ម៉ូណាកូ

ប្រទេសម៉ូណាកូ ដោយមានឈ្មោះជាផ្លូវការថា ក្សត្របុរីម៉ូណាកូ (ភាសាបារាំង៖ Principauté de Monaco និងម៉ុងណេហ្កាស្ក៍៖ Prinçipatu de Mu̍negu) គឺជារដ្ឋបុរីអធិបតេយ្យមួយស្ថិតនៅតំបន់អឺរ៉ុបខាងលិច។ វាមានព្រំដែនជាប់ជាមួយប្រទេសបារាំងនៅភាគខាងជើង ខាងកើត និងខាងលិច និងសមុទ្រមេឌីទែរ៉ានេនៅភាគខាងត្បូង។ រដ្ឋនេះមានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ៣៨,៦៨២ នាក់ ហើយក្នុងនោះមាន ៩​,៤៨៦ ជាជនជាតិម៉ុងណេហ្កាស្ក៍។ វាត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាកន្លែងថ្លៃបំផុត និងមានទ្រព្យសម្បត្តិស្ដុកស្តម្ភច្រើនបំផុតនៅលើពិភពលោក។^[១១] ភាសាផ្លូវការរបស់រដ្ឋនេះគឺ ភាសាបារាំង។ លើសពីនេះ គ្រាមភាសាម៉ុងណេហ្កាស្ក៍ ភាសាអ៊ីតាលី និងភាសាអង់គ្លេស ត្រូវបាននិយាយ និងប្រើប្រាស់ដោយអ្នកស្រុកជាច្រើន។

ក្សត្របុរីម៉ូណាកូ

Principauté de Monaco (ភាសាបារាំង) Prinçipatu de Mu̍negu (ម៉ុងណេហ្កាស្ក៍)
ទង់ជាតិ វរលញ្ឆករ
បាវចនា "Deo Juvante" (ភាសាឡាតាំង ("ដោយមានជំនួយពីព្រះ")
ភ្លេងជាតិ Hymne Monégasque ("បទភ្លេងនៃម៉ូណាកូ")
ទីតាំងប្រទេសម៉ូណាកូ (ក្រហម) នៅលើភូគោល
រាជធានី	ម៉ូណាកូ (រដ្ឋបុរី) 43°44′N 7°25′E
តំបន់រដ្ឋបាលធំបំផុត	ម៉ុងតេការឡូ
ភាសាផ្លូវការ	ភាសាបារាំង[១]
ភាសាទូទៅ	ម៉ុងណេហ្កាស្ក៍ អ៊ីតាលី
ក្រុមជនជាតិ	ម៉ុងណេហ្កាស្ក៍ បារាំង អ៊ីតាលី អុកស៊ីតង់
សាសនា	៨៦.០% គ្រិស្តសាសនា —៨០.៩% រ៉ូម៉ាំងកាតូលិក (ផ្លូវការ)[២] —៥.១% និកាយគ្រិស្តផ្សេងៗទៀត ១១.៧% គ្មានជំនឿសាសនា ១.៧% លទ្ធិយូដា ០.៦% សាសនាដទៃ[៣]
រដ្ឋាភិបាល	រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យពាក់កណ្តាលរដ្ឋធម្មនុញ្ញអាស្រ័យសភាឯកភូត
- អង្គក្សត្រ	អាល់ប៊ឺតទី២
- នាយករដ្ឋមន្ត្រី	ព្យែរ ដារទូត
នីតិបញ្ញត្តិ	ក្រុមប្រឹក្សាជាតិ
ទទួលឯករាជ្យ
- រាជត្រកូលគ្រីម៉ាល់ឌី (ក្រោមអធិបតេយ្យភាពនៃសាធារណរដ្ឋជេណូអា)	៨ មករា ១២៩៧
- ពីចក្រភពបារាំង	១៧ ឧសភា ១៨១៤
- ពីការត្រួតត្រារបស់សម្ព័ន្ធភាពទីប្រាំមួយ	១៧ មិថុនា ១៨១៤
- សន្ធិសញ្ញាបារាំង–ម៉ុងណេហ្កាស្ក៍	២ កុម្ភៈ ១៨៦១
- រដ្ឋធម្មនុញ្ញ	៥ មករា ១៩១១
ក្រឡាផ្ទៃ
- ផ្ទៃសរុប	២.០២ គ.ម២   (ទី១៩៤)
- ផ្ទៃទឹក (%)	គ្មានទិន្នន័យ[៤]
ប្រជាជន
- ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០១៩)	៣៨,៣០០[៥] (ទី១៩០)
- ជំរឿន (ឆ្នាំ ២០១៦)	៣៧,៣០៨[៦]
- ដង់ស៊ីតេ	១៨,៧១៣ នាក់/គ.ម២   (ទី១)
GDP (PPP)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០១៥)
- សរុប	៧.៦៧២ ពាន់លានដុល្លារ[៧] (ទី១៥៨)
- ក្នុងម្នាក់	១១៥,៧០០ ដុល្លារ[៧] (ទី៣)
GDP (ចារឹក)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០១៩[b])
- សរុប	៧.៤២៤ ពាន់លានដុល្លារ[៨] (ទី១៥៦)
- ក្នុងម្នាក់	១៩០,៥១៣ ដុល្លារ[៩] (ទី១)
រូបិយវត្ថុ	អឺរ៉ូ (€) (EUR)
ល្វែងម៉ោង	UTC+១ (CET)
- រដូវក្តៅ (DST)	UTC+២ (CEST)
ទិសបើកបរ	ស្ដាំ[១០]
កូដហៅទូរស័ព្ទ	+៣៧៧
ដែនកម្រិតខ្ពស់	.mc
^ ទិន្នន័យ ផសស សម្រាប់មនុស្សម្នាក់ៗបានរាប់បញ្ចូលទាំងកម្មករមិនមែននិវាសនជនមកពីប្រទេសបារាំង និងអ៊ីតាលី។

