Flumen Amazonum

Flumen Amazonum^[1][2][3][4] (Hispanice Río Amazonas; Lusitanice Rio Amazonas^[5]), est fluvius in America Australi situs, unus e duobus orbis terrarum longissimis, et, quo ad summam aquarum defluentem pertinet, maximus.^[6][7] Per Peruviam (regionem Lauretanam) et Brasiliam (civitatibus eius Amazonensem et Paraensem; bracchia deltae laeva civitatem Amapaensem alluunt) in Oceanum Atlanticum influit, maximo ex aliquot ostiis prope Betlehem portum patente. Silvae pluviales Amazoniae ripas fluminis operiunt. Amazonia omnis regio fluminis saepe nominatur.

Amazonum fluminis cursus in tabula Nicolai Sanson^(fr), circa 1652.

Vide etiam paginam discretivam: Amazones (discretiva).

Flumen Amazonum

Flumen Amazonum in tabula Didaci Gutiérrez(es) ("Americae sive quartae orbis partis nova et exactissima descriptio", 1562)
Longitudo	circa 7100 (a fonte Mantaronis) vel 7000 (a fonte Apurimaci) vel 6400 (a fonte Maranonii) vel 6280 (a fonte Ucayali) chm
Altitudo fontis	110 m
Decursus aquae	230 000 m³/s
Area systematis	7 180 000 (cum Tocantino) chm²
Fons	confluxus Ucayali et Maranonii
Ostium	Oceanus Atlanticus
Regio	Peruvia, Brasilia

Nomen

Amazonum flumen sic nuncupatum est ab anno fere 1552 e relatione explorationis Francisci de Orellana. Ille enim primus hoc flumen navigans contra exercitum pugnavit bellatricum quas cum Amazonibus comparavit. Nomen Hispanicum rio de las Amazonas ita datum est,^[8] saepe etiam rio Grande de las Amazonas; quod nomen Latine ad pedem litterarum "maximum flumen Amazonum" transscripsit Abraham Ortelius in Theatro Orbis Terrarum.^[9]

Fluxus

Capitales fluminis Apurimaci aquae in monte Nevado Mismi paene centum annos maxime distans fluminis Amazonum fons aestimabantur, donec nova investigatio, anno 2014 facta, decreverit originem fluminis esse capitales fluminis Mantaro in Cordillera Rumi Cruz Peruviae aquas.^[10] Flumina Mantaro et Apurímac uniuntur, et cum aliis tributariis flumen Ucayali constituunt, quod vicissim in flumen Maranonium supra urbem Iquitorum Peruviae defluit, quod civitates praeter Brasiliam praecipuam stirpem fluminis Amazonum aestimant. Brasiliani autem hanc partem Solimões^[11] supra confluentiam cum Flumine Nigro appellant,^[12] quod Brasiliani flumen Amazonum appellant, ad Congressum Aquarum (Lusitanice Encontro das Águas) iuxta Manaum, maximam urbem ad flumen iacentem.

Fluminis Amazonum tributarii principales

Napus est accola fluminis Amazonum in Peruvia maximus. Fluminis Solimões (i.e. partis fluminis Amazonum Brasilinae superioris) accolae maximi laevi sunt Putomaius et Iapura (quae in Columbia Caqueta nominatur), dextri Iuruensis fluvius et Purus. Post Flumen Nigrum laevum flumen Amazonum alterum suum accolam maximam a dextra accipit, Madeiram. Tapajós flumen magnum inferius in flumen Amazonum a dextra se effundit et Xingu etiam a dextra, in loco, qui delta fluminis Amazonum initium est. In dua bracchia magna flumen dividitur, flumen Amazonum Boreale et Australe; etiam multis bracchiis illa inter se coniunguntur. Ad meridiem multis fluxibus haud magnis delta cum flumine Para coniungitur, in quam multa flumina se effundunt et maximus eorum Tocantinum. Inter Param et brachiis fluminis Amazonum insula Maraiensis maxima sita est.

Fons fluminis, cruce lignea designatus..

Omnes fluminis tributarii plus quam 1100 sunt, quorum septendecim sunt plus quam 1500 chiliometra longi.^[13]

Confluentia fluminis Amazonum et fluminis Nigri et concursus aquarum vario colore

Aquarum genera

Aquarum fluminis Amazonum tria genera sunt, quae saepe albae, nigrae et purae nominantur. Aquae albae dictae re vera flavae vel luridae sunt, nam limum et argillam dilutam plurimam (usque ad 300–350 mg per litrum) ferunt; tales sunt aquae fluminis Amazonum ipsius (id est Maranonii et Ucayali), Putomai, Iapurae et Madeirae fluminis aquosissimi. PH earum media est vel altior (7,0). Aquae purae limum minimum habent (5–20 mg/l); tales sunt aquae accolarum, qui ante ostium aestuarium et paene lacum habent, in quibus limi pars maior subsidet, ut Xingu, Tapajós, Tocantinum, et aquae multorum fluminum minorum; pH earum a 6,0 ad 6,8 est. Fluminum aquam nigram habentium, coloris prope coffei, maximum est flumen Nigrum, cuius quae per multa chiliometra post confluentiam ab aqua fluminis Amazonum ipsius facile distngui potest. Hunc colorem habent pro materia organica diluta maxima; haec aqua acidior est (pH circa 4 vel 5).

Colossoma macropomum (tambaqui, species magni momenti in piscatu Amazoniensi, in Flumine Amazonum nascitur.

Portus

Flumen Amazonum omnis navigabilis est; Maranoninus usque ad angustias Pongo de Manseriche in confinio regionum Amazonum et regionis Lauretanae navigabilis est. Naves oceanicae usque ad Manaum ascendere possunt.

Portus maximi ad flumen Amazonum sitae sunt:

• Urbs Iquitorum in Peruvia, regionis Lauretanae caput, inter confluxum Maranonii et Ucayali et ostium Napi;
• Manaus, in ostio fluminis Nigri, tributarii maximi;
• Obidus^[14], ubi statio investigationis hydrologicae sita est, quae maiorem partem scientiae de flumine Amazonum dat;
• Irenopolis (Santarém) in ostio Tapajós;
• Betlehem, ad Param, in delta Amazonum.

Despectus in Solimões, partem Fluminis Amazonum superioris.

Fauna

Magnam diversitatem biologicam sustinet, inter animalia notissima manatus. Plus quam duae partes omnium specierum animalium in orbe terrarum in silvis pluvialibus Amazoniae habitant,^[15] quae una sunt praegrandis silva tropica pelvisque fluviatilis, cuius area plus 5 400 000 chiliometrorum quadratorum extenditur. Quae silva biodiversitate est maxime opima silva tropica in orbe terrarum. Plus 3000 piscium species descriptae in pelve Amazoniensi hodie habitant, et plures paene quotannis inveniuntur.^[16] Praeter pisces, flumen algas, brachyura, et testudines sustinet.