Евла

Евла (науч. Alnus) — род на цветни растенија од семејството брези (Betulaceae). Родот опфаќа 30 видови дрва и грмушки распространети ширум северниот умерен појас.

Евла
Црна евла (Alnus glutinosa)
Научна класификација
Царство:	Растенија
Нерангирано:	Скриеносеменици
Ред:	Буковидни
Семејство:	Брези
Род:	Евла Mill.
Видови
~ 20–30 вида, во текстот.

Израсток на корењата на евлата

Опис

Со неколку исклучоци, евлите се листопадни растенија со наизменични прости и назабени листови. Цветовите се во облик на реси од два пола на секое дрво. Машките реси се издолжени, а женските се пократки и често излегуваат пред да се појави зеленилото. Се опрашуваат претежно со ветерот, но и од пчели, во помала мера. Евлата се разликува од брезата (Betula, другиот род од семејството) по тоа што женските реси се дрвенести и не се распаѓаат кога ќе узреат, туку се отвораат и го ослободуваат семето слично како шишарките кај четинарите.

Најголеми видови на евла се црвената евла (A. rubra) што расте на западното крајбрежје на Северна Америка и црната евла (A. glutinosa), која е автохтона во речиси цела Европа и денес распространета низ светот. Обете надминуваат 30 м во височина. За разлика од нив, мошне застапената зелена евла (Alnus viridis) е грмушка која ретко надминува 5 м.

Во Република Македонија се среќаваат црната и зелената евла. Црната вирее во крајречните предели, додека пак зелената се среќава само на едно високо место на планината Беласица.^[1]

Екологија

Листовите (и напати ресите) на евлата се храна за разни пеперутки и молци.

Црната и зелената евла важат за штетни растенија во Нов Зеланд.^[2]

Врзување на азот

Евлата е значајна по симбиотичниот однос со актиномицетната бактерија Frankia alni што го врзува азотот. Бактеријата живее во јазолните израстоци на корењата што достигнуваат големина на тупаница, имаат мали вдлабнатини и по поја се светлокафеави. Бактеријата го впива азотот од воздухот и му го предава на дрвото. Евлата пак, на бактеријата ѝ дава шеќери, добиени со фотосинтеза. Поради овој заемно корисен однос, евлата ја подобрува плодноста на почвите кајшто расте, и како пионерски вид, придонесува со дополнителен азот за сукцесивните видови што ѝ следат.

Употреба кај луѓето

Евла на грбот на Гросарл, Австрија

Деланките од извесни видови на евла се користат за чадење на разни прехранбени артикли, особено лосос и други видови морска храна.

Најголемиот дел од колците врз кои е изграден градот Венеција се добиени од евли.^[3]

Кората на евлата ја содржи противвоспалителната супстанција салицин, која во телото се метаболизира како салицилна киселина.^[4] Кората на црвената евла им служела на индијанците како лек против извесно труење, каснување од инсекти и надразнувања на кожата, лимфни заболувања и туберкулоза. Неодамнешните клинички испитувања укажуваат на присуството на бетулин и лупеол во црвената евла, кои се соединенија делотворни против разни тумори.^[5]

Некои електрични гитари се прават од евлино дрво. Најпознати примери се „Фендер стратокастер“ и „Фендер телекастер“. Дрвото се кристи и во столаријата за изработка на креденци, регали и сл.

Класификација

Родот е поделен на три подрода:

подрод Alnus: Дрва со изданоци со дршки; машките и женските реси излегуваат на есен, но презимуваат затворени, опрашувајќи се доцна во зимата или рано на пролет; околу 15–25 вида:

• Alnus acuminata—андска евла
• Alnus cordata—срцелисна евла, италијанска евла
• Alnus cremastogyne
• Alnus firma
• Alnus glutinosa—црна евла

Листови на дамчестата евла (Alnus incana subsp. rugosa)

• Alnus incana—бела евла^[6] или сива евла
  • Alnus hirsuta (A. incana subsp. hirsuta)—влакнеста евла
  • Alnus oblongifolia (A. incana subsp. oblongifolia)—аризонска евла
  • Alnus rugosa (A. incana subsp. rugosa)—дамчеста евла
  • Alnus tenuifolia (A. incana subsp. tenuifolia)—тенколисна евла, планинска евла
• Alnus japonica—јапонска евла
• Alnus jorullensis—мексиканска евла (еден од неколкуте зимзелени видови)
• Alnus mandshurica-манџурска евла
• Alnus matsumurae
• Alnus nepalensis—непалска евла
• Alnus orientalis—источна евла
• Alnus pendula
• Alnus rhombifolia—бела евла, ромболисна евла
• Alnus rubra—црвена евла

Листови на мазната евла (Alnus serrulata)

• Alnus serrulata—мазна евла
• Alnus sieboldiana
• Alnus subcordata—кавкаска евла
• Alnus trabeculosa

подрод Clethropsis. Дрва и грмушки со изданоци со дршки; машките и женските реси излегуваат на есен и тогаш се шират и опрашуваат; три вида:

• Alnus formosana—тајванска евла
• Alnus maritima—приморска евла
• Alnus nitida—хималајска евла

подрод Alnobetula. Грмушки со изданоци без дршки; машките и женските реси излегуваат доцна на пролет (по раззеленувањето на лисјата) и тогаш се шират и опрашуваат; еден до четири вида:

Зелена евла (Alnus viridis)

• Alnus viridis—зелена евла:
  • Alnus viridis subsp. viridis
  • Alnus viridis subsp. maximowiczii (A. maximowiczii)
  • Alnus viridis subsp. crispa (A. crispa)
  • Alnus viridis subsp. sinuata (A. sinuata) - „ситка“

Поврзано

• Евла — истоимено село во Преспа
• Евла — истоимено село во Дебарско