ដាណឺម៉ាក
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
ប្រទេសដាណឺម៉ាក (ភាសាដាណឺម៉ាក៖ Danmark, ប្រកបថា៖ ឌែន–ម៉ាក់) គឺជាប្រទេសន័រឌិកមួយស្ថិតនៅតំបន់អឺរ៉ុបខាងជើង។ វាត្រូវជាផ្នែកមួយនៃព្រះរាជាណាចក្រដាណឺម៉ាក ដែលជារដ្ឋឯកភូតអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញលាតត្រដាងលើដែនដីស្វយ័តនៃប្រជុំកោះហ្វេរ៉ូ និងទឹកដីគ្រិនឡិននៅមហាសមុទ្រអាត្លង់ទិកភាគខាងជើង។[១៦] ដាណឺម៉ាកអឺរ៉ុប[ស ៩]គឺជាប្រទេសស្ថិតនៅចុងខាងត្បូងគេបង្អស់នៃតំបន់ស្កង់ឌីណាវី ពោលគឺនៅភាគនីរតីប្រទេសស៊ុយអែត ន័វវែសនៅភាគខាងត្បូង និងជាប់ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់នៅភាគខាងជើង។
អត្ថបទនេះស្ដីអំពី ទឹកដីមាតុបុរៈដាណឺម៉ាក។ ចំពោះរដ្ឋអធិបតេយ្យ សូមមើល ព្រះរាជាណាចក្រដាណឺម៉ាក។ ចំពោះ ការប្រើប្រាស់ផ្សេងៗសូមមើល ដាណឺម៉ាក (អសង្ស័យកម្ម)។
Remove ads
រដ្ឋធម្មនុញ្ញដាណឺម៉ាក ត្រូវបានចុះនៅថ្ងៃទី៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៨៤៩ ដោយបញ្ចប់របបរាជាធិបតេយ្យផ្តាច់ការដែលបានចាប់ផ្ដើមតាំងពីនៅឆ្នាំ១៦៦០។ វាបង្កើតរាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលបានរៀបចំជាលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ ដាណឺម៉ាកបានក្លាយជាសមាជិកនៃសហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចអ៊ឺរ៉ុប នៅឆ្នាំ 1973 ។ប៉ុន្តែប្រើរូបិយវត្ថុភ្ទាល់ខ្លួនគឺក្រោនដាណឺម៉ាក។ ប្រទេសនេះស្ថិតក្នុងចំណោមសមាជិកស្ថាបនិកនៃអង្គការណាតូ អង្គការសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចនិងការអភិវឌ្ឍ (OECD) អង្គការសម្រាប់សន្តិសុខនិងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនៅអឺរ៉ុប (OSCE) និង អង្គការសហប្រជាជាតិ ។ វាក៏ជាផ្នែកមួយនៃតំបន់ Schengen ។
ដាណឺម៉ាកត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមបណ្តាប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមរីកចម្រើនបំផុតនៅក្នុងពិភពលោក។[១៨] ប្រទេសដាណឺម៉ាក មានកម្រិតជីវភាពរស់នៅខ្ពស់ ហើយប្រទេសនេះស្ថិតក្នុងលំដាប់នៃប្រជាជាតិមានជីវិល្អប្រសើរ ដែលក្នុងនោះរួមមានសន្ទស្សន៍អប់រំ ការថែទាំសុខភាព ការការពារសេរីភាព សន្ទស្សន៍លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ សន្ទស្សន៍វិបុលភាព និងសន្ទស្សន៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស។[១៩][២០]
Remove ads
និរុត្តិសាស្ត្រ
![[icon]](#/media/ឯកសារ:Wiki_letter_w_cropped.svg){kind=small} | ផ្នែកនេះទទេ។ អ្នកអាចជួយបានដោយបន្ថែមព័ត៌មាន។ |
ប្រវត្តិសាស្ត្រ
ប្រវត្តិនៃប្រទេសដាណឺម៉ាកចាប់គិតពី 130,000 ទៅ 110,000 មុនគ.ស។[២១] ដាណឺម៉ាកមានមនុស្សមករស់នៅតាំងពីប្រហែលឆ្នាំ 1200 ឆ្នាំមុនគ.ស ហើយកសិកម្មមានភស្តុតាងបញ្ជាក់ថាមានតាំងពីឆ្នាំ 3900 មុនគ.ស[២២]
កុលសម្ព័ន្ធដាណឺម៉ាកមកពីភាគខាងកើតនៃប្រទេស។
រចនាសម្ព័ន្ធការពារជាតិត្រូវបានកសាងឡើងក្នុងដំណាក់កាលចាប់ពីសតវត្សទី 3 ទៅមុខហើយទំហំនៃកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងសាងសង់នៅឆ្នាំ 737 ត្រូវបានកំណត់ដោយការលេចឡើងនៃស្ដេចដាណឺម៉ាក។[២៣]
