Корјо

Корјо (хангул: 고려; ханча: 高麗; [ko.ɾjʌ]) ― држава на Корејскиот Полуостров основана по падот на државата Сила во 935 година и постоела до доаѓањето на власт на династијата Чосон во 1392 година.^[2] Името на денешна „Кореја“ е изведено од Корјо кое за првпат било употребено на почетокот од 5 век од Когурјо.^[3] Според корејските историчари, за време на Корјо, поединечните идентитети на Когурјо, Пекче и Сила биле успешно споени во еден ентитет кој станал основа на денешниот „корејски“ идентитет.^[3][4]

Корјо 高麗 (Ханча) 고려 (Хангул)
Знаме Кралски печат} (1370–1392)
Местоположба на Корјо
Главен град		Главен : Кеѓонг Привремен : Чорвон (918–919) Гангва (1232–1270) Ханјанг (1382–1383, 1390–1391)[1]
Народности		Корејци
Уредување		Монархија (918–1392) де факто Воена хунта (1170–1270)

Времето на државата Корјо било познато како „Златно доба на будизмот“ во Кореја.^[5] Во Корјо имало развиена трговија, а трговци доаѓале дури од Блискиот Исток.^{[6] [7]} Главниот град во денешен Кесонг, Северна Кореја бил центар на трговијата и индустријата.^[8] Корјо бил период на големи достигнувања во корејската уметност и култура.^[9]

Корјо постојано се борел со северните царства како Љао (Китани) и Џин (Џурчени). Кон крајот на 14 век, успеал да се одбрани од големата војска на Црвените турбани од Кина ^[10][11] и јапонските пирати.^{[12][13] [14]} Последниот напад против династијата Минг завршил со државен удар од генералот Ји Сонг-ги кој ставил крај на династијата Корјо.^[15]

Историја

Ран период

Основање

Освојувањето на Сила и Пекче од страна на Корјо

Бронзена статуа од Теџо, ок. 951 ^[16][17]

Кон крајот на VII век, кралството Сила ги обединило трите корејски кралства и настапил период во историографијата познат како „Обединета Сила“ или „Доцнежна Сила“. Кон крајот од 9 век, Обединета Сила, растргната од внатрешни судири, ослабнала и ја изгубила власта врз намесниците. Земјата западнала во граѓанска војна и востанија, по што накратко на Корејскиот Полуостров повторно се појавиле три држави. Ерата на трите кралства завршила откако Корјо во 936 година ги освоила Сила и Хупекче.

Доцен Когурјо потекнува од северните региони на Доцна Сила, кој заедно со неговиот главен град сместен во денешен Кесонг, Северна Кореја, биле упориште на когурјиските бегалци.^[18][19] Меѓу бегалците од Когурјо бил и Ванг Гон.^[20] Во 918 година, Ванг Гон со своите генерали го соборил кралот на Когурјо и на негово место ја основал државата Корјо. Ванг Гон, кој постхумно ќе стане познат по неговото храмско име Теџо или „Големиот прародител“, го вратил името на своето кралство во „Корјо“, го усвоил името на епохата „Небесен мандат“ и главниот град го преселил назад во Кесонг.^[21] Корјо се сметал себеси за наследник на Когурјо и полагал право на Манџурија како негово вистинско наследство. ^{[22] [23] [24] [25]} Еден од првите декрети на Теџо бил повторно да ја насели и заштити древната престолнина на Когурјо, Пјонгјанг, која долго време била во урнатини; потоа, ја преименувал во „Западна престолнина“, а пред да умре, ѝ придал големо значење во неговите Десет наредби за неговите потомци.^[26][27]

