Список на споменици на културата од исклучително значење (Србија)

Споменици на културата од исклучително значење се оние објекти од недвижно културно наследство кои уживаат највисок степен на државна заштита во Република Србија. Недвижното културно наследство е класифицирано како од исклучително значење по одлука на Народното собрание на Србија. Тие се запишани во Централниот регистар на недвижни културни добра што го води Заводот за заштита на спомениците на културата на Србија.^[1] Предметите на недвижното културно наследство треба да исполнуваат еден или повеќе од оние критериуми дефинирани во Законот за културно наследство од 1994 година за да бидат категоризирани како „од исклучително значење“:^[2]

1. исклучителна важност за општествениот, историскиот или културниот развој на народот или за развојот на неговата природна средина;
2. докази за важни историски настани или личности и нивната работа;
3. единствен (редок) пример на човековото творештво од тоа време или единствен пример од природната историја;
4. големо влијание врз развојот на општеството, културата, технологијата или науката;
5. исклучителна уметничка или естетска вредност.

Според Законот, постојат четири класи на недвижно културно наследство: споменици на културата, археолошки наоѓалишта, историски знаменитости и просторни културно-историски целини. Објектите во секоја од тие класи може да се категоризираат како „од исклучителна важност“ од Националното собрание.

Список на културно наследство од исклучително значење

Археолошки наоѓалишта од исклучително значење

Број во Централниот регистар	Слика	Име	Град/Општина	Локација адреса	назначено културно наследство	Исклучително значење бидејќи	Коментари
AN 5		Винча-Бело Брдо	Белград / Грочка	Винча	30 Март 1950	7 Април1979
AN 22		Медиана - Брзи Брод	Ниш / Медијана	Брзи Брод	9 Февруари 1949	7 април 1979
AN 24		Јустинијана Прима	Лебане	Прекопчелица	12 Февруари 1949	7 април 1979
AN 26		Мраморије	Бајина Баста	Перучац	25 септември 1968	7 април 1979	Место од светско наследство на УНЕСКО „Средновековни каменчиња - Стеќци“
AN 33		Велика Хумка	Пожега	Пилатовици	29 април 1980	21 јули 1983
AN 39		Рунда Глава	Мајданпек	Рудна Глава	24 јуни 1981	21 јули 1983
AN 40		Гамзиград	Зајечар	Гамзиградска Бања	19 март 1948	7 април 1979	Светско наследство на УНЕСКО
AN 44		Понтес со Трајановиот мост	Кладово	Кладово	28 март1981	21 јули 1983
AN 45		Лепенски Вир	Мајданпек	Бољетин	26 мај 1966	7 април 1979
AN 103		Тврдина Дијана	Кладово	Нови Сип	27 Февруари 1965	21 јули 1983
AN 104		Старчево град	Панчево	Старчево	8 април 1957	3 декември 1990
AN 105		Басијана	Рума	Дојни Петровци	15 октомври 1947	3 декември 1990
AN 106		Сирмимум	Сремска Митровица	Сремска Митровица	9 декември 1948	3 декември 1990
AN 107		Чиводар	Вршач	Орешевач	16 октомври 1978	3 декември 1990
AN 108		Гомолава	Рума	Хртковци	30 декември1950	3 декември1990
AN 109		Чибска шума	Бачка Планина	Челарево	28 ноември 1972	3 декември 1990
AN 123		Каварија (Тителски регион)	Тител	Тител	16 февруари 1971	3 декември 1990
AN 124		Улпиана*	Приштина	Грачаница	22 април 1955	4 јуни1990
AN 140		Виминациум	Пожаревац / Косталац	Село Костолац	15 март 1949	7 април 1979
—		Краку лу Јордан	Кучево	Бродица	—	21 јули 1983	Краку Лу Јордан беше класифициран како археолошки локалитет од исклучително значење од страна на Националното собрание, иако на прво место никогаш не беше прогласено за културно наследство. Така, тој не е впишан во Централниот регистар.