ចលនាសេរីនិយមទើបនឹងចាប់ផ្ដើមបានកើនឡើងក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1830 ។ បន្ទាប់ពីការធ្វើកំណែទម្រង់ឆ្នាំ 1848 ដាណឺម៉ាកបានក្លាយជារដ្ឋធម្មនុញ្ញរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៅថ្ងៃទី 5 ខែមិថុនាឆ្នាំ 1849។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីបានបង្កើតឡើង នូវសភារសភាពីរនៃរ្រេសដិនជេ ។ ដាណឺម៉ាកបានប្រឈមមុខនឹងសង្រ្គាមប្រឆាំងនឹង ប្រាសៀ និង Habsburg អូទ្រីស ក្នុងអ្វីដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា សង្គ្រាម Schleswig លើកទីពីរ ដែលមានរយៈពេលពីខែកុម្ភៈដល់ខែតុលាឆ្នាំ 1864 ។ ដាណឺម៉ាកត្រូវបានកម្ចាត់ហើយត្រូវមានកាតព្វកិច្ចលក់ cessione ខេត្ត Schleswig-Holstein និង Holstein ទៅឱ្យ Prussia ។ ការបាត់បង់នេះបានកើតមានឡើងជាចុងក្រោយបំផុតនៅក្នុងការបរាជ័យជាបន្តបន្ទាប់និងការបាត់បង់ទឹកដីដែលបានចាប់ផ្តើមនៅក្នុងសតវត្សទី 17 ។ បន្ទាប់ពីព្រឹត្តិការណ៍ទាំងនេះដាណឺម៉ាកបានបន្តគោលនយោបាយអព្យាក្រឹតភាពនៅទ្វីបអឺរ៉ុប។
ឧស្សាហូបនីយកម្ម មានវត្តមាននៅដាណឺម៉ាកនៅក្នុងពាក់កណ្តាលទីពីរនៃសតវត្សទី 19 ។[២៤] ប្រវត្តិសាស្រ្តនៃការដឹកជញ្ជូនផ្លូវដែកនៅក្នុងប្រទេសដាណឺម៉ាកផ្លូវដែកដំបូងរបស់ប្រទេសត្រូវបានសាងសង់នៅទសវត្សឆ្នាំ 1850 ហើយការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវទំនាក់ទំនងនិងការធ្វើពាណិជ្ជកម្មនៅក្រៅប្រទេសបានអនុញ្ញាតឱ្យឧស្សាហកម្មនេះមានការអភិវឌ្ឍទោះបីជាខ្វះធនធានធម្មជាតិរបស់ដាណឺម៉ាកក៏ដោយ។ សហជីពបានបង្កើតឡើងតាំងពីឆ្នាំ 1870 ។ មានការផ្លាស់ប្តូរយ៉ាងច្រើនពីប្រជាជនជនបទទៅទីក្រុងនានាហើយកសិកម្មនៅដាណឺម៉ាកបានផ្តោតលើការនាំចេញផលិតផលទឹកដោះគោនិងផលិតផលសាច់។
នៅឆ្នាំ 1939 ដាណឺម៉ាកបានចុះហត្ថលេខាលើកតិកាសញ្ញាមិនឈ្លានពាន 10 ឆ្នាំជាមួយ ណាស៊ីអាល្លឺម៉ង់ ប៉ុន្តែ អាល្លឺម៉ង់បានលុកលុយប្រទេសដាណឺម៉ាក (ឆ្នាំ 1940) អាល្លឺម៉ង់បានឈ្លានពានដាណឺម៉ាក នៅថ្ងៃទី 9 ខែមេសាឆ្នាំ 1940 ហើយរដ្ឋាភិបាលដាណឺម៉ាកបានចុះចាញ់ភ្លាមៗ។ ដាណឺម៉ាកក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី 2 ត្រូវបានកំណត់ដោយកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចជាមួយអាឡឺម៉ង់រហូតដល់ឆ្នាំ 1943 នៅពេលរដ្ឋាភិបាលដាណឺម៉ាក់បានបដិសេធកិច្ចសហប្រតិបត្តិការបន្ថែមទៀត ចលនានៃការតស៊ូដាណឺម៉ាកការតស៊ូដាណឺម៉ាក បានសង្រ្គោះជនភៀសខ្លួនយូដារាប់រយពាន់នាក់ដែលបានជម្លៀសប្រជាពលរដ្ឋរាប់ពាន់នាក់ចេញពីប្រទេសស៊ុយអែតនិងគ្រួសាររបស់ពួកគេដើម្បីសុវត្ថិភាពនៅប្រទេសស៊ុយអែត។ មុនពេលអាល្លឺម៉ង់អាចបញ្ជូនពួកគេទៅជំរំនិងសម្លាប់ចោល។ ជនជាត់ដាណឺម៉ាកខ្លះបានគាំទ្រ គណបក្សជាតិសង្គមនិយមរបស់ដាណឺម៉ាកឬគណបក្សណាស៊ីនៃដាណឺម៉ាក ឬស្ម័គ្រចិត្តប្រយុទ្ធជាមួយអាឡឺម៉ង់ដែលជាផ្នែកមួយនៃ Frikorps Danmark ។.[២៥] អ៊ីស្លង់បានផ្តាច់ទំនាក់ទំនងជាមួយប្រទេសដាណឺម៉ាកនិង បង្កើតសាធារណរដ្ឋ រួចហើយអ៊ីស្លង់បានក្លាយជាសាធារណរដ្ឋឯករាជ្យមួយនៅឆ្នាំ 1944 ។ ការរំដោះដាណឺម៉ាកបានធ្វើនៅខែឧសភាឆ្នាំ 1945។ នៅឆ្នាំ 1949 ដាណឺម៉ាកបានក្លាយជាសមាជិកស្ថាបនិករបស់ ណាតូ ។
Remove ads
ភូមិសាស្ត្រ
ដោយមានទីតាំងស្ថិតនៅ អឺរ៉ុបខាងជើង ប្រទេសដាណឺម៉ាក[N ១] រួមមានឧបទ្វីប Jutland និង កោះរាប់រយ។[២៦]
ភាគខាងជើងបំផុតរបស់ដាណឺម៉ាក គឺឆ្នេរខាងជើងរបស់ skaw ស្ថិតនៅតំបន់ Skagen។ ភាគខាងត្បូងបំផុតគឺនៅ Gedser រីឯភាគខាងលិចបំផុតគឺ Blåvandshuk ចំណែកឯខាងកើតបំផុតគឺ Østerskær។
