Потенцијално опасно тело

Потенцијално опасно тело (ПОТ) или потенцијално опасен објект — близуземско тело (астероид или комета) со орбита која може да се доближи до Земјата и е доволно големо за да причини поголеми штети во случај на судир.^[1] Се дефинираат како тела со најмало растојание на орбитално пресекување со Земјата помало од 0,05 астрономски единици (19,5 месечеви растојанија) и апсолутна величина од 22 или посјаен.^[2] Проценето е дека 98 % од познатите потенцијално опасни тела не закана во следните 100 години.^[3] Само 32 ПОТ се ставени на табелата на ризици на „Сентри“, а изземени се сите кои не се закана за следните сто години.^[4] Во текот на стотици или илјадници години, потенцијално опасните атероиди имаат можност да ги изменат орбитите на начин кој ќе ги направи недвосмислено опасни.

Астероидот Тевтат е потенцијално опасен близуземски астероид, но не претставува претстојна закана по Земјата. Сликано во 2012 г.

Највеќето овие тела се потенцијално опасни астероиди (ПОА), а неколку од нив се комети. Во март 2021 г. имало 2.173 познати ПОА (околу 9 % од близуземските тела), од кои 158 имаат пречник поголем од 1 км (погл. списокот на списокот подолу).^{[5][6][б 1]} Most of the discovered ПОА are аполонски астероиди (1.730) а помал број се атонски (171).^[7][8]

По спроведувањето на неколку астрономски прегледи од доцните 1900-ти наваму, бројот на познати ПОА е десеткратно поголем (погл. столбниот графикон подолу).^[5] Подробни информации за овие тела во список се објавува ати на мрежна страница на Центарот за мали планети.^[9]

Преглед

Орбитите на познатите потенцијално опасни астероиди, поголеми од 140 м кои минуваат до 7,6 милиони километри од Земјината орбита.

Едно тело се смета за ПОТ доколку неговото најмало растојание на орбитално пресекување (МРОП) во овнос на Земјата е помало од 0,05 ае (7.500.000 км) — околу 19,5 месечеви растојанија — а неговата апсолутна величина е посјајна од 22, што приближно одговара на пречник над 140 м.^[1][2] Телото би било доволно големо да предизвика регионален разор на човечките населби ако падне на земја, или пак големо цунами ако удри во океан. Ваков настан во просек се случува еднаш на 10.000 години. Земајќи ги податоците на NEOWISE, се проценува дека постојат 4.700 ± 1.500 потенцијално опасни астроиди со пречника над 100 метри.^[10]

Степени на опасност

Главни статии: Торинска скала и Палермска скала

Двете главни скали кои ја категоризираат опасноста на астероидните удари се палермската и торинската.

Потенцијално опасни комети

Краткопериодните комети со тековно МРОП помало од 0,05 ае се: 109P/Свифт-Татл, 55P/Темпел–Татл, 15P/Финли, 289P/Бланпен, 255P/Леви, 206P/Бернард–Боатини, 21P/Џакобини–Цинер и 73P/Швасман–Вахман.

Бројност

Утврдени БЗТ од разни проекти. ПОА се подмножество на БЗТ во поширока смисла.^[5]

LINEAR       NEAT       Spacewatch       LONEOS       CSS

Pan-STARRS       NEOWISE       ATLAS       Други

Во 2012 г. НАСА проценила дека дотогаш биле најдени 20 до 30 отсто од телата.^[10] При блиските приближувања на астероиди кон планетите и месечините вон Земјата, тие ќе подлегнат на гравитациска растројување и да ја сменат орбитата, што може да предизвика претходно неопасниот астероид да стане потенцијално опасен, или обратно.

Неколку проекти за астрономски прегледи како Истражувањето на околуземски астероиди на Линколнската опсерваторија (LINEAR), Каталинскиот небесен преглед (CSS) и Pan-STARRS продолжуваат да трагаат по уште ПОТ. Секое пронајдено тело се проучува на различни начини како оптички, радарски и инфрацрвено со цел да се утврдат неговите особености како големината, составот, вртежната состојба и да се добие поточна слика за неговата орбита. Во овие набљудувања и следења учествуваат како стручни, така и аматерски астрономи.

