Helgi Hóseasson

Helgi Hóseasson (21. nóvember 1919 - 6. september 2009) var íslenskur trésmiður, trúleysingi og sósíalisti, þekktur langvinn mótmæli gegn yfirvöldum. Hann var fæddur á Höskuldsstaðaseli í Breiðdal og hóf mótmæli sín árið 1962. Þau beindust upphaflega gegn því sem hann taldi óréttmæta meðferð af hálfu íslenska ríkisins, en síðar einnig gegn stuðningi þess við stríðsrekstur og félagslegan ójöfnuð. Á síðari árum var Helgi oft kallaður Mótmælandi Íslands og vakti athygli fyrir einstaka staðfestu í mótmælum sínum allt til dauðadags

Helgi Hóseasson

Helgi að mótmæla

Krafa um réttlæti

Óréttlætið sem Helgi sagðist þurfa að þola fólst í því að hann gat ekki fengið kirkju, dómstóla eða annað yfirvald til að rifta skírnarsáttmála sínum. Kirkjan og samfélagið vildu ekki viðurkenna að hann væri ekki lengur bundinn loforðum gefnum við skírn og fermingu. Eftir að hann rifti sjálfur skírninni í beinni útsendingu í miðri útvarpsmessu frá dómkirkjunni í Reykjavík, með „athöfn“ sem hann bjó til sjálfur, fór hann líka að krefjast þess að það yrði bókað í Þjóðskrá. Þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir og aðstoð lögfræðings hafði Helgi ekki fengið kröfum sínum framgengt við andlát sitt.

Þegar ekki gekk að fá kröfunum fullnægt eftir þeim boðleiðum sem kerfið bauð upp á, skrifaði Helgi alþingismönnum og fleiri valdamönnum bréf, og sagði að ef ekki yrði orðið við kröfu hans væru þeir ábyrgir fyrir framhaldinu. Hóf hann svo vísvitandi lögbrot, meðal annars að trufla guðsþjónustur með því að hringja kirkjuklukkunum, í því augnamiði að verða kærður og geta þá notað tækifærið til að kæra íslenska ríkið og biskup fyrir mannréttindabrot. Hann var oft fjarlægður af lögreglu fyrir þessi tiltæki, en aldrei kærður fyrir þau.

Skyrslettur 1972

Frægast af þessum tiltækjum var þegar Helgi sletti þunnt úthrærðu skyri á forseta Íslands, biskup og alþingismenn við þingsetningu árið 1972. Hann var tekinn fastur, nauðungarvistaður á Kleppi, en samkvæmt geðlækninum hans var hann ekki haldinn geðsjúkdómi, en væri líklega með kverúlant-paranoju, byggi við sérviskulega heimsmynd og notaði sérkennilegt orðfæri. Læknisskýrslan átti að vera trúnaðarmál, en Helgi stal henni og fjölritaði og seldi síðan á Lækjartorgi og víðar gegn vægu verði, ásamt Ésúrímum og fleira efni sem átti að storka yfirvöldum. Þegar Helgi var spurður í viðtali á Útvarpi Sögu í júní 2007 af hverju hann hefði skvett skyri en ekki einhverju öðru sagðist hann ekki hafa viljað skaða sjón mannanna með sýru eða öðru hættulegu. Seinna skvetti Helgi svo tjöru og ryðvarnarefni á stjórnarráðshúsið ásamt því að brjóta í því rúðu.

Kirkjubruni 1982

Veturinn 1982 vann Helgi við smíðar á heimaslóðum sínum, við nýja kirkju á prestsetrinu í Heydölum, þar sem bróðir hans var prestur. Þá brá svo við, einu sinni þegar Helgi var einn á staðnum, að gamla kirkjan við Heydali brann, þótt ekkert rafmagn væri í henni, því það var búið að vígja nýja kirkju. Helga var kennt um brunann og yfirheyrður, en málið hefur aldrei verið upplýst. Sjálfur játaði Helgi því hvorki né neitaði að hafa kveikt í, benti (stundum glottandi) á aðra möguleika og sagði að það skyldi þá bara kæra hann - en það var aldrei gert.

Langholtsvegur

Helgi bjó lengi í Skipasundi og fór flesta daga upp á Langholtsveg, þar sem hann stóð með mótmælaskilti og mótmælti ýmist kirkjunni, stríðsrekstri úti í heimi, tóbaksreykingum eða öðru. Þegar hann lést voru settir þar tveir minnisvarðar um hann þar sem hann hafði verið vanur að standa, annars vegar bekkur með útskornu baki og mótmælaskilti fest á, hins vegar hella felld í gangstéttina með fótsporum og fari eftir skilti, og áletruninni „Hver skapaði sýkla?“ Fyrri minnisvarðinn var skemmdur af óþekktum skemmdarvörgum í janúar 2015.

Mótmælandi Íslands

Árið 2003 var heimildarmyndin Mótmælandi Íslands frumsýnd. Hún fjallar um Helga og mótmælastöður hans og hlaut tilnefningu til Eddunnar fyrir bestu heimildarmyndina sama ár. Höfundar myndarinnar voru þau Þóra Fjeldsted og Jón Karl Helgason. Helgi hafði þótt vera furðufugl, en samúð almennings með honum jókst þegar myndin hafði verið sýnd í kvikmyndahúsi og sjónvarpi.

Kveðskapur

Helgi orti þónokkuð margar ferskeytlur, sumar um málstað sinn og aðrar með guðlasti, í von um að fá á sig ákæru. Dæmi:

Ríkisóstjórn rög og hvinn

rétt af mér vill herja,

bandóðrískan búra sinn

blóðstjórn ólm skal verja.

Krosslafs hræ við láð varð laust

ljótt með kauna aman.

Til himna líkt og skrugga skaust

með skítogöllusaman.

Mikið Jósef mátti smíða,

Máría var heitin rekk,

Éhóvi með jarlinn stríða

Ésú undir komið fékk.

Lesefni

• Helgi Hóseasson 1919: Ríó og rögn þess / Helgi Hóseasson, Reykjavík , [1976].

Heimildir

• Viðtal á Útvarpi Sögu
• Sönn dómsmál^{[óvirkur tengill]}

Tenglar

• Helgi Hóseasson á Internet Movie Database
• Viðtal í heild sinni, sem Mannlíf birti hluta af, árið 1997
• Helgi Hóseasson í 30 daga varðhald; grein í Morgunblaðinu 1974^{[óvirkur tengill]}
• Stjórnarráðið vatnsblásið; grein í Morgunblaðinu 1974^{[óvirkur tengill]}
• Orðlaus mótmæli; grein í Morgunblaðinu 1975 Geymt 5 mars 2016 í Wayback Machine
• Ævistríð Helga Hóseassonar; grein í Morgunblaðinu 1997
• Tvö þúsund manns vilja reisa minnisvarða um mótmælanda Íslands; af Vísi.is

  Þetta æviágrip er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.