comûne italiàn From Wikipedia, the free encyclopedia
Riôtu (Riâto o Riaoto in s̠enés̠e, Rialto in italian) u l'è ün cumüne sparsu de 563 abitanti da pruvinsa de Savuna.
FI |
Sta pagina chi a l'è scrita in finarìn, in-ta variante lücale |
Riôtu cumüne | ||
---|---|---|
Vista de l'ôta valô Pora | ||
Localizaçión | ||
Stâto | Itàlia | |
Región | Liguria | |
Provìnsa | Savuna | |
Aministraçión | ||
Scìndico | Valentina Doglio (lìsta cìvica "Rialto Passione Comune") da-o 10-6-2018 (2º mandòu da-o 14-5-2023) | |
Dæta de instituçión | 1861 | |
Teritöio | ||
Coordinæ: | 44°14′N 8°15′E | |
Altitùdine | 376 m s.l.m. | |
Superfìcce | 19,6 km² | |
Abitanti | 563[1] (30-6-2019) | |
Denscitæ | 28,72 ab./km² | |
Comùn confinanti | Burmia, Côrxi, Carisan, Maiö, Oseria, U Tû | |
Âtre informaçioìn | ||
CAP | 17020 | |
Prefìsso | 019 | |
Fûzo oràrio | UTC+1 | |
Còdice ISTAT | 009053 | |
Cod. cadastrâ | H266 | |
Targa | SV | |
Cl. scìsmica | zöna 3 (sismicitæ bàssa)[2] | |
Cl. climàtica | zöna E, 2 338 GG[3] | |
Nomme abitanti | Riôtés̠i | |
Sànto patrón | San Péu | |
Giórno festîvo | 29 s̠ügnu | |
Cartògrafîa | ||
Pusisiùn du cumüne de Riôtu in-ta pruvinsa de Savuna. | ||
Scîto instituçionâle | ||
U teritöriu du cumüne de Riôtu u se truva pe-a ciü parte in-te l'ôta valô da sciüméra Pora, a cuôle, doppu ése pasô in-tu vexìn paise de Côrxi, a se cacia poi in-tu Mô Ligüre, a l'artéssa da lücalité de Marina, a Finô. Riôtu u l'à ün spétu de cumüne sparsu, spartiu tra-e varie cuntrè custruie in-scia riva di munti a nord du fundu da valô, in-ta pusisiùn che a pia ciü sû, cun-a riva a sud che pe cuntra a l'è scuéxi du tüttu cuvèrta da boschi[4].
U sö teritöriu versu nord u riva fìn a-a custèra di munti cun-u cunfìn, cun Côrxi primma e Burmia poi, che partindu da-u Bric Chioggia (1041 m), u segue a linia Munte Ôtu (1048 m) - Briccu di Proei (1016 m) - Bric Pelas̠s̠a (1220 m). Üna punta du teritöriu de Riôtu a riva però scuéxi fìn a-a simma du Munte Settepani (1386 m), cun-a végia bôse militô de l'aeronàutica che a se truva propriu in-te stu cumüne chi. Versu levante u cunfìn cun Côrxi u l'è segnó da-a sciüméra Carbüa e, cun Maiö a sud e a punénte, u pasa turna pe-a custèra di munti, tra-i cuôli u se regurda u Bric Gettina (1025 m) unde i ghe sùn e miniere du Purin, d'ancö abandunè ma che, in-tu periudu du Marchexùn de Finô, i l'éran tantu inpurtànti pe l'estrasiùn de l'argentu.
U numme Riôtu u significa "rian che u nasce in ôtu", prubabilménte cun referiméntu a-a sciüméra Pora, e u remunta a-u periudu mediuevô. Segundu üna tradisiùn lücale a l'è steta üna famia veneta, i Fugardo, che scapandu da Venes̠ia a l'à fundô u paise, scibèn che a nu ghe séggian de següre pröve[4][5].
