Астрономски часовник

Астрономски часовник, хорологиум или орлој — часовник со посебни механизми и бројчаници за прикажување астрономски информации, како што се релативните положби на Сонцето, Месечината, зодијачките соѕвездија, а понекогаш и на главните планети.

Лицето на прашкиот астрономски часовник, на Староградскиот плоштад

Дефиниција

Астрариумот направен од италијанскиот астроном и лекар Џовани Донди дел’Орологио го покажувал часот, годишниот календар и движењето на планетите, Сонцето и Месечината. На сликава е прикажана модерна реконструкција во Nazionale Scienza e Tecnologia Museo Leonardo da Vinci, Милано, Италија; таа е висока околу три метри.

Изразот се користи за кој било часовник што покажува, покрај времето од денот, астрономски информации. Ова може да вклучува: местоположба на Сонцето и Месечината на небото, месечевите фази, положбата на Сонцето на еклиптиката и тековниот хороскопски знак, ѕвезденото време и други астрономски податоци како што се Месечевите јазли за означување на затемнувањата или ротирачка карта на ѕвезди. Овој израз не треба да се меша со терминот астрономски регулатор, високопрецизен, но инаку обичен часовник со нишало што се користи во опсерваториите.

Историја

Дворјанецот и библиофил Луј де Грутјуз пред астрономски часовник. Анри Сусо, Хорлог де Сапиенс, 1470-1480 г.

Антикитерскиот механизам е најстариот познат аналоген компјутер и претходник на астрономските часовници. Комплексниот распоред на повеќе запчаници би можел да извршува функции како што се одредување на положбата на сонцето, месечината и планетите, предвидување на затемнувањата и други астрономски феномени вклучувајќи го и следењето на датумите на Олимписките игри.^[1] Истражување во 2011 и 2012 година водено од експертска група истражувачи утврдило дека европските астрономски часовници потекнуваат од технологијата на механизмот од Антикитерскиот механизам.

Во 11 век, кинескиот часовничар, машински инженер и астроном од династијата Сунг, Су Сонг, создал астрономски часовник на воден погон за неговата часовничка кула во градот Кајфенг. Современите муслимански астрономи и инженери, исто така, конструирале различни високопрецизни астрономски часовници за употреба во нивните опсерватории,^[2][3] како што бил астролабичниот часовник на Ибн ал-Шатир во почетокот на 14 век.^[4]

Раниот развој на механичките часовници во Европа не е целосно разбран, но постои општа согласност дека до 1300–1330 година постоеле механички часовници (напојувани со тегови, а не со вода) кои биле наменети за две главни намени: за сигнализација и известување (на пр., времето на службите и јавните настани) и за моделирање на сончевиот систем. Второво било неизбежно бидејќи астролабот го користеле и астрономите и астролозите, и било природно да се примени часовнички погон на ротирачката плоча за да се создаде функционален модел на Сончевиот систем.^[5]

Астрономските часовници биле изработувани како демонстративни или изложбени предмети, за да импресионираат колку и да едуцираат или информираат. Филозофската порака за уреден, небесно-предодреден универзум, што се совпаѓал со погледот на светот од готската ера, помага да се објасни нивната популарност.

Зголемениот интерес за астрономијата во текот на 18 век го оживеал интересот за астрономските часовници, помалку поради некаква филозофска порака, а повеќе поради точните астрономски информации што можеле да ги прикажат часовниците регулирани со нишало.

Поврзано

• Астролаб
• Астрариум