គណបក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន

គណបក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន (បារាំង: Parti Communiste Indochinois, វៀតណាម:Đảng Cộng sản Đông Dương, លាវ:ອິນດູຈີນພັກກອມມູນິດ) គឺជាគណបក្សនយោបាយស្នងឱ្យគណបក្សកុម្មុយនិស្តវៀតណាមចាស់នៅខែតុលា ឆ្នាំ១៩៣០។ គណបក្សនេះត្រូវបានរំលាយទៅវិញនៅថ្ងៃទី១១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៤៥។

កុំភាន់ច្រឡំជាមួយ គណបក្សកុម្មុយនិស្តនៃឥណ្ឌូចិន។

គណបក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន Parti Communiste Indochinois Đảng Cộng sản Đông Dương 印度支那共產黨 ອິນດູຈີນພັກກອມມູນິດ
ស្ថាបនិក	ហូ ជីមិញ
បង្កើត	៣ កុម្ភៈ ១៩៣០
រំលាយ	១១ វិច្ឆិកា ១៩៤៥
បក្សស្នង	ប.ក.វ, ប.ក.ក និង ប.ប.ប.ល
មនោគមវិជ្ជា	លទ្ធិកុម្មុយនិស្ត ម៉ាក្ស-លេនីននិយម ប្រឆាំងអាណានិគមនិយម
គោលជំហរនយោបាយ	ឆ្វេងនិយម
ទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ	Comintern
ពណ៌ផ្លូវការ	ក្រហម
នយោបាយនៅវៀតណាម គណបក្សនយោបាយ ការបោះឆ្នោត

ប្រវត្តិដើម

បក្សកុម្មុយនិស្តវៀតណាមត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅថ្ងៃទី៣ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៣០ ដោយបង្រួបបង្រួមគណបក្សកុម្មុយនិស្តនៃឥណ្ឌូចិន (បក្សកុម្មុយនិស្តនៅតុងកឹង) និងបក្សកុម្មុយនិស្តអាណ្ណាម (នៅកូសាំងស៊ីន) រួមគ្នា។ ក្រោយមកក្រុមសម្ព័ន្ធកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន (នៅអាណ្ណាម) ក៏បានសម្រេចចុះចូលជាមួយបក្សកុម្មុយនិស្តវៀតណាមរួមថ្មី។ ប៉ុន្តែ Comintern បានប្រកែកថាចលនាកុម្មុយនិស្តគួរតែមាននៅក្នុងឥណ្ឌូចិនទាំងមូល (ពោលគឺកម្ពុជា លាវ និងវៀតណាម) ជាជាងមានតែនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម ដូច្នេះហើយ Comintern ក៏បានជំរុញឱ្យ"បក្សកុម្មុយនិស្តវៀតណាម"ផ្លាស់ឈ្មោះមក"បក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន"។^[១]

សម្ព័ន្ធដើម្បីសង្គ្រោះជាតិវៀតណាមនៅកម្ពុជា

សម្ព័ន្ធដើម្បីសង្គ្រោះជាតិវៀតណាមនៅកម្ពុជា គឺជាចលនាតស៊ូគាំទ្រវៀតមិញរបស់ប្រជាជនវៀតណាមនៅប្រទេសកម្ពុជា។ អង្គការនេះបានផុសចេញពីខ្សែនៃគណៈកម្មាធិការបដិវត្តដែលបានបង្កើតឡើងដោយបណ្តាប្រជាជនវៀតណាមនៅតាមតំបន់ព្រំដែននៃប្រទេសកម្ពុជារហូតដល់ចុងឆ្នាំ១៩៤៦។^[២] អង្គការនេះបានចែកចេញជាក្រុមតូចៗនៅតាមខេត្តតាកែវ ខេត្តព្រៃវែង និងភាគខាងត្បូងនៃខេត្តកណ្តាល។^[២] សម្ព័ន្ធដើម្បីសង្គ្រោះជាតិវៀតណាមនៅកម្ពុជា បានបង្កើតឡើងជាអង្គការជួរមុខរបស់បក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិនក្នុងខែមីនា ឆ្នាំ១៩៤៧, ដោយមានការចូលរួមពីគណៈកម្មាធិការក្នុងស្រុកជាច្រើន។^[២][៣] មានឯកសារមួយក្នុងចំណោមឯកសារប្រវត្តិសាស្រ្តដំបូងៗរបស់វៀតមិញដែលថតបានដោយបារាំងនៅកម្ពុជាបានចេញនៅថ្ងៃទី៣០ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៤៩។ ក្នុងឯកសារនោះបានបង្ហាញពីអត្ថិភាពនៃក្រុមសម្ព័ន្ធមួយនេះក៏ដូចជាការបង្ហាញលម្អិតៗនូវការស្នើសុំបង្កើតជាសម្ព័ន្ធភាពខ្មែរ-វៀតណាមប្រឆាំងនឹងអាណានិគមបារាំងផងដែរ។^{[៤][៥][៦]}

ក្នុងឆ្នាំ១៩៥០, មានប្រភពមួយមកពីវៀតណាមបានបញ្ជាក់ថា អង្គការសម្ព័ន្ធនេះមានសមាជិកភាពរហូតដល់ទៅ ៥០,០០០ នាក់ឯណោះ។^[៧]