Големина

Астероидите со пречник поголем од 35 метри се закана по еден цел град со умерена големина.^[11] Меѓутоа пречникот на највеќето мали астероиди не е добро утврден, бидејќи се одредува според сјајноста и растојанието, а не со непосредно мерење. Од оваа причина, НАСА и Лабораторијата за реактивен погон (JPL) ја користат попрактичната мерка апсолутна величина (H). Секој астероид со апсолутна величина 22,0 или посјаен се смета за доволно голем.^[2]

Големината на телото може само грубо да се процени бидејќи мора да се направи претпоставка за неговото албедо, кое најчесто не е со сигурност познато. Програмата за близуземски тела на НАСА за оваа цел се служи со претпоставено албедо од 0,14.

Најголеми потенцијално опасни тела

Со среден пречник од околу 7 км, аполонскиот астероид (53319) 1999 JM8 е веројатно најголемото потенцијално опасно тело, и покрај послабата апсолутна величина (15,2) во однос на другите тела во табелата. Телото со најниска бројна ознака е 1566 Икар.^[9]

Најсјајни потенцијално опасни астероиди ^[9]

Ознака	Откриен			(H) (mag)	D (км)	Орбитален систем							Наводи
	Година	Место	Откривач			Класа	a (ае)	e	i (°)	q (ае)	Q (ае)	МРОП (ае)
(4953) 1990 MU	1990	413	Р. Х. Мекнот	14,1	3	APO	1,621	0,658	24,4	0,555	2,687	0,02640	ЦМП · JPL
3122 Флоренс	1981	413	Ш. Џ. Бас	14,1	5	AMO	1,769	0,423	22,2	1,020	2,518	0,04430	ЦМП · JPL
(16960) 1998 QS52	1998	704	LINEAR	14,3	4	APO	2,203	0,858	17,5	0,313	4,093	0,01443	ЦМП · JPL
4183 Куно	1959	074	К. Хофмајстер	14,4	4	APO	1,982	0,634	6,7	0,725	3,240	0,02825	ЦМП · JPL
3200 Фаетон	1983	500	IRAS	14,6	5,8	APO	1,271	0,890	22,3	0,140	2,402	0,01945	ЦМП · JPL
(242450) 2004 QY2	2004	E12	Преглед „Сајдинг Спринг“	14,7	3	APO	1,084	0,477	37,0	0,567	1,601	0,04686	ЦМП · JPL
(89830) 2002 CE	2002	704	LINEAR	14,9	3,1	AMO	2,077	0,507	43,7	1,023	3,131	0,02767	ЦМП · JPL
(137427) 1999 TF211	1999	704	LINEAR	15,1	2,9	APO	2,448	0,610	39,2	0,955	3,942	0,01787	ЦМП · JPL
(111253) 2001 XU10	2001	704	LINEAR	15,2	3	APO	1,754	0,439	42,0	0,983	2,524	0,02934	ЦМП · JPL
(53319) 1999 JM8	1999	704	LINEAR	15,2	7	APO	2,726	0,641	13,8	0,978	4,474	0,02346	ЦМП · JPL
1981 Мида	1973	675	Ч. Т. Ковал	15,2	2	APO	1,776	0,650	39,8	0,621	2,931	0,00449	ЦМП · JPL
2201 Олџејто	1947	690	Х. Л. Џиклас	15,25	2,1	APO	2,175	0,713	2,5	0,624	3,726	0,00305	ЦМП · JPL
(90075) 2002 VU94	2002	644	NEAT	15,3	2,2	APO	2,134	0,576	8,9	0,904	3,363	0,03010	ЦМП · JPL
4179 Тевтат	1989	010	К. Полас	15,30	2.,5	APO	2,536	0,629	0,4	0,940	4,132	0,00615	ЦМП · JPL
(159857) 2004 LJ1	2004	704	LINEAR	15,4	3	APO	2,264	0,593	23,1	0,920	3,607	0,01682	ЦМП · JPL
(85713) 1998 SS49	1998	704	LINEAR	15,6	3,5	APO	1,924	0,639	10,8	0,694	3,154	0,00234	ЦМП · JPL
4486 Митра	1987	071	Е. В. Елст В. Г. Шкодров	15,6	2	APO	2,200	0,663	3,0	0,742	3,658	0,04626	ЦМП · JPL
1620 Географ	1951	675	А. Џ. Вилсон Р. Минковски	15,6	2,5	APO	1,245	0,335	13,3	0,828	1,663	0,03007	ЦМП · JPL
(415029) 2011 UL21	2011	703	CSS	15,7	2,5	APO	2,122	0,653	34,9	0,736	3,509	0,01925	ЦМП · JPL
(242216) 2003 RN10	2003	699	LONEOS	15,7	2,5	AMO	2,231	0,541	39,6	1,024	3,438	0,00956	ЦМП · JPL
12923 Zephyr	1999	699	LONEOS	15,8	2	APO	1,962	0,492	5,3	0,996	2,927	0,02115	ЦМП · JPL
(52768) 1998 OR2	1998	566	NEAT	15,8	2	APO	2,380	0,573	5,9	1,017	3,743	0,01573	ЦМП · JPL

