អេក្វាឌ័រ

ប្រទេសអេក្វាឌ័រ^{[ស ១]} ដោយមានឈ្មោះជាផ្លូវការថា សាធារណរដ្ឋអេក្វាឌ័រ^{[ស ២]} គឺជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅភាគពាយ័ព្យនៃទ្វីបអាមេរិកខាងត្បូង ដែលមានព្រំប្រទល់ជាប់ប្រទេសកូឡុំប៊ីនៅភាគខាងជើង ប្រទេសប៉េរូនៅភាគខាងកើតនិងត្បូង និងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិកនៅភាគខាងលិច។ ក្រៅពីមានទឹកដីចម្បងស្ថិតនៅអាមេរិកខាងត្បូង អេក្វាឌ័រមានកម្មសិទ្ធិទឹកដីលើកោះហ្កាឡាប៉ាហ្កូសក្នុងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក ដែលមានចម្ងាយប្រហែល ១,០០០ គីឡូម៉ែត្រនៅភាគខាងលិច។ រដ្ឋធានីនៃប្រទេសនេះគឺ គីតូ ខណៈដែលទីក្រុងធំបំផុតគឺ វ៉ាយ៉ាគីល។

អត្ថបទនេះស្ដីអំពី ប្រទេសនៅក្នុងទ្វីបអាមេរិកខាងត្បូង។ ចំពោះការប្រើប្រាស់ផ្សេងទៀត សូមមើល អេក្វាឌ័រ (អសង្ស័យកម្ម)។

កុំភាន់ច្រឡំជាមួយ អេក្វាទ័រ។

សាធារណរដ្ឋអេក្វាឌ័រ

República del Ecuador (ភាសាអេស្ប៉ាញ)
ទង់ជាតិ វរលញ្ឆករ
បាវចនា Dios, patria y libertad (អេស្ប៉ាញ) Pro Deo, Patria et Libertate (ឡាតាំង) "ព្រះជាម្ចាស់ មាតុភូមិ សេរីភាព"
ភ្លេងជាតិ Salve, Oh Patria (ភាសាអេស្ប៉ាញ) ("គោរព ឱជាតិមាតុភូមិ")
ទីតាំងប្រទេសអេក្វាឌ័រ (ក្រហម) នៅលើភូគោល
រដ្ឋធានី	គីតូ 00°13′12″S 78°30′43″W
ទីក្រុងធំបំផុត	វ៉ាយ៉ាគីល
ភាសាផ្លូវការ	ភាសាអេស្ប៉ាញ[១]
ភាសាទទួលស្គាល់តាមតំបន់	កេជូរ៉ា, ស៊ូអារ និងភាសាមួយចំនួនទៀត"ដែលកំពុងប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការដោយជនជាតិដើមភាគតិច"[២]
ក្រុមជនជាតិ (ឆ្នាំ ២០២២[៣][៤])	៧៧.៥% មេស្ទីហ្សូ (ជនជាតិចម្រុះនឹងជនជាតិដើម) ៧.៨% ម៉ុងធូប៊ីអូ (មេស្ទីហ្សូតាមតំបន់ឆ្នេរ) ៧.៦% ជនជាតិដើម ៤.៨% ជនជាតិស្បែកខ្មៅ ២.២% ជនជាតិស្បែកស ០.១% ជនជាតិផ្សេងៗទៀត
សាសនា (ឆ្នាំ ២០២០)[៥]	៨៦.៧% គ្រិស្តសាសនា ៦៨.៨% កាតូលិក ១៦.៨% ប្រូតេស្តង់ ១.១% និកាយគ្រិស្តផ្សេងៗទៀត ១២.៩% គ្មានជំនឿសាសនា ០.៤% សាសនាផ្សេងៗទៀត
រដ្ឋាភិបាល	សាធារណរដ្ឋនិយមប្រធានាធិបតីអាស្រ័យសភាឯកភូត
- ប្រធានាធិបតី	ដានីយ៉ែល ណូបូអា
- អនុប្រធានាធិបតី	វេរ៉ូនីកា អាបាដ រ៉ូហាស
នីតិបញ្ញត្តិ	រដ្ឋសភា
ឯករាជ្យភាព
- ប្រកាស	១០ សីហា ១៨០៩
- ឯករាជ្យពីអេស្ប៉ាញ	២៤ ឧសភា ១៨២២
- ឯករាជ្យពីមហាកូឡុំប៊ី	១៣ ឧសភា ១៨៣០
- ទទួលស្គាល់ដោយអេស្ប៉ាញ	១៦ កុម្ភៈ ១៨៤០[៦]
- បដិវត្តន៍សេរីនិយម	៥ មិថុនា ១៨៩៥
- រដ្ឋធម្មនុញ្ញបច្ចុប្បន្ន	២៨ កញ្ញា ២០០៨
ក្រឡាផ្ទៃ
- ផ្ទៃសរុប	២៨៣,៥៦១ គ.ម២ [៧]  (ទី៧៣)
ប្រជាជន
- ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២៣)	១៧,៤៨៣,៣២៦[៨]
- ជំរឿន (ឆ្នាំ ២០២២)	១៦,៩៣៨,៩៨៦[៩] (ទី៧៣)
- ដង់ស៊ីតេ	៦៩ នាក់/គ.ម២   (ទី១៤៨)
GDP (PPP)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២៤)
- សរុប	២៥២.៥៩០ ពាន់លានដុល្លារ[១០] (ទី៦៨)
- ក្នុងម្នាក់	១៣,៦៤២ ដុល្លារ[១០] (ទី១០៩)
GDP (ចារឹក)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២៤)
- សរុប	១២២.៧៦២ ពាន់លានដុល្លារ[១០] (ទី៦៣)
- ក្នុងម្នាក់	៦,៦៣០ ដុល្លារ[១០] (ទី៩៥)
ជីនី (២០២២)	៤៥.៥[១១] មធ្យម
HDI (២០២២)	០.៧៦៥[១២] ខ្ពស់ · ទី៨៣
រូបិយវត្ថុ	ដុល្លារ​អាមេរិកa (USD)
ល្វែងម៉ោង	UTC−៥ / −៦ (ECT / GALT)
ទម្រង់កាលបរិច្ឆេទ	dd/mm/yyyy
ទិសបើកបរ	ស្ដាំ
កូដហៅទូរស័ព្ទ	+៥៩៣
កូដ ISO 3166	EC
ដែនកម្រិតខ្ពស់	.ec
លុយស៊ូក្រេត្រូវបានប្រកាសឈប់ចរាចរនៅក្នុងឆ្នាំ២០០០ ហើយត្រូវបានជំនួសវិញដោយលុយដុល្លារអាមេរិក និងកាក់សេនតាវ៉ូអេក្វាឌ័រ។
មើលជា Q736 លើវីគីទិន្នន័យ