ព្រះរាជាណាចក្រដាណឺម៉ាករួមមានដែនដីក្រៅប្រទេសពីរដែលស្ថិតនៅខាងលិចប្រទេសដាណឺម៉ាកគឺកោះហ្គ្រីនឡែននិងប្រជុំកោះហ្វារ៉ូនៅមហាសមុទ្រអាត្លង់ទិចខាងជើង។ ដែនដីទាំងនេះគឺជាការគ្រប់គ្រងដោយខ្លួនឯងហើយជាផ្នែកមួយនៃដែនដីដាណឺម៉ាក។
អាកាសធាតុ
ប្រទេសដាណឺម៉ាកមានអាកាសធាតុត្រជាក់តិចៗដែលជាមធ្យមក្នុងខែមករាមានសីតុណ្ហភាព 1.5°C និងរដូវក្ដៅរាងត្រជាក់បន្តិចដោយមានសីតុណ្ហភាពជាមធ្យម 17.2°C នោខែសីហា។[២៧] សីតុណ្ហភាពក្ដៅបំផុតក្នុងប្រវត្តិប្រទេសនេះគឺ 36.4គឺ°C ក្នុងឆ្នាំ 1975 និងត្រជាក់បំផុត -31.2°Cក្នុងឆ្នាំ 1982.[២៨] ទីតាំងរវាងទ្វីបនិងមហាសមុទ្រមានន័យថាអាកាសធាតុប្រែប្រួលជាញឹកញាប់។ [២៩]
ដោយសារដាណឺម៉ាកស្ថិតនៅជិតប៉ូលខាងជើង វាធ្វើអោយមានការប្រែប្រួលរយៈពេលដែលមានពន្លឺថ្ងៃខ្លាំងពីមួយរដូវទៅមួយរដូវ។ នៅរដូវរាងារ ព្រះអាទិត្យរះកំឡុងម៉ោង 8:45 និងលិចនៅម៉ោង 3:45 ។ ចំណេកនៅរដូវក្ដៅ ព្រះអាទិត្យរះកំឡុងម៉ោង 4:30 ហើយលិចនៅម៉ោង 10:00 ។ [៣០]
អេកូឡូស៊ី
ព្រៃឈើចាស់ៗនៅប្រទេសនេះត្រូវបានកាប់បំផ្លាញ ឬសឹករិចរិល ហើយគោលបំណងនៃការកាប់បំផ្លាញគឺយកដីធ្វើកសិកម្មកំឡុងមួយសហវត្សចុងក្រោយនេះ។ [៣១] ទោះបីជាបែបនេះក៏ដោយ គេក៏បានដាំដុះព្រៃឡើងវិញដែរ ដោយបច្ចុប្បន្នមានដីប្រមាណ 12.9% គឺគ្របដណ្ដប់ដោយព្រៃឈើ[៣២]
គេប៉ាន់ស្មានថាមានបក្សី ៤០០ប្រភេទមានវត្តមាននៅក្នុងប្រទេសដាណឺម៉ាក ហើយប្រហែល១៦០ប្រភេទបានបង្កាត់ពូជក្នុងប្រទេសនេះ។ [៣៣]
បរិស្ថាន
.jpg)
ការបំពុលដីធ្លីនិងទឹក គឺជាបញ្ហាពីរយ៉ាងសំខាន់របស់ដាណឺម៉ាកទោះបីជាភាគច្រើននៃកាកសំណល់ផ្ទះសម្បែងនិងឧស្សាហកម្មរបស់ប្រទេសនេះ ឥឡូវនេះត្រូវបានគេច្រោះកាន់តែច្រើនឡើងហើយជួនកាលត្រូវបានកែច្នៃឡើងវិញផងដែរ។ ប្រទេសនេះបានប្រកាន់យកគោលជំហររីកចម្រើនជាប្រវត្តិសាស្ត្រលើកិច្ចការការពារបរិស្ថាន។ នៅឆ្នាំ 1971 ដាណឺម៉ាកបានបង្កើតក្រសួងបរិស្ថាននិងជាប្រទេសដំបូងគេបង្អស់ក្នុងពិភពលោកក្នុងការអនុវត្តច្បាប់បរិស្ថាននៅឆ្នាំ 1973 ។[៣៤] ដើម្បីកាត់បន្ថយការរេចរឹលបរិស្ថាននិងកំដៅផែនដីរដ្ឋាភិបាលរបស់ប្រទេសដាណឺម៉ាកបានចុះហត្ថលេខាលើពិធីសារការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ Kyoto។ [៣៥] ទោះជាយ៉ាងណាផ្ទៃដីអេកូឡូស៊ីមានកម្រិត 8,26 ហិកតាក្នុងមនុស្សម្នាក់ដែលខ្ពស់ខ្លាំងធៀបនឹងមធ្យមភាគពិភពលោក 1,7 នៅឆ្នាំ 2010 ។[៣៦]
ដាណឺម៉ាកមានស្នាដៃឆ្នើមក្នុងសន្ទសន៍បរិសា្ថនពិភពលោក (EPI) ដោយលមានចំណាត់ថ្នាក់លេខ 4 ក្នុងចំនោម 180 ប្រទេសក្នុងឆ្នាំ 2016 និងកាត់បន្ថយកម្រិតបំភាយឧស្ម័ន CO2។ ការអនុវត្តការកែលម្អគុណភាពខ្យល់នាពេលអនាគតត្រូវបានរំពឹងទុក។ EPI ត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ 2001 ដោយវេទិកាសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកជារង្វាស់សកលដើម្បីវាស់ស្ទង់ ពីរបៀបដែលប្រទេសនីមួយៗអនុវត្តនៅក្នុងការអនុវត្តគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។
Remove ads
បំណែងចែករដ្ឋបាល
ដាណឺម៉ាកត្រូវបានបែងចែកជាតំបន់រដ្ឋបាលចំនួនប្រាំ។ ដីខាងកើតនៅដាណឺម៉ាកគឺជាប្រជុំកោះ Ertholmene ដែលមានទំហំដី 39 ហិកតា វា មិនមែនជាផ្នែកនៃក្រុងឬតំបន់ទេប៉ុន្តែជារបស់ក្រសួងការពារជាតិ[៣៧]