Статистика

Подолу е даден список на најголеми ПОА (според апсолутна величина H) откриени во дадена година.^[12] Историските податоци за збирниот бро на откриени ПОА од 1999 г. наваму е прикажан во столбни графикони — едниот за вкупниот број, а другиот за тела поголеми од еден километар.^[5]

Најсјајни ПОА откриени секоја година од 1989 г. наваму  ^[12]

Број	Име	Година	(H)	Наводи
4179	Тевтат	1989	15,3	ЦМП · JPL
4953	1990 MU	1990	14,1	ЦМП · JPL
7341	1991 VK	1991	16,7	ЦМП · JPL
5604	1992 FE	1992	16,4	ЦМП · JPL
39572	1993 DQ1	1993	16,4	ЦМП · JPL
136618	1994 CN2	1994	16,6	ЦМП · JPL
243566	1995 SA	1995	17,3	ЦМП · JPL
8566	1996 EN	1996	16,5	ЦМП · JPL
35396	1997 XF11	1997	16,9	ЦМП · JPL
16960	1998 QS52	1998	14,3	ЦМП · JPL
137427	1999 TF211	1999	15,0	ЦМП · JPL
23187	2000 PN9	2000	16,1	ЦМП · JPL
111253	2001 XU10	2001	14,9	ЦМП · JPL
89830	2002 CE	2002	14,7	ЦМП · JPL
242216	2003 RN10	2003	15,7	ЦМП · JPL
242450	2004 QY2	2004	14,7	ЦМП · JPL
308242	2005 GO21	2005	16,4	ЦМП · JPL
374851	2006 VV2	2006	16,8	ЦМП · JPL
214869	2007 PA8	2007	16,2	ЦМП · JPL
294739	2008 CM	2008	17,1	ЦМП · JPL
369264	2009 MS	2009	16,0	ЦМП · JPL
381906	2010 CL19	2010	17,8	ЦМП · JPL
415029	2011 UL21	2011	15,7	ЦМП · JPL
482467	2012 LK9	2012	17,8	ЦМП · JPL
507716	2013 UP8	2013	16,5	ЦМП · JPL
533671	2014 LJ21	2014	16,0	ЦМП · JPL
–	2015 HY116	2015	17,5	ЦМП · JPL
–	2016 CB194	2016	17,6	ЦМП · JPL
–	2017 CH1	2017	17,9	ЦМП · JPL
–	2018 XV5	2018	17,5	ЦМП · JPL
–	2019 CE4	2019	18,0	ЦМП · JPL
–	2020 SL1	2020	17,4	ЦМП · JPL

50

100

150

200

пре.

1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

2013

2015

2017

2019

ПОА-КМ: потенцијално опасни астероиди поголеми од 1 километар од 1999 г. наваму — Збирен број на откриени ПОА. Во септември 2020 г. имало 157 познати ПОТ поголеми од еден километар.^[5]

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

пре.

1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

2013

2015

2017

2019

ПОА: вкупен број на потенцијално опасни астероиди од 1999 г. наваму — Збирен број на сите откриени ПОА. Во септември 2020 г. имало 2,115 ПОА.^[5]

Поврзано

• Список на земјопресекувачи
• Список на астероиди близоприближувачи

Белешки

1. Пресметаниот среден пречник на едно тело е само приближна проценка. Избеден е од колебливата сјајност на телото мерена на различни наврати и претпоставената (но честопати непозната) отсјај на површината. Големинскиот проценител на астероиди на НАСА е алатка за општо претворање на апсолутната величина во пречник за претпоставено геометриско албедо.