Вануату

Вануа́ту (бисл. Vanuatu, франц. Vanuatu, ингилиз. Vanuatu; /vænˈwɑːtuː/), официал аты — Вануа́ту Респу́бликасы. — Шош океанда къыбыла кесегинде, Меланезияда турган айрымкан кърал. Шималда суу бла Соломонну айрымканлары бла чеклешеди, кюнбатышда Австралия бла, къыбыла-кюнбатышда Джангы Каледония бла, кюнчыгъышда Фиджи бла. Вануату республикасы Джангы Гибридле деген архипелагта 83 айрымканлада къуралгъанды. Вануату территориясы - 12 190 км², суу джагасы - 2528 км. Вануатуда 2018 джылда 292 680 адам джашай эди.

Вануатуну республикасы

Ripablik blong Vanuatu
ингил. Republic of Vanuatu
фр. République de Vanuatu

Вануату байрагъы

Вануату гербы

Девиз	«Long God Yumi Stanap» «Nous nous tenons devant Dieu»
Гимн	'Yumi, Yumi, Yumi («Биз, биз, биз.»)

Административ билги

Президент	Никенике Вуробараву
Биринчи-министр	Шарлот Салвай
Тил(лер)и	ингилиз тил, француз тил, бислама тил
Ара шахары	Порт-Вилла

География билги

Уллу шахар(лар)ы	Порт-Вилла
Бютеу территориясы	12 190 км² км2 (дунияда 161)
Сагъат бёлгеси	+11

Демография билги

Этник къауумлары	Ни вануату
Бютеу халкъы (2023)	335 908 адам (дунияда 188)
Къалынлыгъы	19,20 адам/км2

Экономика билги

БИП (номинал) (2018)	$ 930 млн доллар (175)
БИП (ном.) адам башына (2018)	$ 3252 доллар (127)
ААИ (2018)	0,603 (орта) (138)
Валютасы	Вату (VUV)

Башха билги

ISO 3166-1 коду	VU
Домен(лер)и	.vu
Телефон коду	+678

тюрлендириу

Ара шахары - Порт-Вилла.

Географиясы

Вануату къралгъа башиндар къарасанг, аны айрымканланы тизгини Y- харифхе ушагъан этедиле. Вануату архипелагы шималдан къыбылагъа 1176 км созулады. 14 уллу бла 60 гитче адам джашаган бла 9 адамсыз айрымканладан Вануату къуралады. Вануату уллу магъаналы айрымканла: Эфате, Эспириту-Санто, Танна бла Малекула. Эспириту-Санто айрымкан Вануатада эм уллуданды. Эм шимал Вануату айрымканы - Хиу айрымкан, эм къыбыла - Анейтьюм айрымкан.

Рельеф

Эспириту-Сантода къралны эм уллу тау Табвемасана (1879 м) турады. Кёб юсю айрымканлада тау рельефы барды. Кёб айрымканлада джертюбю дорбунла бардыла. Аллай эм айтылгъан дорбун Эфате айрымканда тургъан — Сивири.

Климаты

Вануатуда мылы тропик климаты барды, экватор климатха джуукъ. Январдан мартха дери джангур сезон барады. Эм джангурлу ай - февралды. Къургъакъ сезону июлдан сентябргъа дери болады. Циклонла декабрь-мартда кёб боладыла.^[1]

Топуракълары

Вануату топуракълары вулкан магъадандан къуралыргъандыла. Алада кёб юсню, кёб вулкан учхун тутадыла. Вануатаны топуракълары климатха къара 3 баш къауум барды: ферал топуракъла, ферсиаллит топуракъла бла андик топуракъла.

Тарихи

Вануатаны эртдеден тарихи аз тинтилгенди. 3000 джыл мындан алгъа айрымканлада адам джашагъанды деб бизге Вануатада археологияны табханла айтадыла. Испан суу джолоучу Педро Фернандес Кирос 1606 джылда Эспириту-Санто айрымканына тюшюб Вануатада биринчи европачы болгъанды^[2].