Петлица

Петлица^[1][2] или копче^[3][4] — дел од поедините парчиња облека што се користи за поврзување на деловите од облеката или за украсување. Копчињата најчесто се направени од пластика, но застапени се и копчиња од морски школки, метал или дрво.

Копчиња

Историја

Школките прво се користеле за изработка на копчиња

Копчињата и сличните предмети се користеле во древното минато прво како украс, а поретко за поврзување на делови од облеката. Најстарите пронајдени копчиња припаѓале на цивилизацијата во долината Инд од времето на Кот Јаман (2800 - 2600 пр. н. е.)^[5], бронзеното време на Кина (2000 - 1500 пр. н. е.) и Стар Рим. Овие копчиња биле направени од морски школки, за што сведочат наоди од Орловиот гроб, Шкотска (2200-1800 пр. н. е.).^[6][7][8] и на наоѓалиштата од бронзеното време во Кина (околу 2000-1500 пр. н. е.) и Стар Рим.

Копчињата направени од школки се користеле во цивилизацијата во долината Инд за украсни цели до 2000 година пред новата ера.^[9] Некои копчиња биле издлабени во геометриски облици и имале дупки за да можат да се закачат за облеката со конец.^[9] Ијан Мекнил (1990) наведува дека „копчето првично се користело повеќе за украсување отколку за прицврстување, а најраното познато копче било пронајдено во Мохенџо-Даро во долината Инд. Изработено е од заоблена школка и е старо околу 5000 години.^[10]

Кожните производи од Римското Царство вклучуваат некои од првите отвори за копчиња. Легионерскиата торба била затворана со вметнување на метална спојка или копче во кожен отвор. Сличен механизам подоцна ќе се појави на обувките од раниот средновековен период.^[11] Копчињата се појавиле како средство за затворање на манжетните во Византиското Царство и за прицврстување на вратот на египетските туники најдоцна во 5 век.^[12]

Како автентикација

Копчињата понекогаш се користат како контрола на пристап за фестивали, како што е француско-американскиот фестивал Кермес во Бидефорд, Мејн.^[13]

Како склатче

Најдоцна од седумнаесеттиот век, кога металните копчиња налик на кутиче биле конструирани специјално за оваа намена,^[14] копчињата биле еден од предметите во кои шверцерите се обидувале да скријат и пренесат нелегални супстанции. Најмалку еден современ шверцер се обидел да го искористи овој метод.^[15]

Исто така, користејќи ги можностите за складирање на металните копчиња, за време на Светските војни се изработувале британски и американски воени медалјонски копчиња, кои содржеле минијатурни работни компаси.^[16]

Материјали и производство

Машина за изработка на петлици во фабриката на Анри Жаморски во Париз, 1919 година.

Бидејќи копчињата се направени од речиси секој материјал што може да се замисли, природен и синтетички, и комбинации на двата, историјата на составот на материјалот на копчињата ја одразува временската линија на технологијата на материјалите.

Копчињата можат да бидат поединечно направени од занаетчии или уметници од суровини или пронајдени предмети (на пример фосили), или од комбинација од двете. Алтернативно, тие може да бидат производ на нискотехнолошка куќна индустрија, или може масовно да се произведуваат во високотехнолошки фабрики. Копчињата направени од уметници се уметнички предмети, што колекционерите посебно ги ценат.^[17]

Во 1918 година, владата на САД направила опширно истражување на меѓународниот пазар на копчиња, во кое биле наведени копчиња направени од растителна слонова коска, метал, стакло, галалит, свила, лен, памучно хеклање, олово, емајл, гума, еленски рогови, дрво, рог, коска, кожа, хартија, пресуван картон, седеф, целулоид, порцелан, лим, цинк, камен, дрвени облици обложени со платно и каширана хартија. Се смета дека растителната слонова коска е најпопуларна за костуми и кошули, а кашираната хартија е убедливо најчестиот вид копчиња за чевли.^[18]

Денес, тврда пластика, школки, метали и дрво се најчестите материјали што се користат за изработка на копчиња, останатите обично се користат само во облека од висока класа или старинска облека, или се наоѓаат во збирки.

Над 60% од светската понуда на петлици доаѓа од Чјиатоу, округот Јонџјиа, Кина.^[19][20]

Во музеи и галерии

Петлици од Петар Карл Фаберже во Музејот на уметност во Кливленд

Некои музеи и уметнички галерии имаат културно, историски, политички и/или уметнички значајни петлици во нивните збирки. Музејот Викторија и Алберт има многу копчиња,^[21] особено во својата збирка накит, како и Смитсоновскиот институт.^[22][23][24]

Хамонд Тарнер и сновите, претпријатие за производство на петлици од Бирмингем, е домаќин на онлајн музеј со галерија на слики и историски написи поврзани со петлиците,^[25] вклучувајќи статија од 1852 година на Чарлс Дикенс за изработка петлици.^[26] Во САД, големи збирки петлици се јавно изложени во музејот Вотербери Батон во Вотербери, Конектикат,^[27] музејот Кип Хоумстед во Монсон, Масачусетс,^[28] кој исто така има обемна архива копчиња,^[29] и Гурни, Илиноис, соба за копчиња.^[30]

Позиционирање

Класичната облека има копчиња на левата страна за жените и на десната страна за мажите.^[31][32][33] Кај некои Евреи петлиците се обратно поставени. ^{[34] [35] [36] [37]}