តំបន់ទាំងនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅថ្ងៃទី 1 ខែមករាឆ្នាំ 2007 ដើម្បីជំនួសអតីតស្រុកដាណឺម៉ាកចំនួន 16 ។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះដែរទីក្រុងតូចៗត្រូវបានបញ្ចូលទៅក្នុងអង្គភាពធំ ៗ ដោយកាត់បន្ថយចំនួនពី 270 ។ ក្រុងភាគច្រើនមានប្រជាជនយ៉ាងហោចណាស់ 20.000 នាក់ដើម្បីផ្តល់ឱ្យពួកគេនូវនិរន្តភាពផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុនិងវិជ្ជាជីវៈទោះបីជាមានការលើកលែងតិចតួចក៏ដោយ។ [៣៨] ការបែងចែករដ្ឋបាលត្រូវបានដឹកនាំដោយក្រុមប្រឹក្សាជាប់ឆ្នោតដោយផ្ទាល់ដែលត្រូវបានបោះឆ្នោតជ្រើសរើសជារៀងរាល់បួនឆ្នាំម្តង។
តំបន់
គណៈគ្រប់គ្រងនៃតំបន់នេះគឺជាក្រុមប្រឹក្សាថ្នាក់តំបន់ដែលក្រុមប្រឹក្សានីមួយៗមាន ៤១រូបដែលបានជាប់ឆ្នោតសម្រាប់រយៈពេល 4 ឆ្នាំ។ ក្រុមប្រឹក្សានេះត្រូវបានដឹកនាំដោយប្រធានថ្នាក់តំបន់ដែលត្រូវបានជ្រើសរើសដោយក្រុមប្រឹក្សា។[៣៩] ភារកិច្ចទទួលខុសត្រូវសម្រាប់ក្រុមប្រឹក្សាថ្នាក់តំបន់គឺសេវាកម្មសុខាភិបាលសេវាសុខភាពសង្គមនិងការអភិវឌ្ឍក្នុងតំបន់។ [៣៩][៤០]
គ្រីនឡិន និងប្រជុំកោះហ្វេរ៉ូ
ហ្គ្រីនឡែននិងកោះហ្វារូ មានរដ្ឋនិងសភាក្នុងស្រុកផ្ទាល់ខ្លួនហើយមានការគ្រប់គ្រងដោយខ្លួនឯងយ៉ាងមានប្រសិទ្ធភាពលើកិច្ចការក្នុងស្រុក។
Remove ads
រដ្ឋាភិបាល និងនយោបាយ
ម៉ាក្រេតថឺទី២, ព្រះមហាក្សត្រិយានីដាណឺម៉ាក
_(cropped).jpg)
នាយករដ្ឋមន្ត្រីមិតេ ហ្វ្រេដឺរីកសិន
នយោបាយនៅប្រទេសដាណឺម៉ាកមានដំណើរការក្រោមក្របខ័ណ្ឌដែលមានចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃប្រទេសដាណឺម៉ាក។ ការផ្លាស់ប្តូរវាទាមទារឱ្យមានសំឡេងភាគច្រើនដាច់ខាតនៅក្នុងលក្ខខណ្ឌសភាពីរជាប់ៗគ្នានិងការអនុម័តយ៉ាងហោចណាស់ 40% នៃអ្នកបោះឆ្នោតតាមរយៈការធ្វើប្រជាមតិមួយ។[៤១]|group="N"}} ដោយបង្កើតឡើងជាលើកដំបូងនៅក្នុងឆ្នាំ 1849 វាបង្កើតរដ្ឋអធិបតេយ្យភាពមួយនៅក្នុងទម្រង់នៃរាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលមានប្រព័ន្ធតំណាងរាស្រ្តតំណាង។ ព្រះមហាក្សត្ររក្សាអំណាចជាផ្លូវការហើយដឹកនាំគណៈរដ្ឋមន្ត្រីនៃក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋដាណឺម៉ាក។[៤២][៤៣] ព្រះមហាក្សត្រិយានី Margrethe II ក្លាយជាប្រមុខរដ្ឋចាប់តាំងពីថ្ងៃទី 14 ខែមករាឆ្នាំ 1972 មក។
រដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសដាណឺម៉ាកធ្វើជារដ្ឋាភិបាលគណៈរដ្ឋមន្ត្រីមួយដែលជាកន្លែងដែលអាជ្ញាធរប្រតិបត្តិត្រូវបានអនុវត្ត ដោយជាផ្លូវការក្នុងនាមព្រះមហាក្សត្រ ដោយនាយករដ្ឋមន្រ្តីនិងរដ្ឋមន្រ្តីគណៈរដ្ឋមន្ត្រីផ្សេងទៀតដែលជាប្រធានក្រសួង។ ក្នុងនាមជាស្ថាប័ននីតិប្រតិបត្តិគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ទទួលខុសត្រូវក្នុងការស្នើសុំថវិកានិងថវិកាអនុវត្តច្បាប់ និងណែនាំគោលនយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសដាណឺម៉ាក។ [៤៤]
ច្បាប់និងប្រព័ន្ធតុលាការ
.jpg)
ប្រព័ន្ធតុលាការនៃប្រទេសដាណឺម៉ាកត្រូវបានបែងចែករវាងតុលាការជាមួយនឹងយុត្តាធិការច្បាប់ស៊ីវិលនិងព្រហ្មទណ្ឌជាទៀងទាត់និងតុលាការរដ្ឋបាលដែលមានយុត្តាធិការលើវិវាទរវាងបុគ្គលនិងរដ្ឋបាលសាធារណៈ។
ទំនាក់ទំនងបរទេស