ទឹកដីនៃប្រទេសអេក្វាឌ័របច្ចុប្បន្នធ្លាប់ជាទីកន្លែងរស់នៅរបស់ជនជាតិដើមជាច្រើនក្រុម មុនពេលត្រូវកាត់បញ្ចូលបន្តិចម្តងៗទៅក្នុងចក្រភពអាំងកានៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី១៥។ ទឹកដីនេះត្រូវបានប្រទេសអេស្ប៉ាញធ្វើអាណានិគមកិច្ចនៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី១៦ និងបានទទួលឯករាជ្យនៅក្នុងឆ្នាំ១៨២០ ក្នុងនាមជាផ្នែកមួយនៃមហាកូឡុំប៊ី មុនពេលក្លាយជារដ្ឋអធិបតេយ្យផ្ទាល់នៅក្នុងឆ្នាំ១៨៣០។ កេរដំណែលបន្សល់ពីអាណាចក្រទាំងពីរត្រូវបានឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញនៅក្នុងប្រជាសាស្ត្រចម្រុះដ៏សម្បូរបែបនៃប្រទេសអេក្វាឌ័រសព្វថ្ងៃ ដោយប្រជាជនសរុប ១៧.៨ លាននាក់ភាគច្រើនជាមេស្ទីហ្សូ ខណៈប្រជាជននៅសល់ទាំងប៉ុន្មានគឺមានដើមកំណើតមកពីអឺរ៉ុប អាមេរិកាំងដើម អាហ្រ្វិក និងអាស៊ី។ ភាសាអេស្ប៉ាញគឺជាភាសាផ្លូវការដែលប្រើប្រាស់ដោយប្រជាជនមួយភាគធំ ហើយមិនតែប៉ុណ្ណោះ ភាសាជនជាតិដើមចំនួន ១៣ ផ្សេងទៀតត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយរដ្ឋ ដូចជា ភាសាកេជូរ៉ា និងស៊ូអារជាដើម។

ប្រទេសអេក្វាឌ័រគឺជាសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យតំណាង និងជាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ^[១៧] ដែលសេដ្ឋកិច្ចជាតិច្រើនតែពឹងផ្អែកលើការនាំចេញទំនិញផ្សេងៗដូចជា ប្រេងកាត និងផលិតផលកសិកម្មមួយចំនួន។ អេក្វាឌ័រជាសមាជិកស្ថាបនិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ អង្គការរដ្ឋអាមេរិកាំង មែរកូសួរ ប្រូសួរ (PROSUR) និងចលនាមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ។ល។ យោងតាមមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវសេដ្ឋកិច្ច និងគោលនយោបាយចន្លោះពីឆ្នាំ២០០៦ ដល់ឆ្នាំ២០១៦ បានបង្ហាញថា ភាពក្រីក្រនៅអេក្វាឌ័របានថយចុះពី ៣៦.៧% មកត្រឹម ២២.៥% ខណៈកំណើនផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបសម្រាប់មនុស្សម្នាក់ៗប្រចាំឆ្នាំគឺ ១.៥% (ធៀបនឹង ០.៦% ក្នុងរយៈពេលពីរទសវត្សរ៍មុន)។ ទន្ទឹមនឹងនេះដែរ សន្ទស្សន៍ជីនីនៃវិសមភាពសេដ្ឋកិច្ចក្នុងប្រទេសបានថយចុះពី ០.៥៥ ទៅ ០.៤៧។^[១៨]

ក្នុងនាមជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមប្រទេសមហាចម្រុះទាំង ១៧ នៅលើពិភពលោក^{[១៩][២០]} អេក្វាឌ័រមានរុក្ខជាតិ និងសត្វដោយតំបន់ជាច្រើនប្រភេទ ដូចជានៅលើកោះហ្កាឡាប៉ាហ្កូសជាដើម។ ដើម្បីទទួលស្គាល់បេតិកភណ្ឌអេកូឡូស៊ីពិសេសរបស់ជាតិ រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីនៃឆ្នាំ២០០៨ គឺជារដ្ឋធម្មនុញ្ញប្រជាជាតិដំបូងបង្អស់ដែលទទួលស្គាល់សិទ្ធិធម្មជាតិតាមផ្លូវច្បាប់។^[២១]

កំណត់សម្គាល់

1. ភាសាកេជូរ៉ា៖ Ikwayur និងភាសាស៊ូអារ៖ Ecuador ឬ Ekuatur^{[១៣][១៤]}
2. ភាសាអេស្ប៉ាញ៖ República del Ecuador, ភាសាកេជូរ៉ា៖ Ikwayur Ripuwlika និងភាសាស៊ូអារ៖ Ekuatur Nunka^{[១៥][១៦]}