Обединување

За разлика од Кунг Је, кој бил непријателски настроен кон Сила, Теџо (Ванг Гон) бил дарежлив кон ослабеното кралство. Во 927 година, Ќон Хвон, кој кога го основал Доцно Пекче се заветил дека ќе го одмазди последниот крал на Пекче, го ограбил главниот град на Доцна Сила, го принудил кралот да се самоубие и поставил марионета на престолот. ^[21] Теџо ѝ дошол на помош на Доцна Сила, но во близина на денешен Тегу претрпел голем пораз од Ќон Хвон; Теџо едвај си го спасил од својот живот благодарение на саможртвата на генералите Шин Сеонгјеонг и Ким Нак, а потоа, Доцно Пекче станало доминантна воена сила меѓу подоцнежните три кралства.^[21] Меѓутоа, по победите над Доцно Пекче во 930 и 934 година и мирната анексија на Доцна Сила во 935 година, рамнотежата на силите превагнала кон Корјо. Теџо љубезно ја прифатил капитулацијата на последниот крал на Сила и воспоставил владејачката класа во Доцна Сила.^[21] Во 935 година, Ќон Хвон поради наследен спор бил сменет од престолот од неговиот најстар син и бил затворен во храмот Кејмсанса, но три месеци подоцна тој побегнал во Корјо и бил примен со почит од неговиот поранешен непријател.^[28] Следната година, по барање на Ќон Хвон, Теџо и Ќон Хвон со армија од 87.500 војници го освоиле Доцно Пекче, по што завршил периодот на подоцнежните три кралства.^[29][30] Корјо мирно ја анектирал Доцна Сила во 935 година и воено го освоил Доцно Пекче во 936 година, успешно обединувајќи го Корејскиот Полуостров.

По уништувањето на Бохај од страна на китанската династија Љао во 927 година, последниот престолонаследник на Бохај и голем дел од владејачката класа побарале засолниште во Корјо, каде што биле срдечно пречекани и дадена земја од Теџо. Покрај тоа, Теџо го вклучил Бохајскиот престолонаследник во кралското семејство Корјо, обединувајќи ги двете држави наследнички на Когурјо и, според корејските историчари, постигнал „вистинско национално обединување“ на Кореја.^{[21] [22]} Според Goryeosa jeolyo, бегалците од Бохај кои го придружувале принцот престолонаследник броеле десетици илјади домаќинства.^[4] Теџо имал силен анимозитет кон Китаните кои го уништиле Бохај. Во 942 година, династијата Љао испратила 30 пратеници со 50 камили како подарок, но Теџо ги протерал пратениците на остров и ги изгладнувал камилите под мост, во она што е познато како „Инцидентот на мостот Манбу“ ^[31][32] Според Зижи Тонџијан, Теџо му предложил на Гаотзу од Доцен Џин да ги нападнат Китаните за да им се одмаздат за Бохај.^[33] Исто така, во неговите Десет заповеди за неговите потомци, тој изјавил дека Китаните се „дивјачки ѕверови“ и треба да се чуваат од нив.^{[31] [34]}

Корјо-китанска војна

Чеоли Џангсеонг (сина), ѕид изграден од Корјо во последиците од Корјо-Китан војната

Гравирањето на оригиналниот Tripitaka Koreana започнало во 1011 година за време на китанските инвазии за да се извлече сила од Буда за одбрана на кралството.^[35]

По „Инцидентот на мостот Манбу“ во 942 година, Корјо се подготвил за војна со Китанското Царство: Чонџон во 947 година основал резервна воена сила од 300.000 војници наречена „Сјајна армија“, а Кванџон изградил тврдини северно од реката Чонгчон, проширувајќи се кон реката Јалу. ^{[21] [22] [36]} Китаните го сметале Корјо за потенцијална закана и извршиле инвазија во 993 година. Корејците биле поразени во нивното прво соочување со Китаните, но успешно се одбраниле од нив на реката Чонгчон.^{[32][37] [21]} Започнале преговори помеѓу командантот на Корјо, Сео Хуи и командантот на Љао, Ксијао Сунинг. Било заклучено, Корјо да стапи во номинално вазалство со Љао, да ги прекине односите со Сунг, а Љао на Корјо му ја отстапил земјата источно од реката Јалу.^{[32] [36]} Потоа, Корјо на својата нова територија основал „Шест гарнизонски населби источно од реката“.^{[32] [22] [38]} Во 994 година, Корјо ѝ предложил на Сунг заеднички воен напад врз Љао, но бил одбиен; ^[39] претходно, во 985 година, кога Сунг предложила заеднички воен напад врз Љао, Корјо одбил. ^[36] Извесно време, Корјо и Љао биле пријателски настроени.^[32] Во 996 година, Сеонѓонг се оженил со принцеза од Љао. ^[39]

