იტალიის სერია A

იტალიის სერია A — ცნობილი როგორც Seria A TIM, პროფესიონალური საფეხბურთო ლიგა იტალიური კლუბებისთვის. წარმოადგენს იტალიის უმაღლეს საფეხბურთო ლიგას. გათამაშებაში ასპარეზობს 20 გუნდი. ლიგა 1929 წლიდან მოქმედებს.

იტალიის სერია A

ქვეყანა	იტალია
კონფედერაცია	უეფა
დაარსდა	1898 (1929-დან ახალი ფორმატით)
დივიზიონები	1
კლუბ. რაოდენობა	20
ქვეითდება	სერია B
საშინაო თასები	იტალიის თასი იტალიის სუპერთასი
საერთაშ. თას(ებ)ი	უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა უეფა-ს ევროპა ლიგა
მოქ. ჩემპიონი	„ინტერი“ (20-ჯერ)
ყველაზე ტიტულოვანი	„იუვენტუსი“ (36-ჯერ)
ტვ პარტნიორები	Sky Italia Mediaset Premium
საიტი	ოფიციალური
2022-23

იტალიის ჩემპიონის ტიტულს ფლობდა 16 კლუბი. ჩემპიონატს სამი დომინანტი გუნდი ჰყავდა ყოველთვის „იუვენტუსის“ (36 ტიტული), „ინტერის“ (20) და „მილანის“ (19) სახით^[1]. მოქმედი ჩემპიონია „მილანი“.

უეფა-ს კოეფიციენტების რეიტინგში ჩემპიონატებს შორის, სერია A მეოთხე ადგილს იკავებს^[2]. 2015–16 წლების სეზონში სერია A-ს მატჩებზე საშუალო დასწრება იყო 22 644 ადამიანი^[3].

ისტორია

სკუდეტოს ემბლემა, რომელსაც მოქმედი ჩემპიონი ატარებს საკუთარ მაისურზე.

სერია A-ს გათამაშებას ხშირად უწოდებენ ”სკუდეტო”-ს. იტალიის ჩემპიონატის ყველაზე წარმატებულ კლუბად ითვლება ტურინის იუვენტუსი, რომელმაც ტურნირი 36-ჯერ მოიგო. იუვენტუსს იტალიის ფეხბურთის ფედერაციის გადაწყვეტილებით ჩამოერთვა 2 სკუდეტო (2004–05, 2005–06) და აქედან ერთი გადაეცა მილანის ინტერს, ცნობილი სკანდალის – კალჩოპოლის გამო. იუვენტუსის შემდეგ სკუდეტოების რაოდენობით მოდიან მილანური გრანდები – მილანი და ინტერი, რომლებმაც 19–19-ჯერ მოიგეს ჩემპიონატი. ათჯერ ჩემპიონობის შემთხვევაში, გუნდს უფლება ეძლევა კლუბის ემბლემის (ლოგოს) თავზე ატაროს პატარა ოქროს ვარსკვლავი. ამგვარად იუვენტუსი ფლობს 3 ვარსკვლავს, ხოლო მილანი და ინტერი თითო-თითოს.

ფორმატი

ისტორიის მანძილზე, სერია A ძირითადად 16 ან 18 გუნდისგან შედგებოდა. 2004–05 წლების სეზონიდან ჩემპიონატში 20 გუნდი იღებს მონაწილეობას.

სერია A-ს ამჟამინდელი ფორმატი სტარტს იღებს 1929 წლიდან. 1898-დან–1929 წლამდე ჩემპიონატი ტარდებოდა რეგიონული პრინიციპით, სადაც ყველა რეგიონს საკუთარი გუნდი ჰყავდა. სერია A-ში კლუბების რაოდენობა ყოველთვის იცვლებოდა.

1929–34: 18 კლუბი

1934–42: 16 კლუბი

1942–46: 18 კლუბი

1946–47: 20 კლუბი

1947–48: 21 კლუბი

1948–52: 20 კლუბი

1952–67: 18 კლუბი

1967–88: 16 კლუბი

1988–2004: 18 კლუბი

2004–დღემდე: 20 კლუბი

საფეხბურთო სეზონის განმავლობაში (აგვისტო-მაისი) ყველა კლუბი 2-ჯერ ხვდება ერთმანეთს. ამგვარად სეზონის განმავლობაში კლუბი მართავს 38 მატჩს (19-ს პირველ წრეში და მეორე 19-ს მეორეში). შეხვედრების მიმდევრობა ორივე წრეში იდენტურია.

