllum og í Indónesíu, á Eldhringnum.

Á Íslandi rekur jarðskorpuflekana hins vegar hvorn frá öðrum og þar eru því ekki margar eldkeilur til. Þær finnast þó og þekktastar þeirra eru Snæfellsjökull, Öræfajökull og Eyjafjallajökull.^[2] Og svo er Hekla að þróast úr eldhrygg í átt til eldkeilu, eins og goshegðun hennar sýnir, en hún er enn mjög ungt eldfjall .^[1][2]

Eldgosin

Eldkeilur hlaðast aðallega upp úr misþykkum gjóskulögum og hraunum. Eldgosin eru ýmis sprengigos, blandgos (gjóska og hraunrennsli) eða hraungos. Algengt er að þar finnist bergtegundir úr þróaðri kviku eins og andesítog rýólít.^[1]

Eldgos í eldkeilum eru stundum í toppgíg. En líka er algengt að hliðarsprungur opnist, auk þess sem gosið getur utan megineldstöðvanna, úti í eldstöðvakerfum þeirra.^[1] Stundum storknar gasríkt hraunið í gígnum og myndar tappa eða svokallaða hraungúla í gosrásinni. Þegar tapparnir springa, æða eldský eða gusthlaup niður hlíðarnar ^[1]og geta orðið mörgum að bana. Það gerðist t.d. í eldgosinu við Krakatá í Indónesíu árið 1883.

Eldský á Mayon eldfjallinu í Filippseyjunum

Tengill

• Hvernig verða eldkeilur til - Vísindavefur