ប្រាសាទចិន

ប្រាសាទចិន
ឈ្មោះ:	ប្រាសាទចិន
អ្នកកសាង:	ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៤
កាលបរិច្ឆេទកសាង:	សតវត្សរ៍ទី១០
ឧទ្ទិសថ្វាយ:	ព្រហ្មញ្ញសាសនា
ស្ថាបត្យកម្ម:	រចនាបថបកោះកេរ
ទីតាំង:	ភូមិកោះកេរ ឃុំស្រយង់ ស្រុកគូលែន ខេត្តព្រះវិហារ

ប្រវត្តិប្រាសាទ

ខ្មែរយើងហៅថាចិនក្លាយមកពាក្យជិងជារាជវង្សប្រទេសនេះនៅសតវត្សរ៍ទី៣^[១]។ ការហៅភាសាខ្មែរថាប្រាសាទចិនដោយសារតែការបកស្រាយខុសលើរូបចម្លាក់ពាលីប្រយុទ្ធសុគ្រីព^[២]។ សិលាចារឹកប្រាសាទចិន K-១៨២ ប្រាសាទនេះមានឈ្មោះដើមថាគ្រីបតីជាការផ្សំនៃពាក្យ គ្រី គឺមានន័យថា ព្រះនាងលក្ស្មី គេអាចហៅថាស្រីលក្ស្មី ឬលក្ស្មី ចំណែកបតីមានន័យថាទេពជាប្តីរបស់ព្រះនាងលក្ស្មី^[៣]។ ប្រាសាទចិនសិ្ថតនៅចម្ងាយ២.៥គីឡូម៉ែត្រខាងត្បូងភូមិកោះកេរ ចម្ងាយប្រវែង២០០នៅទិសនិរតីពីរហាលនិង១៥០ម៉ែត្រ និងប្រមាណ១៥០ម៉ែត្រខាងលិចផ្លូវពីភូមិកោះកេរទៅទៅភូមិស្រយ៉ង^[៤]។

ស្ថាបត្យកម្មប្រាសាទ

ប្រាសាទចិនមានតួប៉មបីរាងបួនជ្រុងស្មើ ធ្វើអំពីថ្មបាយក្រៀមបែរមុខទៅទិសខាងកើត តាមស៊ុមទ្វារថ្មភក់ និងលំអដោយទ្វារបញ្ឆោតតាមជ្រុងផ្សេងទៀត។ តួប៉មទាំងបីសង់លើខឿនតែមួយធ្វើអំពីថ្មបាយក្រៀម ដោយតួប៉មកណ្តាលរាងធំជាងតួអមសងខាង។ ចំណែកហោត្រៃពីធ្វើអំពីឥដ្ឋ ដែលបែរមុខទៅទិសខាងលិច ត្រូវបានដួលរលំស្ទើតែទាំងស្រុង។ វាមានកំផែងថ្មបាយក្រៀមពីរជាន់ការពារ មានគោបុរៈចូលទៅខាងលិចនិងខាងកើតដោយកំពែងពីរជាន់(ខាងក្រៅ) មានរាងចតុកោណកែងកាត់ផ្តាច់ដោយគោបុរៈ(ខ្លោងទ្វារ)ពីររាងបួនជ្រុងស្មើធ្វើអំពីឥដ្ឋដោយមានមេទ្វារធ្វើអំពីថ្មភក់មួយស្ថិតនៅខាងកើត និងមួយទៀតនៅខាងលិច។ មេទ្វារខាងជើងរបស់ក្លោងទ្វារខាងកើតមានសិលាចារឹក K-១៨២។ កំពែងទី២មានផ្លូវចូលមួយពីខាងកើត ចំណែលកំពែងទី១ (ខាងក្នុង) ធ្វើអំពីថ្មបាយក្រៀមដោយមានច្រកចូលពីខាងកើតនិងខាងលិច ខឿនថ្មបាយក្រៀមរបស់ក្លោងទ្វារទាំងពីមួយស្ថិតនៅខាងកើត និងមួយទៀតនៅខាងលិច ចំណែកស្រះទឹកមួយស្ថិតនៅទិសឥសាន្តកំពែងទី២ និងស្រះទឹកធំមួយទៀតស្ថិតនៅទិសអាគ្នេយ៍នៃកំពែងទី២ មានទំហំ១០០ម៉ែត្រគុណ៥០ម៉ែត្រ រីឯលានវែងមួយលានសន្ធឹងជើងទៅត្បូង និងស្ថិតនៅទិសឥសាន្តនៃកំពែងទី២^[៥]។។