Откако Китанското Царство се проширило и станало помоќно, побарало од Корјо да му ги отстапи Шестте гарнизонски населби, но Корјо одбил.^[21] Во 1009 година, Канг Џо извршил државен удар, го убил Мокчонг и го поставил Хјонџонг на престолот. ^[40] Следната година, под изговор за одмазда на Мокчонг, царот Шенгзонг од Љао со армија од 400.000 војници извршил инвазија на Корјо.^[21] Во меѓувреме, Корјо се обидел да воспостави односи со Сунг, но бил игнориран, бидејќи Сунг во 1005 година го потпишал договорот од Чанјуан.^[41] Корјо победил во првата битка против Љао, но во втората битка војската на Корјо претрпела големи загуби и се разбегала, а многу команданти биле заробени или убиени, меѓу кои бил и Канг Џо.^{[32] [36]} Подоцна, Пјонгјанг бил успешно одбранет, но војската на Љао тргнала кон Кесонг.^[32] Хјонџонг, по совет на Канг Гам-Чан, се евакуирал во Наџу, а набргу потоа Кесонг бил нападнат од војската на Љао.^[32] Ха Гонг-џин и Го Јеонг-ги биле пратени да бараат мир,^[42] со ветување дека кралот лично ќе му оддаде почит на царот Љао и на Китаните, кои биле напаѓани од прегрупираната корејска војска. Барањето било прифатено и започнале со нивното повлекување.^{[32] [43]} Меѓутоа, Китаните биле непрестајно напаѓани за време на нивното повлекување; Јанг Гју спасил 30.000 воени заробеници, но умрел во битка.^[32][44][45]  Според Историјата на Љао, Китаните ги зафатил силен дожд и фрлиле голем дел од својот оклоп и оружје.^[45]  Според Корјоса, Китаните биле нападнати додека ја преминувале реката Јалу и многумина се удавиле.^{[45]  [46]} Исто така, Хјеонџонг не го исполнил своето ветување дека лично ќе му оддаде почит на императорот Љао, и кога од него било побарано да ги отстапи Шестте гарнизонски населби, тој одбил.^{[32] [36]}

Во 1014 година, Китантите изградиле мост преку реката Јалу и го нападнале Корјо во 1015, 1016 и 1017 година.^[36] Во 1015 година победиле Корејците, во 1016 година Китаните и во 1017 година повторно Корејците. ^[43] Во 1018 година, Љао со армија од 100.000 војници започнала инвазија на чело со Сјао Паја, постариот брат на Сјао Сунгнинг.^{[32] [21]} Армијата на Љао била веднаш нападната од заседа и претрпела големи загуби: командантот на Корјо Ган Гам-Чан ја бранел големата притока на реката Јалу и ја пуштил водата врз китанските војници, кои потоа биле нападнати од 12.000-на елитна коњаница.^[47] Војската на Љао продолжила кон Кесонг под постојани непријателски напади, но откако не успеала да го заземе добро бранетиот главен град се повлекла.^{[32] [36]} Војската на Љао додека се повлекувала во денешен Кусон била пресретната од Ган Гам-Чан и доживеала голем пораз, при што само неколку илјади војници избегале.^{[32] [21] [36]} Шенгзонг имал намера повторно да нападне, но се соочил со внатрешно противење.^[32] Во 1020 година, Корјо пратил данок и Љао прифатил, со што се обновиле номиналните вазални односи.^{[32] [36]} Шенгзонг не барал Хјеонјонг лично да му оддаде почит или да ги отстапи Шестте гарнизонски населби.^[21] Единствени услови биле „декларација за вазалство“ и ослободување на притворениот пратеник на Љао.^[41] Хјеонџонг ја задржал титулата на владеење и одржувал дипломатски односи со династијата Сунг. ^[39] Кесонг бил обновен, поголем од порано, ^[48] и, од 1033 до 1044 година, за одбрана од идни инвазии бил изграден Чеоли Џангсеонг, ѕид кој се протега од устието на реката Јалу до источниот брег на Корејскиот Полуостров.^[21] Љао никогаш повеќе не го нападнал Корјо. ^{[21] [43]}

