Bielorùscia
pàize de l'Eoröpa From Wikipedia, the free encyclopedia
A Bielorùscia ò Rùscia Giànca (Беларусь in bielorùscio, trasliteròu in Belarús, prononçiòu [bʲɛlaˈrusʲ]), conosciûa ofiçialménte cómme Repùbrica de Bielorùscia (Рэспубліка Беларусь in bielorùscio, trasliteròu in Respublika Belarús), a l'é 'n pàize de l'Eoröpa de l'èst sénsa sbócco in sciô mâ.
ZE |
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize
 A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno |
| Bielorùscia ò Rùscia Giànca | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
 | |||||
| Dæti aministratîvi | |||||
| Nómme conplêto | Repùbrica Bielorùscia | ||||
| Nómme ofiçiâ | Рэспубліка Беларусь / Respublika Belarus | ||||
| Léngoe ofiçiæ | bielorùscio e rùscio | ||||
| Capitâle |  Minsk (2.020.600 ab. / 2020) | ||||
| Polìtica | |||||
| Fórma de govèrno | Repùbrica prescidençiâle unitâia | ||||
| Càppo de Stâto | Alexander Lukashenko | ||||
| Prìmmo minìstro | Raman Haloŭčenka | ||||
| Indipendénsa | 27 lùggio 1990 conpîa o 25/12/1991 | ||||
| Intrâ inte l'ONU | 24 òtôbre 1945 | ||||
| Superfìcce | |||||
| Totâle | 207.600 km² (85º) | ||||
| % de ægoe | 1,4% | ||||
| Popolaçión | |||||
| Totâle | 9.475.174 ab. (2021 stìmma) (96º) | ||||
| Denscitæ | 45,8 ab./km² (142º) | ||||
| Nómme di abitànti | Template:AggNaz/Bielorùscia ò Rùscia Giànca | ||||
| Giögrafîa | |||||
| Continénte | Eoröpa | ||||
| Fûzo oràrio | UTC+3 | ||||
| Economîa | |||||
| Valûta | Rublo BYN | ||||
| PIL (nominâle) | 185,89 milioìn de $ (2020 stìmma) (69º) | ||||
| PIL pro capite (nominâle) | 19,758 $ (2020 stìmma) (66º) | ||||
| ISU (2019) | 0,823 (tànto âto) (53º) | ||||
| Consùmmo energético | 3707 kWh/ab. anno | ||||
| Vàrie | |||||
| Codici ISO 3166 | BY, BLR, 112 | ||||
| TLD | .by | ||||
| Prefìsso tel. | +375 | ||||
| Sigla autom. | BY | ||||
| Inno naçionâ | Мы, беларусы / My, Belarusy Niâtri Bielorùsci | ||||
| Fèsta naçionâ | 3 lùggio | ||||
 | |||||
| A poxiçión da Bielorùscia in sciâ càrta giögràfica | |||||
| Evoluçión stòrica | |||||
| Stâto precedénte |  RSS Bielorùscia | ||||
.svg)
A Bielorùscia a confìnn-a co-a Rùscia a nòrd-èst e a levànte, con l'Ucraìnn-a a sùd, co-a Polònia a ponénte e con Litoània e Letònia a nòrd-òvest. A sò superfìcce totâle a l'é de 207.600 km2 e a l'à 'na popolaçión de 9,3 milioìn de persónn-e, fæti pe-i quæ a l'é o trezén pàize ciù grànde e o vintêximo ciù popolôzo de l'Eoröpa. Da-o pónto de vìsta aministratîvo a Bielorùscia a l'é spartîa in sètte regioìn. A sò capitâle, e çitæ ciù grànde da naçión ascì, a l'é Minsk.