ដាណឺម៉ាកមានឥទ្ធិពលគួរឱ្យកត់សម្គាល់នៅអឺរ៉ុបខាងជើង ហើយមានឋានៈនៅកណ្តាលនៅក្នុងកិច្ចការអន្តរជាតិ។[៤៥] នុងប៉ុន្មានឆ្នាំថ្មីៗនេះកោះហ្គ្រិនឡែននិងកោះហ្វាអ៊ីត្រូវបានធានាក្នុងការនិយាយអំពីបញ្ហាគោលនយោបាយបរទេសដូចជាការនេសាទត្រីនិងការព្រួយបារម្ភផ្នែកភូមិសាស្ត្រនយោបាយ។ គោលនយោបាយការបរទេសនៃប្រទេសដាណឺម៉ាកត្រូវបានទទួលឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងពីប្រទេសដាណឺម៉ាកនិងសហភាពអឺរ៉ុប។ ដាណឺម៉ាកបានចូលរួមជាមួយ សហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចអឺរ៉ុប (EEC) ដែលជាអ្នកកាន់តំណែងមុនរបស់សហភាពអឺរ៉ុបនៅឆ្នាំ 1973 ។ ហ្វារ៉ូសបានបដិសេធសមាជិកភាពនៅឆ្នាំ 1973 ។ Greenland បានជ្រើសរើសចាកចេញពី EEC នៅឆ្នាំ 1985 បន្ទាប់ពី ការធ្វើប្រជាមតិប្រជាពលរដ្ឋ Greenland នៅឆ្នាំ 1982 ។</ref> Denmark held the Presidency of the Council of the European Union on seven occasions, most recently from January to June 2012.[៤៦] បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមលោកលើកទី 2 ប្រទេសដាណឺម៉ាកបានបញ្ចប់គោលនយោបាយរយៈពេលពីររយឆ្នាំនៃអព្យាក្រិត្យនៃប្រទេស។ វាជាសមាជិកស្ថាបនិកនៃអង្គការ NATO តាំងពីឆ្នាំ 1949 ហើយសមាជិកភាពនៅតែមានប្រជាប្រិយភាព។[៤៧]
យោធា
កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធដាណឺម៉ាកត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាកងទ័ពដាណឺម៉ាក។ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារប្រទេសគឺជាមេបញ្ជាការនៃក្រសួងការពារជាតិដាណឺម៉ាកនិងជាមន្រ្តីការទូតជាប្រធាននាយការិយាល័យ។ ក្នុងអំឡុងពេលសន្តិភាពក្រសួងការពារជាតិដាណឺម៉ាកមានចំនួនទ័ពសរុប 33.000 នាក់។
ដាណឺម៉ាកគឺជាអ្នកគាំទ្រយូរអង្វែងពីការថែរក្សាសន្តិភាពអន្តរជាតិប៉ុន្តែចាប់តាំងពីការទម្លាក់គ្រាប់បែករបស់ណាតូនៅយូហ្គោស្លាវីនៅឆ្នាំ 1999 និងសង្គ្រាមនៅអាហ្វហ្កានីស្ថានឆ្នាំ 2001 ប្រទេសដាណឺម៉ាកក៏មានតួនាទីថ្មីជាប្រទេសប្រដាប់អាវុធផងដែរដោយចូលរួមយ៉ាងសកម្មភាពជាច្រើនដោយធ្វើសង្គ្រាមនិងការឈ្លានពានផងដែរ។ ស្ថានភាពថ្មីនេះបានធ្វើឱ្យមានការរិះគន់ផ្ទៃក្នុងខ្លះ ប៉ុន្តែប្រជាពលរដ្ឋដាណឺម៉ាកជាទូទៅមានការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងជាពិសេសនៅក្នុងសង្គ្រាមនៅអាហ្គានីស្ថាន។[៤៨][៤៩]
Remove ads
សេដ្ឋកិច្ច
ដាណឺម៉ាកមានសេដ្ឋកិច្ចចម្រុះដែលត្រូវបានចាត់ថ្នាក់ជាសេដ្ឋកិច្ចដែលមានប្រាក់ចំណូលខ្ពស់តាមរយៈធនាគារពិភពលោក។ [៥០]
ដាណឺម៉ាកមានអត្រាកំណើនខ្ពស់បំផុតលំដាប់ទី 4 នៃអ្នកមានសញ្ញាបត្រថ្នាក់ឧត្តមនៅក្នុងពិភពលោក។ [៥១] ប្រទេសនេះ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ខ្ពស់បំផុតនៅលើពិភពលោកចំពោះសិទ្ធិរបស់កម្មករ។[៥២]
រូបិយប័ណ្ណដាណឺម៉ាកក្រដាសប្រាក់ក្រូនដាណឺម៉ាក (DKK) គឺមានអត្រាប្តូរប្រាក់មានកម្រិត 7,46 យ៉េនក្នុងមួយអឺរ៉ូតាមរយៈយន្តការអត្រាប្តូរប្រាក់អឺរ៉ុប ERM II ។ ទោះបីបដិសេធមិនប្រើលុយអឺរ៉ូក៏ដោយ [៥៣] ប្រទេសនេះអនុវត្តតាមគោលនយោបាយដែលបានកំណត់នៅក្នុងសហភាពរូបិយវត្ថុនិងសហភាពអឺរ៉ុបហើយបានបំពេញតាមលក្ខខណ្ឌសេដ្ឋកិច្ចដែលចាំបាច់ដើម្បីអនុម័តប្រាក់អឺរ៉ូ។ ភាគច្រើននៃគណបក្សនយោបាយក្នុងការគាំទ្រក្នុងការចូលរួមសហភាពសេដ្ឋកិច្ច និងរូបិយវត្ថុនៃសហភាពអឺរ៉ុប (EMU) ប៉ុន្តែចាប់តាំងពីឆ្នាំ 2010 ការស្ទង់មតិស្ទើមតិបានបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់លាស់ ថាប្រឆាំងនឹងការអនុម័តប្រាក់អឺរ៉ូ។ ក្នុងខែឧសភាឆ្នាំ 2018 29% នៃការស្ទង់មតិ Eurobarometer បានថ្លែងថាពួកគេគាំទ្រសហភាពអ៊ឺរ៉ុបនិងអ៊ឺរ៉ូហើយ ចំណែកឯ 65% ប្រឆាំងនឹងវា។[៥៤]