კლუბები გამარჯვებისათვის იღებენ 3 ქულას, 1 ქულა ეძლევათ ფრედ დამთავრების შემთხვევაში, ხოლო წაგებული გუნდი უქულოდ რჩება. თუ კლუბები დააგროვებენ ქულათა ერთი და იმავე რაოდენობას, ამ შემთხვევაში ადგილები გადანაწილდება გატანილი და გაშვებული ბურთების რაოდენობით. ჩემპიონატში ყველაზე მეტი ქულების დაგროვების შემთხვევაში, კლუბი გამოცხადდება გათამაშების გამარჯვებულად. 3 გუნდი, რომლებიც ჩემპიონატს ცხრილის ბოლო ნაწილში დაასრულებენ (მე-18, მე-19, მე-20 ადგილებზე), დაქვეითდებიან იტალიის ჩემპიონატის მეორე ლიგაში – სერია B-ში.

სერია A-ს პირველი 3 კლუბი, უფლებას იღებს მონაწილეობა მიიღოს მომავალი წლის უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის გათამაშებაში. აქედან პირველი 2 კლუბი პირდაპირ ერთვება ჯგუფური ეტაპიდან, ხოლო მესამე კლუბი ასპარეზობას იწყებს ჩემპონთა ლიგის III საკვალიფიკაციო რაუნდიდან, სადაც ჯგუფრ ეტაპზე მოსახვედრად მოუწევს ორმატჩიანი დაპირისპირება სხვა ქვეყნის კლუბთან. მე-4 და მე-5 ადგილების დაკავების შემთხვევაში, კლუბს უფლება ეძლევა მონაწილეობა მიიღოს უეფა-ს ევროპა ლიგაში. ამავე ტურნირში მონაწილეობის უფლება ეძლევა იტალიის თასის გამარჯვებულს, მაგრამ თუ იტალიის თასის გამარჯვებულმა უკვე გაიარა კვალიფიკაცია ჩემპიონთა ლიგის, ან ევროპა ლიგის გათამაშებებში, მაშინ მესამე საგზურის მფლობელი ხდება ჩემპიონატში მე-6 ადგილზე გასული კლუბი.

ჩემპიონები

კლუბი	ჩემპიონები	მეორე ადგილი	ჩემპიონობის წლები
იუვენტუსი	36	21	1905, 1926, 1931, 1932, 1933, 1934, 1935, 1950, 1952, 1958, 1960, 1961, 1967, 1972, 1973, 1975, 1977, 1978, 1981, 1982, 1984, 1986, 1995, 1997, 1998, 2002, 2003, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020
ინტერი	20	16	1910, 1920, 1930, 1938, 1940, 1953, 1954, 1963, 1965, 1966, 1971, 1980, 1989, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2021, 2023
მილანი	19	17	1901, 1906, 1907, 1951, 1955, 1957, 1959, 1962, 1968, 1979, 1988, 1992, 1993, 1994, 1996, 1999, 2004, 2011, 2022
ჯენოა	9	4	1898, 1899, 1900, 1902, 1903, 1904, 1915, 1923, 1924
ტორინო	7	6	1928, 1943, 1946, 1947, 1948, 1949, 1976
ბოლონია	7	4	1925, 1929, 1936, 1937, 1939, 1941, 1964
პრო ვერჩელი	7	1	1908, 1909, 1911, 1912, 1913, 1921, 1922
რომა	3	14	1942, 1983, 2001
ნაპოლი	2	7	1987, 1990
ლაციო	2	6	1974, 2000
ფიორენტინა	2	5	1956, 1969
კალიარი	1	1	1970
კაზალე	1	0	1914
ნოვეზე	1	0	1922
ელას ვერონა	1	0	1985
სამპდორია	1	0	1991
ინტერი ტურინი	0	2
მილანეზე	0	2
ვიჩენცა	0	2
ლივორნო	0	2
ალბა ტრასტევერე	0	2
ტორინეზე	0	1
ვენეცია	0	1
პიზა	0	1
სამპიერდარენეზე	0	1
ფორტიტუდო	0	1
სავოია	0	1
უდინეზე	0	1
პერუჯა	0	1
პარმა	0	1

ბომბარდირები სეზონების მიხედვით

სეზონი	ეროვნება	მოთამაშე[4]	კლუბი	გოლების რაოდენობა
1929–30		ჯუზეპე მეაცა	ინტერი	31
1930–31		როდოლფო ვოლკი	რომა	29
1931–32		ანჯელო სკიავიო	ბოლონია	25
		პედრო პეტრონე	ფიორენტინა
1932–33		ფელიჩე ბორელი	იუვენტუსი	29
1933–34		ფელიჩე ბორელი (2)	იუვენტუსი	31
1934–35	/	ენრიკე გუაიტა	რომა	28
1935–36		ჯუზეპე მეაცა (2)	ინტერი	25
1936–37		სილვიო პიოლა	ლაციო	21
1937–38		ჯუზეპე მეაცა (3)	ინტერი	20
1938–39	/	ეტორე პურიჩელი	ბოლონია	19
		ალდო ბოფი	მილანი
1939–40		ალდო ბოფი (2)	მილანი	24
1940–41	/	ეტორე პურიჩელი (2)	ბოლონია	22
1941–42		ალდო ბოფი (3)	მილანი	22
1942–43		სილვიო პიოლა (2)	ლაციო	21
1945–46		ეუსებიო კასტილიანო	ტორინო	13
1946–47		ვალენტინო მაცოლა	ტორინო	29
1947–48		ჯამპიერო ბონიპერტი	იუვენტუსი	27
1948–49		იშტვან ნიერში	ინტერი	26
1949–50		გუნარ ნორდალი	მილანი	35
1950–51		გუნარ ნორდალი (2)	მილანი	34
1951–52		იონ ჰანსენი	იუვენტუსი	30
1952–53		გუნარ ნორდალი (3)	მილანი	26
1953–54		გუნარ ნორდალი (4)	მილანი	23
1954–55		გუნარ ნორდალი (5)	მილანი	26
1955–56		ჯინო პივატელი	ბოლონია	29
1956–57	/	დინო და კოშტა	რომა	22
1957–58		ჯონ ჩარლზი	იუვენტუსი	28
1958–59	/	ანტონიო ანჯელილო	ინტერი	33
1959–60	/	ომარ სივორი	იუვენტუსი	28
1960–61		სერჯო ბრიგენტი	სამპდორია	27
1961–62	/	ჟოზე ალტაფინი	მილანი	22
		აურელიო მილანი	ფიორენტინა
1962–63		ჰარალდ ნილსენი	ბოლონია	19
		პედრო მანფრედინი	რომა
1963–64		ჰარალდ ნილსენი (2)	ბოლონია	21
1964–65		სანდრო მაცოლა	ინტერი	17
		ალბერტო ორლანდო	ფიორენტინა
1965–66		ლუის ვინისიო	ვიჩენცა	25
1966–67		ლუიჯი რივა	კალიარი	18
1967–68		პიერინო პრატი	მილანი	15
1968–69		ლუიჯი რივა (2)	კალიარი	21
1969–70		ლუიჯი რივა (3)	კალიარი	21
1970–71		რობერტო ბონინსენია	ინტერი	24
1971–72		რობერტო ბონინსენია (2)	ინტერი	22
1972–73		ჯუზეპე სავოლდი	ბოლონია	17
		პაოლო პულიჩი	ტორინო
		ჯანი რივერა	მილანი
1973–74		ჯორჯო კინალია	ლაციო	24
1974–75		პაოლო პულიჩი (2)	ტორინო	18
1975–76		პაოლო პულიჩი (3)	ტორინო	21
1976–77		ფრანჩესკო გრაციანი	ტორინო	21
1977–78		პაოლო როსი	ვიჩენცა	24
1978–79		ბრუნო ჯორდანო	ლაციო	19
1979–80		რობერტო ბეტეგა	იუვენტუსი	16
1980–81		რობერტო პრუცო	რომა	18
1981–82		რობერტო პრუცო (2)	რომა	15
1982–83		მიშელ პლატინი	იუვენტუსი	16
1983–84		მიშელ პლატინი (2)	იუვენტუსი	20
1984–85		მიშელ პლატინი (3)	იუვენტუსი	18
1985–86		რობერტო პრუცო (3)	რომა	19
1986–87		პიეტრო პაოლო ვირდისი	მილანი	17
1987–88		დიეგო მარადონა	ნაპოლი	15
1988–89		ალდო სერენა	ინტერი	22
1989–90		მარკო ვან ბასტენი	მილანი	19
1990–91		ჯანლუკა ვიალი	სამპდორია	19
1991–92		მარკო ვან ბასტენი (2)	მილანი	25
1992–93		ჯუზეპე სინიორი	ლაციო	26
1993–94		ჯუზეპე სინიორი (2)	ლაციო	23
1994–95		გაბრიელ ბატისტუტა	ფიორენტინა	26
1995–96		იგორ პროტი	ბარი	24
		ჯუზეპე სინიორი (3)	ლაციო
1996–97		ფილიპო ინძაგი	ატალანტა	24
1997–98		ოლივერ ბირჰოფი	უდინეზე	27
1998–99		მარსიო ამოროზო	უდინეზე	22
1999–2000		ანდრეი შევჩენკო	მილანი	24
2000–01		ერნან კრესპო	ლაციო	26
2001–02		დავიდ ტრეზეგე	იუვენტუსი	24
		დარიო უბნერი	პიაჩენცა
2002–03		კრისტიან ვიერი	ინტერი	24
2003–04		ანდრეი შევჩენკო (2)	მილანი	24
2004–05		კრისტიანო ლუკარელი	ლივორნო	24
2005–06		ლუკა ტონი	ფიორენტინა	31
2006–07		ფრანჩესკო ტოტი	რომა	26
2007–08		ალესანდრო დელ პიერო	იუვენტუსი	21
2008–09		ზლატან იბრაჰიმოვიჩი	იუვენტუსი	25
2009–10		ანტონიო დი ნატალე	უდინეზე	29
2010–11		ანტონიო დი ნატალე (2)	უდინეზე	28
2011–12		ზლატან იბრაჰიმოვიჩი (2)	მილანი	28
2012–13		ედინსონ კავანი	ნაპოლი	29
2013–14		ჩირო იმობილე	ტორინო	22
2014–15		ლუკა ტონი (2)	ელას ვერონა	22
		მაურო იკარდი	ინტერი
2015–16		გონსალო იგუაინი	ნაპოლი	36
2016–17		ედინ ჯეკო	რომა	29
2017–18		ჩირო იმობილე (2)	ლაციო	29
		მაურო იკარდი	ინტერი

