Sgener

Sgener (parnonzia: /(d)zeˈneː(r)/ o /(d)ʒeˈneː(r)/; ciamad anca genar per analogia cont el talian) l’è el prim mes de l’ann ind i lunari sgiulian e gregorian. El gh’ha 31 dì, e el prim dì del mes l’è anca el prim de l’ann. A l’è, in media, anca el mes pussee fregg de l’ann ind l’emisferi boreal – indova l’è el segond mes de l’inveren – e el mes pussee cold in chell austral – indova l’è el segond mes d’istad. Ind l’emisferi austral, sgener l’è pu o manca compagn de luj ind l’emisferi boreal, e vizzeversa.

Quest articol chì l'è scrivud in lombard, con la Noeuva Ortografia Lombarda

Personifegazzion del mes de sgener, Joachim von Sandrart

Ind la Roma antiga, a sgener ghe ocorreva i zelebrazzion di Cervula e Juvenalia – che se festesgiaven al 1 de sgener – ma anca vun di trii Angonalia – zelebrad el 9 de sgener – e Carmentalia – 11 de sgener.

El nom de sgener (latin: Ianuarius) el ven sgiò del Sgian, dia dei inizzi e di transizzion ind la religion romana.^[1] Dei olter nom istoregh per sgener inn el termen sassen Wulf-monath (‘mes del lov’) e Wintarmanoth (el ‘mes fregg’; el ‘mes de inveren’) duranta el regn del Carel el Grand. Ind la tradizzion slovena el ven ciamad Prosinec.^[2]

La preja zodiegal de sgener l’è el granad, ch’el representa la constanza.^[3] I sò fior inn el garofol e el campanin. I sò segn zodiegai inn capricoren – infina al 19 de sgener – e aquari – del 20 inanz.

Chei ch’è nassud a sgener se ciamen ‘sgener’.

Proverbi

• L’è chì sgener de la bona ventura;
• Genar el fa i pont e febrar je romp;
• Chi mazza un pures de sgener, en mazza un zentener.