ទីផ្សារពលកម្ម
កម្រិតនៃអត្ថប្រយោជន៍នៃភាពអត់ការងារធ្វើគឺពឹងផ្អែកលើអតីតការងារហើយជាទូទៅនៅលើសមាជិកភាពនៃមូលនិធិគ្មានការងារធ្វើដែលជាទូទៅត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់យ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយសហជីពនិងការបង់ប្រាក់មុន។ ប្រមាណ 65% នៃការផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានបានមកពីការរួមចំណែកសមាជិកដែលបានកំណត់ទុកហើយចំណែកមួយភាគបីទៀត ដែលនៅសល់មានប្រភពមកពីរដ្ឋាភិបាលកណ្តាលនិងការយកពន្ធទូទៅ។[៥៥]
វិទ្យាសាស្ត្រ និងបច្ចេកវិទ្យា
ដាណឺម៉ាកមានប្រពៃណីយូរអង្វែងនៃការបង្កើតនិងការចូលរួមផ្នែកវិទ្យាសាស្រ្តនិងបច្ចេកវិទ្យានិងបានចូលរួមជាអន្តរជាតិចាប់តាំងពីការចាប់ផ្តើមនៃបដិវត្តន៍វិទ្យាសាស្រ្ត។ ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្នប្រទេសដាណឺម៉ាកកំពុងចូលរួមក្នុងគម្រោងវិទ្យាសាស្ត្រនិងបច្ចេកវិទ្យាអន្ដរជាតិជាច្រើនដែលរួមមាន CERN ITER ESA ស្ថានីយអវកាសអន្តរជាតិ ISS និង E -ELT ។
នៅសតវត្សរ៍ទី 20 ដាណឺម៉ាកក៏មានការច្នៃប្រឌិតថ្មីនៅក្នុងផ្នែកជាច្រើននៃវិស័យបច្ចេកវិទ្យា។ ក្រុមហ៊ុនអេឡិចត្រូនិចមានឥទ្ធិពលនៅក្នុងឧស្សាហកម្មដឹកជញ្ជូន ដែលបានផលិតនាវាដឹកជញ្ជូនធ្យូងថ្មដែលមានប្រសិទ្ធភាពច្រើនបំផុត ព្រមទាំងថាមពលច្រើនបំផុតក្នុងពិភពលោកដូចជា Maersk Triple E ជាដើមហើយវិស្វករដាណឺម៉ាកបានចូលរួមចំណែកក្នុងការរចនារបស់ម៉ាស៊ីន MAN Diesel ។ នៅក្នុងផ្នែក software និងអេឡិចត្រូនិច ដាណឺម៉ាកបានរួមចំណែកដល់ការរចនានិងផលិតរបស់ក្រុមហ៊ុន Nordic Mobile Telephone ហើយបច្ចុប្បន្ននេះក្រុមហ៊ុនដាណឺម៉ាកមួយនេះ កំពុងស្ថិតក្នុងចំណោម អ្នកអភិវឌ្ឍទូរស័ព្ទចល័ត GSM ដំបូងបង្អស់។
អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តកុំព្យូរទ័រ និងវិស្វករ software ដែលមានដើមកំណើតនៅដាណឺម៉ាកបានដើរតួនាំមុខក្នុងភាសាសរសេរកម្មវិធីមួយចំនួនរបស់ពិភពលោកដូចជា Anders Hejlsberg (Turbo Pascal, Delphi, C#) Rasmus Lerdorf (PHP); Bjarne Stroustrup (C++) David Heinemeier Hansson (Ruby on Rails)និង Lars Bak (V8, Java VM, Dart)។
ថាមពល
ប្រទេសដាណឺម៉ាកមានការរុករកប្រេង និងឧស្ម័នធម្មជាតិយ៉ាងច្រើននៅសមុទ្រខាងជើង ហើយឈរនៅលេខរៀងទី 32 ក្នុងពិភពលោកក្នុងការនាំចេញប្រេងឆៅ [៥៧] និងបានផលិតប្រេង 259,980 បារ៉ែលក្នុងមួយថ្ងៃនៅក្នុងឆ្នាំ 2009 ។[៥៨] ដាណឺម៉ាកគឺជាប្រទេសនាំមុខនៅក្នុងវិស័យថាមពលអគ្គីសនីដោយ នៅក្នុងឆ្នាំ 2015 ថាមពលនុយក្លេអ៊ែរផ្តល់ឱ្យ 42,1% នៃការប្រើប្រាស់អគ្គិសនីសរុប។[៥៩]
វិស័យអគ្គិសនីរបស់ដាណឺម៉ាកបានបញ្ចូលប្រភពថាមពលពីខ្យល់ ទៅក្នុងបណ្តាញអគ្គីសនីជាតិ។ នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះដាណឺម៉ាក មានគោលដៅផ្តោតលើប្រព័ន្ធថាមពល V2G និងរថយន្តអេឡិចត្រូនិច។[៦០] ប្រទេសនេះគឺជាប្រទេសជាសមាជិកនៃទីភ្នាក់ងារថាមពលកកើតឡើងវិញអន្តរជាតិ (IRENA) ។[៦១]
ដំណឹកជញ្ជូន
