Basa Jawa Mataraman

Basa Jawa Mataraman utawa basa Mataraman Jaba yaiku carabasa Jawa sing digunakaké ing tilas Karésidhènan Madiyun lan Kadhiri, ing Kutha lan Kabupatèn Madiyun, Ngawi, Magetan, Panaraga, Pacitan, Nganjuk, Kutha lan Kabupatèn Kadhiri, Trenggalèk, Tulungagung, Kutha lan Kabupatèn Blitar, lan sabagéyan Jombang—kabèh ing wilayah Propinsi Jawa Wétan, sing bisa diarani "Mataraman".^[1] Sing paling katon saka carabasa Jawa iki yaiku nggunakaké basa sing isih katon alus sanadyan ora saalus kaya babrayan Mataraman Jero ing Ngayogyakarta lan Surakarta.^[2]

Basa Jawa Mataraman
ꦧꦱꦗꦮꦩꦠꦫꦩ꧀ꦩꦤ꧀
Dituturaké ing	Madhiun, Ngawi, Magetan, Nganjuk, Kadhiri, Panaraga, Pacitan, Trenggalèk, Tulungagung, Blitar
Wilayah	Jawa Wétan, Indonésia
Gunggung panutur	9,4 yuta
Rumpun basa
bahasa manusia (id) Austro-Tai (id) Basa Austronésia Rumpun basa Melayu-Polinesia Jawa Basa Jawa Mataraman
Sistem tulisan	* Aksara Latin Aksara Jawa
Kodhe basa
ISO 639-1	None
ISO 639-2	–
ISO 639-3	–
Cithakan:Infobox Language/IPA notice

Ciri utama carabasa Mataraman yaiku ana bédané playu laras (Ind: intonasi) karo playu laras Basa Jawa baku sing asring mènèhi pamênêt ing wanda kapisan, kaya ta "Byuh-byuh, uayuné cah iki."^[3]

Pameranging laladan kabudayan

Têmbung "Mataraman" nuduhaké laladan budaya ing Jawa Wetan sing kalebu tilas Karésidhènan Madiyun lan Kadhiri amarga wilayah kasebut sadurungé dikuwasani déning Kasultanan Mataram. Wilayah kasebut kapérang dadi loro, yaiku Mataraman Kulon (kalebu Pacitan, Ngawi, Magetan, lan Panaraga) lan Mataraman Wétan (kalebu Nganjuk, Trenggalèk, Tulungagung, Kadhiri, Blitar, lan Madiyun). Pakênthêling budaya parisaba (Ind: konsentrasi budaya sosial) Mataraman luwih gampang ditemokaké ing Mataraman Kulon tinimbang Mataraman Wétan.^[4]

Swarawidya

Basa Jawa Mataraman—utamané ing bageyan carabasa (Ind: subdialek) Mataraman Wétan—duwé swara sing béda yèn dibandhingaké karo bageyan carabasa Mataraman Kulon lan carabasa Surakarta, amarga tembung "putih" asring diucapaké [putíh] saliyané uga ana "mulih" [molíh]. Iki dibedhèk amarga dhèwèké uga duwé pangaribawa (Ind: pengaruh) sathithik saka carabasa Jawa Surabaya/Malang.^[5]

Tetembungan

Dhialèk Mataraman	Dhialèk / basa standar liyané	Basa Indonésia
awit/wiwit		mulai
bar	mari (Surabaya), rampung (Yogyakarta)	selesai
barakan		sebaya, sekelas dalam suatu jenjang (sama-sama kelas II/V/VIII/XI)
bedhèk, jedhèk		tebak
bocah lanang	arèk (Surabaya), laré (Using)	anak
cengoh	bodho, longor (Surabaya)	bodoh
hèci	pia-pia (Semarang), oté-oté (Surabaya), wèci (Malang)	bakwan
ider		menawarkan barang, berjualan
jingklong	lemud	nyamuk
keblondrok		menyesal setelah membeli suatu barang karena harga yang ditawarkan terlalu mahal
kemlinthi	kemaki	sombong
kèt, kaèt, sangka	kawit, saka	dari, semenjak
kiter		kejar
lémpoh	kesel	lelah
mau, maeng, engkè		tadi
mbècèk		syukuran sebelum acara pernikahan
mbesuk, ngéndhangi	methuk (Yogyakarta)	menjenguk
mblithuki	mbujuki (Surabaya)	berbohong
mbok	ibu, bu, buné	ibu, bunda
mboyak	babah (Surabaya)	biarkan
men	nemen, banget	sangat ... sekali
murus		sakit perut, diare, mencret
nasang		tersangkut
nggajak		keren, necis
ngengkag		berjalan cepat dengan gerakan goyang
nylènthèt		membolos
pakpuh/bupuh	pakdhé/budhé (Surabaya)	paman/bibi
papag		jemput
pèmèyan		jemuran
sangkèk		saking, terlalu
ujug-ujug	teka-teka (Yogyakarta)	tiba-tiba
umbar, tog	jar (Surabaya), bèn	membiarkan
wayer		kipas angin

Uga delengen

• Kabudayan Jawa
• Swarawidya