De éte ciü antighe nu ghe sùn particulè testimunians̠e in-tu teritöriu de Riôtu ma de següru u l'éra s̠a frecuentó da de pupulasiui di antighi ligüri, i cuôli i l'axévan ün inpurtànte vilàggiu in-scia Ruca de Perti, a-a giurnô d'ancö cunusciû cumme u "Vilàggiu de Agnime", che u remunta a l'éte du féru e u l'è scinbulu de l'inpurtànsa du Finô cumme cunfin tra-i teritöri di ligüri Sabazi e di Ingauni. I nu ghe sùn mancu di particulè resti de l'éte rumôna détu che a stradda prinsipô de l'area, a via Julia Augusta, a pasôva ciü versu u mô Ligüre[4].
Ancura du periudu sucessivu, de tüttu l'Ôtu Mediuevu, i nu ghe sùn de testimunians̠e da s̠öna de Riôtu, a cuôle, cumme u restu du Finô, a sara mesció da-a môrca Aleramica a cuélla de Savuna, pe fenî in-tu növu stetu du Marchexùn de Finô a-a sö creasiùn in-tu 1162 cun Riccu I Du Caréttu[4].
Cun-a murte de l'urtimu marchés̠e Sfors̠a Dria in-tu 1602, u Finô u paserà sutta a l'inperu spagnollu, pe fenî poi da-u 1713 sutta S̠éna[6]. In-te sucessive guére napuleuniche u frunte tra-i francés̠i e austru-piemuntés̠i pe varie otte u paserà pe-u paise, cun viulenti scuntri survatüttu in-scia custèra di munti tra-u S̠ü du Melogno e munti vexìn in-tu periudu 1794-1796. In sti anni chi a statua da Madonna da Néive a sara dunca spustô in-tu paise pe raxui de següressa[4].
Cun-a creasiùn da Repübbrica Ligüre u paise u sara inprinsipiu tacó a-u departiméntu du Letinbru, cun capulögu Savuna, ma poi, cun l'anesiùn da Ligüria a l'inperu francése, Riôtu u sara inseritu in-tu departiméntu de Muntenötte, sutta a-u canton de Finô e in-te l'arrondissement de Savuna. In-tu 1815, doppu a cürta speriénsa da Repübbrica Senése, Riôtu e tütta a Ligüria i saran déti a-i Savüia, pe decisiùn du Cungressu de Vienna, e dunca inseriti fìn a-u 1927 in-ta pruvinsa de Séna, pe poi pasô in-ta növa pruvinsa de Savuna[4].
U paise u cuntribuirà a-a primma guéra mundiô cun bén settantadui ommi. In-ta segunda, versu a sö fìn, l'area a deventerà ün céntru inpurtànte pe l'ativité di partigién, ma di surdô da RSI e tedeschi asci, i cuôli, u 2 frevô 1945 i tacheràn u canpu di partigién de Cian di Corsi, masandune ünse, a-i cuôli u l'è dedicó ün munuméntu[4].
Da-u 1973 a-u 2011 Riôtu u l'à fétu parte da Cumünité Muntana Pollupice asci, a-a giurnô d'ancö derlenguô[7].
U cumüne Riôtu u l'à üna strutüa a paise sparsu, furmó da varie lücalité. A ciü inpurtànte, ôtre a cuélla du cumüne, a l'è Vene, che a l'è sêde de üna parocchia indipendente, ma i ghe sùn asci de lücalité ciü picine, separè da-i vari rién che i chinàn da-i munti e che i l'àn cangió numme ciü otte[5], che i sùn, segundu u statutu cumünôle, cuélle de Berea, Cheirano, Chias̠s̠ari, Creveglione, Ciassa Végia, Gianchi, Murìn, Nunsiô, e Villa (e Vene)[8][9].
Riôtu u cunfina cun Burmia e Oseria a nord, cun Côrxi a levante, cun e U Tû a sud e cun Maiö e Carisan a punénte.