Историски знаменитости од исклучително значење

Број на централен регистар	Слика	Обележје	Град/Општина	Локација адреса	назначено културно наследство	Исклучително значење од:	Коментари
ZM 6		Бела Црква Меморијален комплекс	Крупањ	Бела Црква	28 Април 1949	7 Април 1979	Местото на востанието во Србија (1941) опфаќа: поранешна зграда Кафана, општинска зграда, старо училиште и црква, со неколку споменици и спомен-обележја.
ZM 7		Бубањ Меморијален парк	Ниш / Палилула	Бубањ	30 Мај1973	7 Април 1979
ZM 9		Шумарице Меморијален Парк	Крагујевач	Крагујевач	27 Декември 1979	7 Април 1979
ZM 12		Краљево Меморилане Парк	Краљево	Краљево	1 Јуни 1984	21 Јули 1983	Место на масакрот во Краљево
ZM 13		Чегар	Ниш / Пантелеј	Каменица	7 Aприл 1983	21 Јули 1983
ZM 15		Столице страна	Купањ	Kрупањ Stolice	19 Јули 1949	7 Aприл 1979	Зграда во која се одржа конференцијата Столиче.
ZM 16		Маричевица јаруга	Аранчеловач	Oрашавач	24 Јуни 1983	7 Aприл 1979
ZM 18		Mеморијален комплекс "Boшко Буха"	Прилепоје	Jaбука	30 Mај 1986	5 Декември 1987
ZM 19		"Taковски грм" Меморијален комплекс	Горњи Милановач	Taково	6 Јули 1990	14 Aприл 2000
ZM 21		Радованјски Луг	Велика Плана	Радовање	27 Мај 1971	7 Aприл1979
ZM 26		Капела на мирот (место на потпишување на Договорот од Карловиц)	Сремски Карловци	Сремски Карловци	23 Мај 1963	3 Декември 1990
ZM 27		Место на Битката кај Сланкамен	Инѓија	Стари Сланкамен	27 Mарт1969	3 Декември 1990
ZM 28		Место на Битката кај Петроварадин (спомен на ридот Везирац)	Нови Сад / Petrovaradin	Петровардин	2 Април1968	3 Декември 1990
ZM 39		Индвор Меморијален Комплекс	Kovačica Ковачица	Идвор	28 ЈуЛИ 1977	3 Декември 1990	Комплексот вклучува: Куќа за раѓање на Мајкл Пупин, Училиште што го посетувал, зграда на Фондацијата Мајкл Пупин и Куќа на Пупин.
ZM 41		Меморијален комплекс "Sремски фронт"	Шид	Адашевци	29 Декември 1994	3 Декември 1990
ZM 42		Љубич Меморијален Комплекс	Чачак	Љубич	24 Февруари 1971	21 Јули 1983
ZM 60		Спомен костурница на планината Цер	Лозница	Tекериш	26 Септември 2001	7 April 1979
ZM 61		Родната куќа на Вук Караџиќ	Лозница	Тршич	31 Oктомври 2002	7 Април1979
—		Место на Битката кај Сента[3]	Сента	Сента Porong	—	3 Декември 1990	Местото на Битката кај Сента беше класифицирано како историска знаменитост од исклучително значење од Националното собрание, иако на прво место никогаш не беше прогласено за културно наследство. Така, тој не е впишан во Централниот регистар.

Просторни културно-историски единици од исклучително значење

Број на централен регистар	сЛИКА	Име	Град/Општина	Локацијаа aдреса	назначено културно наследтсво	Исклучително значење од:	Koментари
PKIC 1		Kнез Михаилова улица	Белград / Стари Град	Белград	6 Април 1964	7 Април 1979	Од паркот Калемегдан до улицата Обилиќев Венац.
PKIC 7		Стара Чаршија Тешњар	Ваљево	Вањево	5 Mарт 1969	7 Aприл 1979
PKIC 22		Тврдината Нови Пазар со Старата чаршија и комплексот Алтун Алем џамија	Noви Пазар	Нови Пазар	7 Јуни 1985	7 Aприл 1979
PKIC 26		Горња Добрина Комплекс	Пожега	Горња Добрина	17 Oктомври 1991	7 Април1979	Комплексот ја вклучува црквата Свети Петар и Павле (самата означена како културен споменик од исклучително значење), магацинот, неколку надгробни споменици и споменикот на родното место на принцот Милош.
PKIC 10		Винарски визби Штубик	Неготин	Штубик	8 Јуни 1980	21 Јули 1983
PKIC 14		Комплекс винарски визби Рајац и Рогљево		Рајац и Рогљево	23 Февруари 1983
PKIC 16		Топчидер	Белград / Раковица и Савски венац	Белград	9 Јули 1987	5 Декември 1987
PKIC 18		Областа околу Лицејот Доситеј	Белград / Стари Град	Белград	23 Ноември 1989	3 Декември1990	Улици: Цара Уроша, Краља Петра, Господар Јевремова, Господар Јованова, Капетан Мишина, Симина, Браќе Југовиќа, Кнегиње Љубиче, Студентски плоштад, Змаја од Ноќаја, Вишњиќева
PKIC 24		Мунументална област Стари Рас	Нови Пазар	Нови Пазар	24 Ноември 1978	5 Декември 1987	Светско наследство „Стари Рас и Сопоќани“. Мунументалниот простор Стари Рас вклучува: Тврдината Рас со предградие (Пазариште), црквата Петрова, манастирот Ѓурѓеви Ступови и манастирот Сопоќани (сите четири сами посочени како културни споменици од исклучително значење).
PKIC 47		Градското јадро на Сремски Карловци	Сремски Каловци	Сремски Карловци	18 Јули1949	3 Декември 1990
PKIC 52		Bač Fortress	Bač	Bač Bačke tvrđave St.	30 July 1948	3 December 1990
PKIC 59		Меморијален комплекс Газиместан*	Приштина	Приштина Gazimestan	10 Mај 1950	4 Јуни 1990
PKIC 74		Комплекс на Воено-технички институт	Крагуевач	Kragujevac Vojno-tehnički zavod, Pirotehnika	25 March 2014	12 February 2016
PKIC 84		"Staro selo" Etno Complex	Čajetina	Sirogojno	27 November 1985	21 July 1983	Комплексот опфаќа: Црква Св. Петар и Павле (само прогласен за културен споменик од исклучително значење), гробишта и рурален етнокомплекс.
—		Fruška Gora with its monasteries and other monuments	Bačka Palanka, Beočin, Inđija, Irig, Novi Sad, Sremska Mitrovica, Šid	—	—	3 December 1990	Фрушка Гора со манастири и други споменици беше класифицирана како просторна културно-историска целина од исклучително значење од страна на Народното собрание, иако на почетокот никогаш не беше прогласена за културно наследство. Така, тој не е впишан во Централниот регистар. Го опфаќа целиот национален парк Фрушка Гора.

Белешки

Поврзано

• Недвижно културно наследство од големо значење (Србија)
• Српската култура
• Културно наследство на Србија
• Список на национални споменици на Босна и Херцеговина
• Недвижни културни споменици од национално значење (Грузија)