Scìnn-a-o sécolo XX, vàrie naçioìn àn controlòu e tære che òua fan pàrte do modèrno stâto bielorùscio, inclûzo o Rus' de Kiev, o Prinçipâto de Polotsk, o Granducâto de Litoània, a Confederaçión polàcco-litoànn-a e l'Inpêro rùscio. Aprêuvo a-o sccéuppo da Rivoluçión rùscia into 1917, vàrri stâti se són contéixi o contròllo de l'àrea, co-a vitöia che a-a fìn a l'é anæta a-a Repùbrica Socialìsta Soviética Bielorùscia, a quæ a l'é stæta unn-a de repùbriche costitoénti a-a fondaçión de l'Unión Soviética into 1922. Depoî a goæra soviético-polàcca, a Bielorùscia a l'à perdûo squæxi a meitæ do sò teritöio in favô da Polònia. A naçión a l'é arivâ a-i sò confìn modèrni into 1939, quànde çerti teritöi da Segónda Repùbrica de Polònia són pasæ sótt'a-o sò contròllo aprêuvo a l'invaxón soviética da Polònia, confìn pöi rifinîi a-a fìn da segónda goæra mondiâle[1][2]. Into córso de quéllo conflìtto e operaçioìn militâri àn devastòu a Bielorùscia, co-a pèrdia de ciù ò mêno 'n quàrto da sò popolaçión e da meitæ de vivàgne naturâli[3], co-o repìggio econòmico ch'o l'é arivòu into dòppo goæra. Into 1945, a RSS Bielorùscia a l'é stæta un di ménbri fondatoî de l'Òrganizaçión de Naçioìn Unîe, insémme a l'Unión Soviética.
O parlaménto da repùbrica o l'à proclamòu a sovranitæ da Bielorùscia a-i 27 de zùgno do 1990 e, into procèsso da chéita de l'Unión Soviética, a naçión a l'à diciaròu a sò indipendénsa a-i 25 de agósto do 1991[4]. Depoî l'adoçión de 'na nêuva costituçión into 1994, Alexander Lukashenko o l'é stæto elezûo prescidénte da Bielorùscia inte prìmme e sôle eleçioìn lìbere depoî a diciaraçión de indipendénsa[5]. O Lukashenko o goìdda 'n govèrno outoritâio ch'o l'à portòu a 'n scàrso rispètto di dirìtti umâni e a abûxi de potêre[6][7][8][9].
In Bielorùscia són stæte continoæ numerôze de polìtiche de l'etæ soviética, cómme prezénpio o contròllo statâle in sce gréndi setoî de l'economîa. Pe de ciù, a l'é a sôla naçión eoropêa inta quæ a l'é ancón in vigô a pénn-a de mòrte. Inte l'ànno 2000, a Bielorùscia e a Rùscia àn firmòu 'n tratâto pe 'na ciù stréita colaboraçión tra e dôe naçioìn, ciamòu Unión Rùscia-Bielorùscia.
A Bielorùscia a l'é 'na naçión in vîa de svilùppo ch'a se trêuva a-o 53° pòsto inta clasìfica de l'Ìndice de Svilùppo Umâno. A l'é un di ménbri de Naçioìn Unîe scìnn-a da-a sò fondaçión e a fa pàrte da Comunitæ di Stâti Indipendénti, de l'Òrganizaçión do tratâto de seguéssa comùn, de l'Unión Econòmica Éoro-aziàtica, de l'Òrganizaçión pi-â seguéssa e a coperaçión in Eoröpa e do Moviménto di stâti no aliniæ. A no l'à mostròu interèsse a intrâ inte l'Unión Eoropêa ma a ògni mòddo a l'à mantegnûo de relaçioìn bilaterâli co-o blòcco eoropêo, parteçipàndo a-i doî progètti UE de l'Iniçiatîva de Baku e de l'Eastern Partnership. A Bielorùscia a l'à sospéizo a sò partecipaçión a 'sti progètti chi a-i 28 de zùgno do 2021 aprêuvo a-e sançioìn decîze da l'Unión Eoropêa cóntra de lê[10][11].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