លក្ខណៈតួប៉ម

ប្លង់ប្រាសាទចិនមានលក្ខណៈដូចប្រាសាទប្រាំ គឺតួប៉ម៣រត់លើអ័ក្សតែមួយ ក៏ប៉ុន្តែកំពូលទាំងនេះសង់អំពីថ្មបាយក្រៀមដោយមានទ្វារចំហបែរមុខទៅទិសខាងកើត និងមានទ្វារបញ្ឆោតនៅទិសទាំងបីផ្សេងគ្នា ហើយកំពូលកណ្តាលខ្ពស់ជាងគេបង្អស់។ គ្រប់កំពូលទាំងបីសង់លើខឿនថ្មបាយក្រៀមមួយរាងចតុកោណ ហើយមានជណ្តើរពីទិសខាងកើតចំនួនបីនិងជណ្តើរខាងលិចចំនួនមួយ^[៦]។ បើតាមសិលាចារឹកប្រាសាទចិន K-១៨២ ឧទ្ទិសថ្វាយចំពោះព្រះវស្ណុព្រះនាមស្រីបតី ឬគ្រីបតី ដោយមានការពិនិត្យជាក់ស្តែងឃើញមានបដិមាមួយសល់តែដងខ្លួនក្បែរបំណែកកែងដៃម្ខាងមានដៃបួនប្រហែលជាដៃរបស់ព្រះវិស្ណុុ។ ដូច្នេះយើងអាខសន្និដ្ឋានជាដំបូងថាប្រាង្គកណ្តាលដាក់តម្កល់បដិមារូបព្រះវិស្ណុមែនមែនជាសិលិង្អនោះទេ។

ផ្តែរទ្វារ

ផ្តែរទ្វារកំពូលខាងត្បូង បើតាមគម្ពីរភគវត្តបុរាណ កណ្ឌទី១០ ចែងថាសត្វនាគ ឬពស់ជាច្រើនរស់នៅក្នុងទន្លេកលិនទី(Kalindi)ធ្វើឱ្យទឹកមានជាតិពិសដែលជាហេតុធ្វើឱ្យគោនិងមនុស្សមិនអាចផឹកទឹកបានបានឡើយ ^[៧]។ ដំណឹងនេះលឺដល់ព្រះក្រឹស្ណ(បុគ្គលមានសម្បុរខ្មៅស្រអែម)បានមកបំផ្លាញ សត្វនាគនេះឱ្យស្លាប់ ដើម្បីសង្គ្រោះមនុស្ស។ សិល្បៈករខ្មែរតែងប្រកាប់យកគោលការណ៍ពីរយ៉ាងក្នុងការឆ្លាក់រូបនាគ គឺក្បាលសេស និងក្បាលគត់គូរ ក្បាលនាគដែលជាលេខសេសជានាគសេសៈ ឬនាគអនន្តសំដៅលើនាគមិនចេះស្លាប់ ចំណែកនាគមានក្បាលគត់គូរជានាគកាល្យជានិមិត្តរូបនៃការស្លាប់បន្ទាប់ពីក្រឹស្ណសំលាប់។ ផ្តែរទ្វារកំពូលកណ្តាល​ បង្ហាញពីសត្វគ្រុឌឈរត្រដាងស្លាបដៃដូចជាមនុស្សឈរលើសត្ចហង្សពីរដែលបែរមុខដាក់គ្នាភ្ជាប់ពីក្បាច់ដងធ្នូមក។ ហង្សជាពាក្យក្លាយមកពីភាសាបាលី និងសមស្រ្កេតហំស មានន័យថាក្ងានព្រៃ ដែលជាយានជំនះរបស់ព្រះភរុណ^[៨]។