ភូមិសាស្រ្ត

ផ្ទៃដីម៉ូណាកូស្ម់ើនិង ២,១ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ មានន័យថាវាជារដ្ឋអធិបតេយ្យដែលតូចជាងគេទី ២ នៅលើពិភពលោក បន្ទាប់ពី ទីក្រុងវ៉ាទីកង់ ។ មានប្រជាជន ១៩​០០៩ នាក់ក្នុងមួយគីឡូម៉ែត្រការ៉េ ធ្វើឲ្យព្រទេសមូណាកូ មានដង់ស៊ីតេប្រជាជនខ្ពស់បំផុត នៅលើពិភពលោក។ ម៉ូណាកូមានព្រំប្រទល់ដី ៥,៤៧ គីឡូម៉ែត្រ និងឆ្នេរសមុទ្រ ប្រមាណ ៣,៨៣ គីឡូម៉ែត្រ ខ្លីបំផុតនៃពិភពលោក ; វាមានទទឹងដែលប្រែប្រួលចន្លោះពី ១៧០០ និង ៣៤៩ ម៉ែត្រ ។ ចំណុចខ្ពស់បំផុតនៅក្នុងរដ្ឋគឺជាផ្លូវតូចចង្អៀតនៅលើជម្រាលភ្នំ (១៦១​ ម៉ែត្រ)។

នយោបាយ និងរដ្ឋាភិបាល

ព្រះអង្គម្ចាស់ អាល់បឺតទី២

របបដឹកនាំគ្រប់គ្រងក្រោមទម្រង់នៃ រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដោយមាន ព្រះអង្គម្ចាស់ អាល់បឺតទី២ ជា ប្រមុខរដ្ឋ ដែលកាន់អំណាចនយោបាយយ៉ាងសម្បើម ទោះបីមានឋានៈរដ្ឋធម្មនុញ្ញក៏ដោយ។ នាយករដ្ឋមន្ត្រី ដែលជា ប្រមុខរដ្ឋាភិបាល អាចជាជនជាតិ មូណាកូ ឬជាពលរដ្ឋបារាំង។ ព្រះមហាក្សត្រ​ពិគ្រោះ​ជាមួយ ​រដ្ឋាភិបាល​បារាំង ​មុន​ការ​តែងតាំង សមាជិកសំខាន់ៗនៃតុលាការ។នៅម៉ូណាកូត្រូវបានផ្តាច់ខ្លួន  ចៅក្រមបារាំង។ មានព្រះរាជវង្សតែមួយគត់ដែលបានគ្រប់គ្រង មូណាកូ ដោយមានការរំខានយ៉ាងខ្លី ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១២៩៧។ អធិបតេយ្យភាពរបស់រដ្ឋត្រូវបានទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការដោយ សន្ធិសញ្ញា បារាំង-មូណាកូ ឆ្នាំ ១៨៦១។ មូណាកូ ក្លាយជាសមាជិកពេញសិទ្ធិ របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៣ ។ ទោះបី មូណាកូ ឯករាជ្យ និងគោលនយោបាយការបរទេសដាច់ដោយឡែកក៏ដោយ ការការពាររបស់ខ្លួនគឺជាការទទួលខុសត្រូវរបស់បារាំង។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ មូណាកូ រក្សា អង្គភាពយោធា តូចៗចំនួនពីរ។