Златно доба

По Корјо-китанската војна, била воспоставена рамнотежа на силите во Источна Азија помеѓу Корјо, Љао и Сунг. ^{[21] [24]} Со победата над Љао, Корјо бил уверен во своите воени способности и повеќе не бил загрижен за воената закана од Китаните. ^[48] Фу Би, голем советник од династијата Сунг, високо ја проценил воената способност на Корјо и рекол дека Љао се плаши од Корјо. ^{[49] [48]} Понатаму, во врска со ставот на Корејците, тој рекол: „Помеѓу многуте племиња и народи кои, во зависност од нивната моќ на отпор, биле или асимилирани или станале вазали на Китаните, само Корејците не наведнуваат глави“. ^[49] Сунг го сметал Корјо како потенцијален воен сојузник и одржувал пријателски односи како рамноправен партнери. ^[21] Во меѓувреме, Љао се обидел да изгради поблиски врски со Корјо и да го спречи воениот сојуз Сунг-Корјо, повикувајќи се на занесот на Корјо со будизмот, и му понудил на Љао будистичко знаење и артефакти на Корјо. ^[50] Во текот на 11 век, Корјо се сметал за „држава што може да даде воена надмоќ или на Сунг или на Љао“. ^[48] Кога царските пратеници, кои ги претставувале императорите на Љао и Сунг, отишле во Корјо, тие биле примени како рамни на себе, а не како сузерени. ^{[50] [50]} Меѓународната репутација на Корјо била значително зголемена. ^{[21] [51]} Почнувајќи од 1034 година, трговци од Сунг и пратеници од различни племиња Џурчен и кралството Тамна присуствувале на годишниот Палгванхо во Кесонг, најголемата национална прослава во Корјо;^[51] трговците на Сунг присуствувале како претставници на Кина, додека пратениците Џурчен и Тамна присуствувале како членови на тијанксијата на Корјо.^[52] За време на владеењето на Мунџонг, присуствувале и Хеишуи Мохе и Јапонија, меѓу другите. ^[53] Кралството Тамна на островот Чеџу било инкорпорирано во Корјо во 1105 година.^[54]

Златното доба на Корјо траело околу 100 години до почетокот на 12 век и бил период на трговски, интелектуални и уметнички достигнувања. ^[21] Главниот град бил центар на трговијата и индустријата, а неговите трговци развиле еден од најраните системи на двојно книговодство во светот кој се користел до 1920 година ^[8][55] Корјоса го евидентира доаѓањето на трговците од Арабија во 1024, 1025 и 1040 година,^[56] и стотици трговци од Сунг секоја година, почнувајќи од 1030-тите.^[48] Имало развој во печатењето и издаваштвото, проширување на знаењето за филозофијата, литературата, религијата и науката.^[57] Корјо објавувал и увезувал многу книги, а кон крајот на 11 век, извезувал книги во Кина; династијата Сунг препишала илјадници корејски книги. ^[21] Првата Tripitaka Koreana, напишана во околу 6.000 тома, била завршена во 1087 година.^[58] Приватната академија била основана во 1055 година од Чое Чунг, кој е познат како „ Хедонг Конфуциј“, а набргу потоа имало 12 приватни академии во Корјо кои му конкурираа на националниот универзитет Гукјагам. ^{[54] [21]} Неколку владетели од Корјо го реформирале и ревитализирале националниот образовен систем, создавајќи истакнати научници како Ким Бу-сик.^[21] Во 1101 година, во Гукјагам било основано печатарското биро Сеојеокпо. ^[54] Во почетокот од 12 век, биле основани месни училишта.^[21] Владеењето на Мунџонг, од 1046 до 1083 година, било наречено „Владеење на мирот“ (хангул: 태평성대; ханча: 太平聖代) и се смета за најпросперитетен и мирен период во историјата на Корјо. Мунџонг бил многу фален и опишан како „добронамерен“ и „свет“ (賢聖之君) во Корјоса .^[59][60] Мунџонг имал 13 сина: тројцата најстари го наследиле на престолот, а четвртиот бил истакнатиот будистички монах Ичеон.^[61]

Среден и доцен период

Корјо-џурченска војна

Џурчените во регионот на реката Јалу биле вазали на Корјо уште од владеењето на Ванг Гон, кој ги повикал за време на војните во периодот на доцните три кралства, но Џурчените ја менувале верноста меѓу Љао и Корјо повеќе пати, користејќи ги несогласувањата меѓу двата народа; тие претставувале закана за граничната безбедност на Корјо, а Џурчените на Корјо му понудиле вазалност, и за возврат очекувале раскошни подароци.^[62]

Генералот Јан Кван (1040–1111) и неговата војска.