ការវិនិយោគសំខាន់ៗត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងការកសាងផ្លូវរថភ្លើងនិងផ្លូវដែករវាងតំបន់នានានៅដាណឺម៉ាក។ ប្រតិបត្តិករផ្លូវដែកសំខាន់គឺ DSB សម្រាប់សេវាកម្មអ្នកដំណើរនិង DB Schenker Rail សម្រាប់រថភ្លើងដឹកទំនិញ។ ផ្លូវរថភ្លើងត្រូវបានថែទាំទុកដោយ Banedanmark ។ សមុទ្រខាងជើងនិងសមុទ្របាល់ទិកត្រូវបានទាក់ទងគ្នាដោយតំណភ្ជាប់សាឡាងនានា។ ការស្ថាបនាខ្សែភ្ជាប់ Fehmarn Belt Fixed Link ដែលតភ្ជាប់ដាណឺម៉ាកនិងអាល្លឺម៉ង់ជាមួយនឹងតំណទីពីរនឹងចាប់ផ្តើមនៅឆ្នាំ 2015 ។[៦២] ទីក្រុងកូប៉ិនហាកមានប្រព័ន្ធដឹកជញ្ជូនយ៉ាងឆាប់រហ័ស[៦៣]
ការជិះកង់នៅក្នុងប្រទេសដាណឺម៉ាក គឺជាការធ្វើដំណើរជាទូទៅជាពិសេសស ម្រាប់យុវវ័យនិងអ្នករស់នៅទីក្រុង។ ជាមួយនឹងបណ្តាញផ្លូវកង់មួយដែលពង្រីកជាង 12,000 គីឡូម៉ែត្រ[៦៤] ប្រទេសដាណឺម៉ាកគឺសំបូរអ្នកជិះកង់។
Remove ads
ប្រជាសាស្ត្រ
ចំនួនប្រជាជនដាណឺម៉ាកដែលបានចុះបញ្ជីដោយប្រទេសដាណឺម៉ាក មានចំនួន 5.781 លាននៅក្នុងខែមករាឆ្នាំ 2018 ។[៦៥] មេដ្យាននៃអាយុគឺ 41.4 ឆ្នាំ ឯផលធៀបបុរសនិងស្ត្រីគឺ 0.97។ អត្រាកំណើតក្នុងឆ្នាំ ២០១៧ គឺស្ត្រីម្នាក់មានកូន 1.75 នាក់.[៦៦] ទោះបីជាអត្រាកំណើតទាបក៏ដោយ ចំនួនប្រជាជននៅតែមានការកើនឡើងក្នុងអត្រាប្រចាំឆ្នាំ 0.59% ដោយសារអន្តោប្រវេសន៍ និងមនុស្សចាស់អាចរស់នៅបានយូរ។ World Happiness Reportបានចាត់ចំណាត់ថ្នាក់ដាណឺម៉ាកជាប្រជាជនមាកក្ដីរីករាយបំផុត។ [៦៧][៦៨][៦៩]
គេមិនមានស្ថិតិផ្លូវការណាមួយពីជនជាតិក្នុងប្រទេសនេះទេ ប៉ុន្តែយោងតាមទិន្នន័យឆ្នាំ២០១៨របស់ប្រទេស មានប្រជាជន 86.7% ជាជនជាតិដាណឺម៉ាក (ដោយយ៉ាងហោចណាស់មានឪពុក ឬម្ដាយជាជនជាតិដាណឺម៉ាក)។ [៦៥]
ភាសា
ភាសាដាណឺម៉ាកគឺជាភាសាជាតិសម្រាប់ប្រទេស។ [៧០] Faroese and Greenlandic are the official languages of the Faroe Islands and Greenland respectively.[៧០] ភាសាអាល្លឺម៉ង់គឺទទួលថាជាភាសាជានជាតិភាគតិច ដែលស្ថិតនៅភាគខាងត្បូងប្រទេស ។[៧០]
86% នៃប្រជាជនប្រើភាសាអង់គ្លេសជាភាសាទី២។[៧១] ចំណែកឯភាសាអាល្លឺម៉ង់ជាភាសាបរទេសដែលមានមនុស្សនិយាយច្រើនលំដាប់ទី២។ [៧០] Denmark had 25,900 native speakers of German in 2007 (mostly in the South Jutland area).[៧០]
សាសនា
ប្រជាជនដាណឺម៉ាកកាន់គ្រីស្ទសាសនាច្រើនជាងគេ។ ក្នុងខែមករា ឆ្នាំ 2018 មានមនុស្ស 75.3%[៧៣] បានចុះឈ្មោះជាសមាជិកនៃវិហារកាតូលិក។[៧៤][N ២] ចំនួននេះធ្លាក់ចុះ 0.6% បើប្រៀបធៀបនឹងឆ្នាំមុន ហើយធ្លាក់ចុះ 1.6% បើប្រៀបធៀបកាលពី២ឆ្នាំមុន។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃប្រទេសដាណឺម៉ាកបានចែងថាសមាជិកនៃគ្រួសាររាជវង្ស ត្រូវជាសមាជិកនៃសាសនានៃប្រទេសដាណឺម៉ាក ទោះបីប្រជាជនភាគច្រើននៅមានសេរីភាពក្នុងការប្រកាន់ខ្ជាប់នឹងជំនឿផ្សេងៗក៏ដោយ។[៧៥][៧៦][៧៧]
ការអប់រំ
រាល់កម្មវិធីអប់រំនៅដាណឺម៉ាកត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រសួងអប់រំនិងគ្រប់គ្រងដោយសាលាក្នុងមូលដ្ឋាន។ [៧៨] ក្មេងៗភាគច្រើនចូលរួម "folkeskole" សម្រាប់រយៈពេល 10 ឆ្នាំចាប់ពីអាយុ 6 ទៅ 16 ឆ្នាំ។ មិនមានការប្រឡងចុងក្រោយទេប៉ុន្តែសិស្សអាចជ្រើសរើសការប្រលងនៅពេលបញ្ចប់ថ្នាក់ទី 9 (អាយុ 14-15 ឆ្នាំ) ។ ការធ្វើតេស្តគឺជាកាតព្វកិច្ចប្រសិនបើចង់រៀនបន្តថ្នាក់ឧត្តម។ សិស្សអាចចូលរៀនឯកជនឬ សាលារៀនរដ្ឋ ។
,_Copenhagen.JPG)
សុខភាព
តាមទិន្នន័យឆ្នាំ២០១៥ ជនជាតិដាណឺម៉ាកមានអាយុកាលដល់ 80.6 ឆ្នាំ (78.6 សម្រាប់បុរស និង 82.5 សម្រាប់ស្ត្រី)។ [៧៩]
