Галактичка нишка

Галактички нишки — најголемите структури во вселената сочинети од ѕидови на гравитациски врзани галактички суперјата. Овие масивни образби налик на конци можат да достигнат големина од 80 мегапарсеци h⁻¹ (160 до 260 милиони светлосни години^[1]) и претставуваат граници помеѓу големи празнини.^[2]

Замислена претстава на две кончести нишки од галаксии.

Образување

Во стандардниот модел за развојот на вселената, галактичките нишки образуваат пајажински низи од темна материја, наречени галактичка пајажина или вселенска пајажина.^[3] Се смета дека темната материја ја диктира структурата на вселената во најголеми размери. Темната материја гравитациски привлекува барионска материја, и е „нормалната“ материја која образува долги тенки ѕидови од галактички суперјата.

Откривање

Откривањето на структури поголеми од суперјата почнало кон крајот на 1980-тите. Во 1987 г. астрономот Ричард Брент Тали од Астрономскиот институт при Хавајскиот институт го открил суперјатниот комплекс Риби-Кит. Во 1989 г. е откриен Големиот Ѕид CfA2,^[4] проследен од Слоуновиот Голем Ѕид во 2003 г.^[5] На 11 јануари 2013 г. истражувачите на чело со Роџер Клаус од Универзитетот на Централен Ланкашир го објавиле откритието на голема квазарска група наречена Огромна Голема Квазарска Група, неспоредливо поголема од дотогаш познатите галактички нишки.^[6] Во ноември 2013 г. служејќи се со гама-изблици како појдовни точки, астрономите го откриле Големиот Ѕид Херкул–Северна Круна — неверојатно огромна нишка со големина од 10 милијарди светлосни години.^[7][8][9]

Нишки

Нишките во потесна смисла се вид на нишки со приближно сличнни големи и мали полуоски по должинската оска.

Галактички нишки

Нишка	Откриена	Средна оддалеченост	Големина	Белешки
Береникина Коса				Суперјатото Береникина Коса се наоѓа во нишката Береникина Коса.[10] Сочинува дел од Големиот Ѕид CfA2.[11]
Персеј-Пегаз	1985			Поврзана со суперјатото Риби Кит, при што суперјатото Персеј-Риби е член на нишката.[12]
Голема Мечка				Поврзана со Хомункулот CfA, дел од нишката образува дел од „ногата“ на Хомункулот.[13]
Рис–Голема Мечка	1999	2000 - 8000 км/с во црвенопоместен простор		Поврзана со и одделна од суперјатото Рис-Голема Мечка.[13]
нишка на z=2,38 околу протојатото ClG J2143-4423	2004	z=2,38	110 Мпс	Во 2004 г. е откриена нишка со должина на Големиот Ѕид. Во 2008 г. сè уште била најголемата структура понатаму од црвеното поместување 2.[14][15][16][17]

• Ади Цитрин и Ноа Брош предложиле кратка нишка откриена со утврдувањето на порамнета нареденост на ѕвездородни галаксии во соседството на Млечниот Пат и Месната Група.^[18] Постоењето на оваа нишка, како и на слична пократка нишка е утврдено со проучувањето на Меквин и др. (2014) според далечинските мерења со методот TRGB.^[19]

Галактички ѕидови

Галактичкиот ѕид е вид на нишка со значнително поголема голема полуоска отколку малата по должинската оска.

Галактички ѕидови

Ѕид	Откриен	Средна оддалеченост	Големина	Белешки
Голем Ѕид CfA2 (Ѕид Береникина Коса, Голем Ѕид, Северен Голем Ѕид, Голем Северен Ѕид, Голем Ѕид CfA)	1989	z=0,03058	251 Мпс (должина) 750 Мсг (должина) 250 Мсг (ширина) 20 Мсг (дебелина)	Ова е првата откриена суперголема големоразмерна структура или псевдоструктура во вселената. Хомункулот CfA се наоѓа во срцевината на Големиот Ѕид, а суперјатото Береникина Коса го сочинува најголемиот дел од неговата структура. Береникина Коса е во неговата срцевина.[20][21]
Слоунов Голем Ѕид	2003	z=0,07804	433 Мпс (должина)	Ова била најголемата откриена галактична нишка[20] сè до откривањето на Големиот Ѕид Херкул–Северна Круна десет години подоцна.
Вајаров Ѕид (Јужен Голем Ѕид, Голем Јужен Ѕид, Јужен Ѕид)			8000 км/с (должина) 5000 км/с (ширина) 1000 км/с (длабочина) (во димензии на црвенопоместен простор)	Вајаровиот Ѕид е „напореден“ на Печкиниот и „нормален“ на Жеравовиот Ѕид.[22][23]
Жеравов Ѕид				Жеравовиот Ѕид е „нормален“ на Печкиниот и Вајаровиот Ѕид.[23]
Печкин Ѕид				Јатото Печка е дел од овој ѕид. Ѕидот е „напореден“ на Вајаровиот Ѕид и „нормален“ на Жеравовиот Ѕид.[22][23]
Голем Ѕид Херкул–Северна Круна	2013	z≈2[8]	3 Гпс (должина),[8] 150 000 км/с (длабочина)[8] (во црвенопоместен простор)	Најголема позната структура во вселената.[7][8][9]

• Предложен е Кентауров Голем Ѕид („Печкин Голем Ѕид“ или „Девичин Голем Ѕид“), кој би го вклучувал Печкиниот Ѕид како негов составен дел (визуелно создаден од Зоната на избегнување) заедно со суперјатото Кентаур и суперјатото Девица, познато и како нашето Месно Суперјато во кое се наоѓа Млечниот Пат (со тоа ова би бил Месниот Голем Ѕид).^[22][23]
• Предложен е ѕид како физичко отелотворение на Големиот Привлекувач со јатото Рамнило како негов дел. Понекогаш се нарекува Привлекувачки Голем Ѕид или Рамнилов Ѕид.^[24] Овој предлог бил заманет со предлогот за суперјатото Ланијакеја, кое би го опфатило Големиот Привлекувач и суперјатата Девица и Водна Змија-Кентаур.^[25]
• Во 2000 г. е предложен ѕид сместен на z=1,47 во близина на радиогалаксијата B3 0003+387.^[26]
• Во 2000 г. е предложен ѕид сместен на z=0,559 во северниот дел на сликата Длабоко поле на „Хабл“.^[27][28]

Карта на најблиски галактички ѕидови

Вселената во азмер од 500 милиони светлосни години со најблиските галактички ѕидови

Големи квазарски групи

Големите квазарски групи (ГКГ) се едни од најголемите познати структури.^[29] Има теорија дека тие се протохиперјата/протосуперјатни компекси/претходници на галактички нишки.^[30]

Големи квазарски групи

ГКГ	Откриена	Средна оддалеченост	Големина	Белешки
Клаус-Кампузано (U1.28, CCLQG)	1991	z=1,28	најдолга димензија: 630 Мпс	Била најголемата познаа структура во вселената од 1991 до 2011 г. сè до откривањето на U1.11's.
U1.11	2011	z=1,11	најдолга димензија: 780 Мпс	Неколку месеци била најголемата познаа структура во вселената, сè до откривањето на Огромната Голема Квазарска Група.
Огромна Голема Квазарска Група	2012	z=1,27	својствена големина: 500 Мпс најдолга димензија: 1240 Мпс	Била најголемата познаа структура во вселената,[29][30] сè до откривањето на Големиот Ѕид Херкул–Северна Круна една година подоцна.[8]

Суперјатен комплекс

Суперјатни комплекси

Име	Откриен	Средна оддалеченост	Големина	Белешки
Риби–Кит	1987		1 милијарди сг (ширина), 150 милиони сг (длабочина)	Ги содржи суперјатото Девица и Месната Група

Карти на големиразмерната распределеност

• 
  Вселената во далечина од милијарда светлосни години (307 Мпс) од Земјата. Прикажани се месните суперјата кои образуваат нишки и празнини
• 
  Карта на најблиските ѕидови, празнини и суперјата
• 
  Карта на прегледот 2dF со Слоуновиот Голем Ѕид
• 
  Инфрацрвена карта на небото од 2MASS

Поврзано

• Список на најголеми структури во вселената
• Галактичко јато
• Суперјато
• Видлива вселена
• Празнина (астрономија)