ការបម្រែបម្រួលបក្ស

នៅក្នុងសេចក្តីសម្រេចមួយរបស់បក្សកុម្មុយនិស្តវៀតណាមនៅខែតុលា ឆ្នាំ១៩៣០ បានឱ្យដឹងថាបក្សនេះបានរិះគន់បទបញ្ញត្តិនិងឈ្មោះបក្សរបស់ខ្លួនដោយលើកឡើងនូវដំណោះស្រាយមួយគឺ"នៅពេលដែលដាក់ឈ្មោះបក្សថា'បក្សកុម្មុយនិស្តវៀតណាម'នេះបានបញ្ជាក់ថាប្រទេសកម្ពុជានិងឡាវគឺមិនជាប់ពាក់ព័ន្ធអ្វីជាមួយនោះទេ។ បើមិនរាប់បញ្ចូលប្រទេសទាំងពីរចូលជាមួយ វាហាក់ដូចជាមិនត្រឹមត្រូវព្រោះថាអាណ្ណាម កម្ពុជា និងឡាវគួរតែមានទំនាក់ទំនងជិតស្និទនឹងគ្នាទាំងខាងផ្នែកនយោបាយនិងសេដ្ឋកិច្ចទោះបីមិនចែករំលែកភាសា ទំនៀមទម្លាប់ និងក្រមសីលធម៌ដូចគ្នាក៏ដោយ"។ ដូច្នេះហើយ "បក្សកុម្មុយនិស្តវៀតណាម"ក៏បានផ្លាស់ប្តូរឈ្មោះមក"គណបក្ស/បក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិន"វិញ។^[៨]

ក្រោយៗមក ប.ក.ឥ បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ដើម្បីពន្យល់ពីមូលហេតុនៃការផ្លាស់ប្តូរឈ្មោះបក្ស។ ដោយការកត់សំគាល់ពីទំនាក់ទំនងប្រវត្តិសាស្រ្តរវាងវៀតណាម ឡាវ និងកម្ពុជា, ខិត្តប័ណ្ណមួយបានចុះផ្សាយពីតម្រូវការនៃសហភាពនៃប្រទេសទាំងបីដើម្បីផ្តួលរំលំរបបអាណានិគមបារាំងនៅឥណ្ឌូចិន។^[៩]

គម្រោងសកម្មភាពបក្ស

គម្រោងសកម្មភាពរបស់បក្សត្រូវបានចែកជា ១០ ចំណុចសំខាន់ៗ:^[១០]

1. ផ្តួលរំលំរបបចក្រពត្តិនិយមបារាំង របបសក្តិភូមិនៅវៀតណាម និងវណ្ណៈគហបតីភាពប្រតិកិរិយា
2. ផ្តល់ឯករាជ្យឱ្យឥណ្ឌូចិន
3. បង្កើតរដ្ឋាភិបាលដែលមានកម្មករ-កសិករ-ទាហាន ជាតំណាង
4. រឹបអូសយកទ្រព្យសម្បត្តិធនាគារនិងសហគ្រាសផ្សេងៗដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់អ្នកចក្រពត្តិនិយម (មូលធនិក) រួចផ្ទេររបស់ទាំងអស់នោះទៅឱ្យរដ្ឋាភិបាលតំណាងកម្មករ កសិករ និងទាហាន
5. រឹបអូសដីស្រែចម្ការនិងទ្រព្យសម្បត្តិទាំងអស់ដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់អ្នកចក្រពត្តិនិយមនិងពួកវណ្ណៈគហបតីហើយចែកចាយទ្រព្យទាំងនោះទៅឱ្យកសិករក្រីក្រ
6. អនុវត្តការធ្វើការ ៨ ម៉ោងក្នុងមួយថ្ងៃ
7. លុបបំបាត់ចោលនូវការបង្ខំទិញប័ណ្ណបំណុលរដ្ឋាភិបាល ការបង់ពន្ធស្ទង់មតិ និងការយកថ្លៃពន្ធខ្ពស់ពីជនក្រីក្រ
8. ផ្តល់នូវលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីដល់មហាជន
9. ផ្តល់ការអប់រំដល់ប្រជាជនគ្រប់រូប (មិនថាក្រ ឫមាន)
10. អបរំជាតិឱ្យយល់ដឹងពីសមភាពបុរសនិងស្រ្តី។

ការរំលាយបក្ស

នៅថ្ងៃទី១១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៤៥, គណបក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូចិនបានចេញសេចក្តីប្រកាសរំលាយបក្សខ្លួន។^[១១] ក្រោយមកនៅឆ្នាំ១៩៥១, អតីតសមាជិកវៀតណាមនៃ គ.ក.ឥ ក៏បានទៅបង្កើតបក្សពលករវៀតណាម ចំណែកឯសមាជិកខ្មែរវិញបានទៅបង្កើតបក្សបដិវត្តន៍ប្រជាជនកម្ពុជា និងសមាជិកលាវបានទៅបង្កើតបក្សប្រជាជនឡាវ។