ដាណឺម៉ាកមានប្រព័ន្ធថែទាំសុខភាពជាសាកលដែលត្រូវបានផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានជាសាធារណៈតាមរយៈការបង់ពន្ធហើយសម្រាប់សេវាភាគច្រើនដែលដំណើរការដោយអាជ្ញាធរតំបន់។
Remove ads
វប្បធម៌
ដាណឺម៉ាកមានវប្បធម៌ស្រដៀងគ្នាជាមួយ ន័រវែស និងស៊ុយអែត។
ក្នុងឆ្នាំ១៩៦៩ ដាណឺម៉ាកជាប្រទេសទីមួយដែលអនុញ្ញាតអោយរឿងអាសអាភៀស ក្លាយជាស្របច្បាប់។[៨០]
ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ
ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរបស់ប្រទេសនេះកើតមានកំឡុងទសវត្សឆ្នាំ 1540 ជាពេលដែលគេសរសេរពត៌មានលើក្រដាសហើយ បាចចែកចាយគ្នា។
តន្ត្រី
ទីក្រុង Copenhagen និងកោះឆ្ងាយ ៗ របស់វាមានតន្ត្រីប្រពៃណីជនជាតិដាណឺម៉ាក។ វង់ភ្លេងរាជវង្សដាណឺម៉ាក គឺស្ថិតនៅក្នុងចំណោមវង់ភ្លេងចាស់ជាងគេលើពិភពលោក។[៨១]
ដាណឺម៉ាកគឺជាផ្នែកមួយនៃការប្រកួតប្រជែងដណ្ដើមពានរង្វាន់ Eurovision ចាប់តាំងពីឆ្នាំ 1957 ។ ដាណឺម៉ាកបានឈ្នះការប្រកួតបីដងក្នុងឆ្នាំ 1963 ឆ្នាំ 2000 និងឆ្នាំ 2013 ។
កីឡា
កីឡាមានប្រជាប្រិយភាពនៅក្នុងប្រទេសដាណឺម៉ាកហើយប្រជាពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនចូលរួមនិងមើលភាពខុសគ្នាជាច្រើន។ កីឡាជាតិគឺជាកីឡាបាល់ទាត់ដែលមានកីឡាករជាង 320.000 នាក់នៅក្នុងក្លឹបច្រើនជាង 1600 ។ [៨២] ដាណឺម៉ាកបានជាប់ជាបេក្ខភាព ៦ដង ជាប់ៗគ្នាសម្រាប់ពានរង្វាន់ UEFA European Championship European Championship រវាងឆ្នាំ 1984 និង 2004 ហើយបានគ្រងតំណែងជើងឯកអ៊ឺរ៉ុបក្នុងការប្រលងជើងឯក UEFA European Football Championship ឆ្នាំ 1992។ ចំណែកឯជោគជ័យមួយទៀតគឺឈ្នះ Confederations Cup in 1995 ។ កីឡាករបាល់ទាត់ដាណឺម៉ាកដែលគួរឱ្យកត់សម្គាល់រួមមានកីឡាករ Allan Simonsen ដែលបានជាប់ឈ្មោះកីឡាករល្អបំផុតប្រចាំទ្វីបអឺរ៉ុបនៅឆ្នាំ 1977 លោក Peter Schmeichel ដែលបានតែងតាំងជាអ្នកចាំទីល្អបំផុតរបស់ពិភពលោកក្នុងឆ្នាំ 1992 និង 1993 និងលោក Michael Laudrup ជាកីឡាករដាណឺម៉ាកល្អបំផុតផ្ល់ដោយសមាគមកីឡាបាល់ទាត់ដាណឺម៉ាក។[៨៣]
Remove ads
កំណត់សម្គាល់
- "Guds hjælp, folkets kærlighed, Danmarks styrke" ត្រូវបានជ្រើសរើសដោយព្រះមហាក្សត្រិយានីម៉ាហ្ក្រេតទី២ ជាភាសាជម្រើសរបស់ទ្រង់ (valgsprog)។
- ភាសាអាល្លឺម៉ង់ត្រូវបានទទួលស្គាល់ថាជាភាសាជនជាតិភាគតិចដែលត្រូវបានការពារនៅក្នុងតំបន់ជូតលែនខាងត្បូងនៃប្រទេសដាណឺម៉ាក។
- រាប់ទាំងជនជាតិហ្វេរ៉ូ ក្រុមជនជាតិដើម ជនជាតិអ៊ីនុត, និងក្រុមជនជាតិភាគតិចអាល្លឺម៉ង់
- ព្រះរាជាណាចក្រទាំងមូលមានចំនួនប្រជាជនសរុប ៥,៩៥៨,៣៨០។
- នៅកោះហ្វេរ៉ូ រូបិយវត្ថុនេះមានរចនាបថខុសគ្នា ដែលត្រូវបានគេសម្តៅលើថាក្រូណា ប៉ុន្តែវាមិនមែនជារូបិយវត្ថុផ្សេងទេ។
- ល្វែងម៉ោងផ្សេងដែលគេប្រើប្រាស់នៅប្រជុំកោះហ្វេរ៉ូ និងគ្រិនឡិនមាន៖ WET, EGT, WGT និង AST។
- ដែនកម្រិតខ្ពស់ .eu គឺប្រើជាមួយបណ្តាសមាជិកសហភាពអឺរ៉ុបផ្សេងទៀត។
- ទឹកដីព្រះរាជាណាចក្រដាណឺម៉ាកនៅទ្វីបអឺរ៉ុបត្រូវបានគេសម្តៅលើថា "មាតុបុរៈដាណឺម៉ាក"[១៧] "ដាណឺម៉ាកកណ្តាល" (ភាសាដាណឺម៉ាក៖ egentlig Danmark) ឬហៅសាមញ្ញថា"ដាណឺម៉ាក"។ នៅក្នុងអត្ថបទនេះ នាម"ដាណឺម៉ាក"គឺមិនរាប់បញ្ចូលគ្រីនឡិន និងប្រជុំកោះហ្វេរ៉ូឡើយ។
ឯកសារយោង
តំណភ្ជាប់ក្រៅ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads