Груништа

Груништа (поретко: Груниште) — раселено село во Општина Новаци, во областа Мариово, во околината на градот Битола.

Груништа
Поглед на селото
Груништа Местоположба на Груништа во Македонија Груништа на карта
Координати 41°3′6″N 21°41′42″E
Регион	Пелагониски
Општина	Новаци
Област	Мариово
Население	0 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	7000
Повик. бр.	047
Шифра на КО	02032
Надм. вис.	800 м
Груништа на општинската карта Атарот на Груништа во рамките на општината
Груништа на Ризницата

Потекло и значење на името

Името на селото потекнува од неговиот прв жител, кој се нарекувал Груно.^[2]

Географија и местоположба

Селото се наоѓа во битолскиот дел на областа Мариово, од десната страна на Црна Река. Селото се наоѓа во источниот дел на територијата на Општина Новаци.^[3] Селото е ридско, на надморска височина од 800 метри. Лежи непосредно до локален земјен пат, кој се издвојува од регионалниот пат 1311. Од градот Битола е оддалечено 52 километри,^[3] додека од општинското средиште Новаци е оддалечено 44 километри.^[2]

Селото никогаш не било поврзано со електрична енергија.^[4]

Историја

Жени од Груништа за време на Првата светска војна, март 1917

Според кажувања на постарите, селото било основано во 1545 година, кога наводно прв се населил бочварот Грујо од селото Грумази.^[5]

Селото било силно погодено за време на Првата светска војна, поради близината на Солунскиот фронт. Во негова близина се одвивала познатата битка за Грунишки Вис.^[2]

Стопанство

Атарот има средна големина и зафаќа простор од 18,2 км². На него преовладуваат пасиштата на површина од 1.229,8 хектари, на обработливото земјиште отпаѓаат 352,6 хектари, а на шумите отпаѓаат 190,2 хектари.^[3]

Селото, во основа, има полјоделско-сточарска функција.^[3]

Населението се занимавало со сточарство, лов, риболов, пчеларство, грнчарство и трговија. Најмногу одгледувале овци и кози, а мештаните биле особено познати по своето мариовско тепано сирење.^[2]

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 240 —     1953 264 +10.0% 1961 225 −14.8% 1971 84 −62.7% 1981 26 −69.0%	Година Нас. ±% 1991 20 −23.1% 1994 3 −85.0% 2002 3 +0.0% 2021 0 −100.0%

Демографски статистики за селото Груништа во османлискиот период:

Османлиски дефтер	Домаќинства	Неженети	Вдовици	Годишен приход
Дефтер бр. 4 од 1476/77 г.	6			275
Дефтер бр. 16 од 1481/82 г.	6			163
Дефтер бр. 73 од 1519 г.	18	2		914
Дефтер бр. 149 од 1528/29 г.	10	2	1	639
Дефтер бр. 232 од 1544/45 г.	12		1	637

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Груништа живееле 240 жители, сите Македонци.^[6] Според секретарот на Бугарската егзархија Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“), во 1905 година во Груништа имало 240 Македонци, патријаршисти.^[7]

На Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г. Груништа се води како чисто македонско село во Прилепската каза на Битолскиот санџак со 34 куќи.^[8]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 200 Македонци.^[9]

Селото е мало, како што се и повеќето мариовски села, со тенденција на раселување. Во 1961 година селото броело 225 жители, додека во 1994 година бројот се намалил само на три жители, македонско население.^[3]

Според пописот од 2002 година, во селото Груништа живееле 3 жители, сите Македонци.^[10]

Во 2008 година, според неофицијални податоци, селото било раселено.^[2]

Според последниот попис од 2021 година, во селото немало жители.

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	240	240	240	264	225	84	26	20	3	3	0

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[11]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[12]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[13]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[14]

Иселеништво

Најголем дел од населението е иселено во градот Битола, како и во прекуокеанските земји.^[2]

Самоуправа и политика

Во XIX век, Груништа било село во Мариовската нахија, во Прилепската каза на Отоманското Царство.

Селото влегува во рамките на Општина Новаци, која била проширена при новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996 до 2004 година, селото било дел од некогашната Општина Старавина.

Во периодот од 1965 до 1996 година, селото било сместено во големата општина Битола.

Во периодот од 1955 до 1965 година, селото влегувало во рамките на тогашната општина Мариово.

Во периодот 1950-1955, селото било дел на тогашната Општина Старавина, во која покрај селото Будимирци, се наоѓале и селата Градешница, Груништа, Зовиќ и Старавина.

Избирачко место

Селото е опфатено во избирачкото место бр. 0177 според Државната изборна комисија, сместено во просториите на објект на општината во селото Будимирци.^[15]

На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 17 гласачи.^[16] На локалните избори во 2021 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 16 гласачи.^[17]

Културни и природни знаменитости

Цркви^[2]

• Црква „Св. Димитриј“ — главната селска црква, градена во 1860 година; и
• Црква „Св. Петка“ — манастирска црква, градена во 1925 година;

Манастири

• Грунишки манастир — мал манастир на влезот во селото

Реки^[18]

• Грунишки Поток — поток кој тече низ селото

• 
  Селската црква
• 
  Грунишки манастир
• 
  Манастирската црква

Личности

Починати во Груништа

• Воин Поповиќ-Вук — српски војвода
• Климент Џеров — бугарски офицер
• Константин Настев — револуционер