Џурчените кои ги населувале областите северно од Корјо традиционално им оддавале почит на монарсите од Корјо, а Корјо го нарекувале своја „матична земја“ со оглед на минатите врски меѓу Когурјо и нивните поданици Мохе, ^{[48] [63][64]} но по поразот на Корејците од Љао во 1019 година, племето Вањан од Хеишуански Мохе ги обединил џурченските племиња и станала моќна држава. 

Откако на почетокот од 12 век геополитичката ситуација почнала да се менува, Корјо започнал две големи воени кампањи од 1104 до 1109 година предводени од амбициозниот крал Јеџонг кој се заколнал дека ќе ги врати поранешните територии на Когурјо, кои ги држеле џурченските племиња, династијата Џин, Вањан Вујашу и Агуда, за да се спречат потенцијалните напади од џурченските племиња. Војската на Корјо со приближно 250.000 ^[65][66] војници на почетокот успеала да ги опустоши џурченските територии и да ги изгради стратегиските „Девет тврдини“ (동북 9성, 東北九城). По инвазијата, многу џурченски племиња се предале на корејските сили, но многу од нив продолжиле со жесток отпор. Џурченските племиња под водство на Вањан Вујашу извојувале пирова победа бидејќи Корјо сметал дека обезбедувањето на Деветте тврдини е прескапо, иако имале предност во војната. Корјо на крајот пристапил кон неволно потпишување на мировен договор со племето Вањан и подоцна ќе му ги отстапи Деветте тврдини на Вујашу, а за возврат примиле дарови од Џурчените, целосна репатријација на корејските доселеници и гаранција за ненапаѓање.^[67] Иако не успеале да ги вратат поранешните земји на предците, Корјо успеал да одржи мирни односи со династијата Џин, која напредувала со освојувањето на династијата Љао и Северен Сунг.^[68]

Во 1115 година Џурчените ја основале династијата Џин, а во 1125 година Џин ја уништил династијата Љао, кој бил сузерен на Корјо,^{[се бара извор]} и започнал инвазијата на Сунг. Како одговор на тоа, во 1126 година Корјо се прогласил за вазал на Џин.^[69][70] Потоа, мирот бил зачуван и Џин никогаш не го нападнал Корјо.

Борби за власт

Династијата Ји од Инџу (хангул: 인주 이씨) стекнала поголема моќ од самиот монарх. Ова довело до неуспешен државен удар во 1126 година, но моќта на монархот била ослабена; во Корјо завладеала граѓанска војна меѓу благородниците.^[71]

Во 1135 година, Мичонг се залагал за преместување на главниот град во Согјонг (денешен Пјонгјанг).^[71] Овој предлог ги поделил благородниците. Една група, предводена од Мичонг, верувала дека со преместување на главниот град во Пјонгјанг ќе можат да се прошират во Манџурија. Другата, предводена од Ким Бу-сик била за задржување на статус кво. Мичонг не успеал да го убеди кралот; се побунил и ја основал државата Дебанг, но тоа не успеало и бил убиен.^[71]

Воен режим

Во 1170 година, група армиски офицери предводени извршиле успешен државен удар.^[72] Кралот Јиџонг бил пратен во егзил, а на престолот бил поставен кралот Мјонѓонг. Моќта, сепак ја поседувале генерали кои користеле елитна гарда позната како Тобанг за да го контролираат престолот. Со ова започнала воената диктатура во Корјо. Во 1179 година, на власт дошол младиот генерал Ќонг Даесеунг и се обидел да ја врати моќта кај монархот.^[73] За време на воената диктатура, Корјо речиси 30 години бил цел на инвазии од Монголското Царство. Во 1258 година, водачот од кланот Чое бил убиен од своите дворјани, по што власта била вратена на монархијата и бил склучен мир со Монголите; сепак, во дворот продолжиле борбите за власт, а воената диктатура завршила во 1270 година.^[21] Од тогаш, Корјо станал полуавтономна држава, покорена на династијата Јуен предводена од Монголците. ^[21] Независноста била повторно воспоставена за време на владеењето на Гонгмин во средината на 14 век. Потоа биле извојувани победи врз војските на Црвениот турбан кои го нападнале Корјо од север и Вокоу од југ.^[74] Во 1388 година, Ји Сеонг-ги бил испратен да ја нападне династијата Минг во Љаодунг, но тој со своите сили извршил државен удар и го победил Чое Јонг; во 1392 година, на местото од Корјо основал нова држава Чосон, и ставил крај на 474-годишното владеење на Корјо на Корејскиот полуостров.^[75]