Abitanti censî[10]
Segundu l'ISTAT, a-u 31 dixénbre 2017, a Riôtu i gh'éran 13 rexidenti fulén.
Parte du teritöriu du cumüne u se truva in-tu scitu de interesse comunitario (SIC) du Munte Carmo - Munte Settepani, creùn da-u prugèttu Natura 2000 pe prutegge de ciante e di agnimè che i se truvan sölo chi, cumme a Campanula sabatia (Campanula de Savuna) o a Gentiana ligustica (Gens̠iana ligüre), ôtre che di oxélli cumme l'ôvia reô (Aquila chrysaetos).
L'agricultüra a l'è delungu steta a ciü inpurtànte ativité ecunomica de Riôtu, cun l'alevaméntu e lavurasiùn du légnu asci, e in particulô a cultivasiùn de vigne e di orivi. A l'è inpurtànte a canpô de castagne asci. In-tu pasó i gh'éran üna fériera che a lavurôva u minerô de féru che u rivôva da l'is̠ura d'Elba, e ün'ôtra pe-a lavurasiùn de l'argentu de miniere du Purin (serè in-tu XIX seculu)[4].
In-ta lücalité de Cian di Corsi, vexìn a-u cunfìn setentriunô du paise, unde u gh'è üna tora forestô da region asci, u l'è stetu avértu u 30 otubre 2010 ün parcu de pôre eoliche, furmó da tréi inpianti, pe üna putensa de ciü o menu 2,4 MW[14].
A Riôtu a l'è parlô üna variante du finarìn, dialettu du gruppu du lìgüre céntru-ucidentàle parló survatüttu a Finô, cun de diferens̠e da-e parlè da rivêa.
A stradda prinsipô de Riôtu a l'è a SP17 a cuôle, pasandu in-tu fundu da valô Pura, a s̠unta u paise cun Côrxi, versu sud. A se truva in parte in-tu cumüne de Riôtu a SP23 a cuôle, rivandu da Côrxi, a cure lüngu u cunfìn setentriunô du paise, pe poi tacôse in-ta SP490, che a munta a-u S̠ü du Melogno.
U ciü vexìn casellu in-sce l'autustradda A10 u l'è cuéllu de Côrxi, scituó üna déxena de chilometri a sud, lüngu a SP17[5].
Perîodo | Prìmmo çitadìn | Partîo | Càrega | Nòtte | |
---|---|---|---|---|---|
30 mas̠u 1985 | 30 mas̠u 1990 | Marisa Brunetto | DC | Scindicu | |
30 mas̠u 1990 | 24 avri 1995 | Marisa Brunetto | DC | Scindicu | |
24 avri 1995 | 14 s̠ügnu 1999 | Marisa Brunetto | Lìsta civica | Scindicu | |
14 s̠ügnu 1999 | 14 s̠ügnu 2004 | Andrea Quaglia | Rialto verso il 2000 (lìsta civica) |
Scindicu | |
14 s̠ügnu 2004 | 7 mas̠u 2007 | Andrea Quaglia | Rialto verso il 2000 (lìsta civica) |
Scindicu | [17] |
24 lüu 2007 | 14 avri 2008 | Silvio Casanova | Uniti per Rialto (lìsta civica) |
Vicescindicu | [18] |
15 avri 2008 | 27 mas̠u 2013 | Silvio Casanova | Uniti per Rialto (lìsta civica) |
Scindicu | |
13 s̠ügnu 2013 | 10 s̠ügnu 2018 | Silvio Casanova | Uniti per Rialto (lìsta civica) |
Scindicu | |
10 s̠ügnu 2018 | 14 mas̠u 2023 | Valentina Doglio | Per Rialto continuità e innovazione (lìsta civica) |
Scindicu | |
14 mas̠u 2023 | in càrega | Valentina Doglio | Rialto Passione Comune (lìsta civica) |
Scindicu |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.