សេដ្ឋកិច្ច

ការអភិវឌ្ឍន៍ខាងសេដ្ឋកិច្ចត្រូវបានជំរុញនៅចុងសតវត្សទី ១៩ ដោយសារកត្តាទាំងពីរ គឺទីមួយ ការបើកកាស៊ីណូដំបូងរបស់រដ្ឋ និងទីពីរ ការ តភ្ជាប់ផ្លូវដែក ទៅកាន់ទីក្រុងប៉ារីស។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក អាកាសធាតុស្រាល ទេសភាព និងកន្លែងលេងល្បែងរបស់ម៉ូណាកូបានចូលរួមចំណែកក្នុងឋានៈរបស់រដ្ឋជាគោលដៅទេសចរណ៍ និងមជ្ឈមណ្ឌលកម្សាន្តសម្រាប់អ្នកមាន។ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ម៉ូណាកូបានក្លាយជា មជ្ឈមណ្ឌលធនាគារ ដ៏សំខាន់មួយ ហើយបានស្វែងរកការធ្វើពិពិធកម្មសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនទៅក្នុងវិស័យសេវាកម្ម និងឧស្សាហកម្មតូចៗ ដែលមានតម្លៃបន្ថែមខ្ពស់ និងមិនបំពុល។ ម៉ូណាកូមានភាពល្បីល្បាញជា ជម្រកពន្ធ ៖ នាយកសាលាមិន មានពន្ធលើប្រាក់ចំណូល ផ្ទាល់ខ្លួន និង ពន្ធអាជីវកម្មទាប ។ ជាង ៣០% នៃអ្នកស្រុកគឺជា មហាសេដ្ឋី ជាមួយនឹងតម្លៃអចលនទ្រព្យឈានដល់ ១ ​សែន អឺរ៉ូ (១១៦​ ៣៧៤ ដុល្លារ) ក្នុងមួយម៉ែត្រការ៉េក្នុងឆ្នាំ ២០១៨ ។

កិច្ចការ​អន្តរជាតិ

មូណាកូ មិន​មែន​ជា​ផ្នែក​មួយ​នៃ ​សហភាព ​អឺរ៉ុប​ជា​ផ្លូវ​ការ​ទេ ប៉ុន្តែ​វា ​ចូល​រួម​ក្នុង​គោល​នយោបាយ​របស់​សហភាព​អឺរ៉ុប ​មួយ​ចំនួន រួម​ទាំង​ការ​គ្រប់គ្រង​គយ និង​ព្រំដែន។ តាមរយៈទំនាក់ទំនងរបស់ខ្លួនជាមួយប្រទេសបារាំង ម៉ូណាកូប្រើប្រាស់ ប្រាក់អឺរ៉ូ ជារូបិយប័ណ្ណតែមួយគត់របស់ខ្លួន។ ពីមុនវាប្រើ ហ្វ្រង់បារាំង ។ ម៉ូណាកូបានចូលជា សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាអឺរ៉ុប ក្នុងឆ្នាំ ២០០៤ ហើយជាសមាជិកនៃ អង្គការអន្តរជាតិដឺឡាហ្វ្រង់កូហ្វូនី (OIF) ។

• 
• 
• 
• 

វប្បធម៌ និងកីឡា

វាក៏ជាម្ចាស់ផ្ទះនៃការប្រណាំងម៉ូតូតាមដងផ្លូវប្រចាំឆ្នាំ Monaco Grand Prix ដែលជាកម្មវិធីប្រណាំង ដើមនៃ Formula One ។ នាយកសាលាមានក្លឹបបាល់ទាត់មួយគឺ AS Monaco ដែលប្រកួតប្រជែងនៅ លីគកំពូលបារាំង ហើយបានក្លាយជា ជើងឯកបារាំង ជាច្រើនលើកច្រើនសារ។ ម៉ូណាកូគឺជាជម្រកនៃជម្រកសត្វសមុទ្រដែលត្រូវបានការពារដំបូងគេរបស់ពិភពលោក ដែលមានមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវលើ ការអភិរក្សសមុទ្រ និងសារមន្ទីរមហាសមុទ្រ។ លើសពីនេះ ក៏មានមន្ទីរពិសោធន៍បរិស្ថានទីភ្នាក់ងារថាមពលអាតូមិកអន្តរជាតិ ដែលជា មន្ទីរពិសោធន៍សមុទ្រ តែមួយគត់នៅក្នុងរចនាសម្ព័ន្ធ របស់អង្គការសហប្រជាជាតិផងដែរ។