რეკორდები

ყველაზე მეტი გოლი

სილვიო პიოლა

ადგილი	ფეხბურთელი[5]	წლები	გოლი
1	სილვიო პიოლა	1929–1954	274
2	ფრანჩესკო ტოტი	1992–2017	250
3	გუნარ ნორდალი	1948–1958	225
4	/ ჟოზე ალტაფინი	1958–1976	216
	ჯუზეპე მეაცა	1929–1947
6	ანტონიო დი ნატალე	2002–2016	209
7	რობერტო ბაჯო	1986–2004	205
8	კურტ ჰამრინი	1956–1971	190
9	ჯუზეპე სინიორი	1991–2004	188
	ალესანდრო დელ პიერო	1993–2012
	ალბერტო ჯილარდინო	1999–2017

ყველაზე მეტი ჩატარებული მატჩი

პაოლო მალდინი

ადგილი	ფეხბურთელი[6]	წლები	გოლი
1	პაოლო მალდინი	1985–2009	647
2	ჯანლუიჯი ბუფონი	1995–2018	640
3	ფრანჩესკო ტოტი	1992–2017	619
4	ხავიერ ძანეტი	1995–2014	615
5	ჯანლუკა პალიუკა	1987–2007	592
6	დინო ძოფი	1961–1983	570
7	პიეტრო ვერხოვოდი	1980–2000	562
8	რობერტო მანჩინი	1981–2000	541
9	სილვიო პიოლა	1929–1954	537
10	ენრიკო ალბერტოზი	1958–1980	532

ყველაზე ტიტულოვანი მწვრთნელები

ჯოვანი ტრაპატონი

მწვრთნელი[7]	ჩემპიონი	ჩემპიონობის წლები
ჯოვანი ტრაპატონი	7	1977, 1978, 1981, 1982, 1984, 1986, 1989
ფაბიო კაპელო	5	1992, 1993, 1994, 1996, 2001
მარჩელო ლიპი		1995, 1997, 1998, 2002, 2003
მასიმილიანო ალეგრი		2011, 2015, 2016, 2017, 2018
ჰერმან ფელსნერი	4	1925, 1929, 1939, 1941
კარლო კარკანო		1931, 1932, 1933, 1934
არპად ვეისი	3	1930, 1936, 1937
კარლო პაროლა		1950, 1952, 1975
ელენიო ერერა		1963, 1965, 1966
რობერტო მანჩინი		2006, 2007, 2008
ანტონიო კონტე		2012, 2013, 2014
ლუიჯი ფერერო	2	1946, 1947
ალფრედო ფონი		1953, 1954
ფულვიო ბერნარდინი		1956, 1964
ნერეო როკო		1962, 1968
ჩესტმირ ვიცპალეკი		1972, 1973
ნილს ლიდჰოლმი		1979, 1983
ჟოზე მოურინიო		2009, 2010

რესურსები ინტერნეტში

• ოფიციალური საიტი (იტალიური) (ინგლისური)
• იტალიის სერია A Facebook-ზე
• იტალიის სერია A Twitter-ზე
• storia dei campionati di calcio di serie A e di serie B