Старичани

Старичани или Старичени (грчки: Λακκώματα, Лако̀мата; до 1927 г. Σταρίτσανη, Старицани^[2]) — село во Костурско, Егејска Македонија, денес во општината Рупишта од Костурскиот округ на Западна Македонија, Грција. Селото отсекогаш било македонско и останало такво до денес.^[3]

Старичани Λακκώματα
Улица во селото
Старичани
Местоположба во областа Старичани Местоположба на Старичани во Костурскиот округ и областа Западна Македонија
Координати: 40°25.46′N 21°12.4′E
Земја	Грција
Област	Западна Македонија
Округ	Костурски
Општина	Рупишта
Општ. единица	Рупишта
Надм. вис.	&10000000000000670000000670 м
Население (2021)[1]
• Вкупно	78
Час. појас	EET (UTC+2)
• Лето (ЛСВ)	EEST (UTC+3)

Географија

Селото се наоѓа на 15 км југозападно од градот Костур и на 8 км југозападно од Рупишта. Лежи на надморска висина од 670 м на десниот брег на реката Галешово, во пазувите на планината Одре.^[3]

Историја

Во Османлиското Царство

Црквата „Св. Благовештение“

Црквата „Св. Ѓорѓи“

Селото се спомнува во османлиски дефтер од 1530 г. под името Истаричани и Ан Истаричани. Во двете маала имало 12 христијански семејства.^[4] Во црквата на Старичани се чува вредна икона на Богородица од XIV век.^[5] Според месните преданија, селото првично било поблиску до Бистрица и се нарекувало Порино. Порино имало 10 цркви — Св. Илија, Св. Атанас, Пресв. Богородица, Св. Троица, Св. Спас (Спасовден), Св. Никола, Св. Петка, Св. Костадин и Св. Благовештение (Благоевец). Поради прелевање на реката селото се преместило на сегашното место и го добило името Старичани.^[3]

Црквата „Св. Благовештение“ во селото е живописана во 1827 г. од истакнатиот зограф Аргир Михајлов.^[6]

На крајот од XIX век Старичани било чисто македонско село. Неговите жители биле познати ѕидари кои оделе на печалба во Цариград и Анадолија. Дел од нив останале да живат во Бугарија.^[3] Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) во 1900 г. Старичани имало 350 жители Македонци.^[7][8]

На Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г. Старичани е чисто македонско село во Костурската каза на Горичкиот санџак со 65 куќи.^[9]

На почетокот на XX век целото население на Старичани било под врховенството на Цариградската патријаршија, но по Илинденското востание на почетокот од 1904 г. прешло под врховенството на Бугарската егзархија.^[10] Истата година турските власти не им гозволиле на учителите Илија Живков од Битола и Калиопа Зисова од Рупишта да отворат народно училиште.^[11] По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 г. во Старичани имало 520 Македонци, сите под егзархијата.^[7][12]

Според Георги Константинов Бистрицки Старичени пред Балканските војни имало 60 македонски куќи,^[7][13] а според Георги Христов покрај македонските имало и една влашка.^[14] Боривое Милоевиќ („Јужна Македонија“) вели дека во приближно истиот поериод селото имало 54 македонски куќи, од кои 4 куќи биле погрчени.^[15]

Селото било упориште на комитите во Костенаријата и на многу наврати е напаѓано од грчки андартски чети. Според зборовите на Христо Силјанов:

„

Имињата на селата Старичени, Езерец и Осничени станаа симболи на хероизам и мачеништво.[16]

“

Ноќта 23 спрема 24 (или 19) декември 1905 г. селото е нападнато од 200 андарти кои биле одбиени од месната милиција и четата на ВМОРО на чело со Кирјак Шкуртов.^[17] Загинале две жени и запалени се 15 плевни.^[18] Во 1909 г. во Старичани имало 52 македонски куќи под егзархијата и 8 прогрчки; второспоменатите ги држеле црквите и училиштето.^[19]

Во Грција

За време на Балканските војни селото е окупирано од грчка војска и во 1913 г. влегло во состав на Грција. Таа година во него се попишани 340 жители.^[3] Од 1914 до 1919 г. 41 жител на Старичани, а по 1919 г. уште 6 се преселиле во Бугарија по официјален пат.^[20] Некои жители на Старичани се преселиле во селото Бошинос, Драмско,^[21] а четири семејства се преселиле во Рупишта.^[22] Во 1927 г. селото е преименувано во Лакомата. На пописот во следната 1928 г. се води со 290 жители.^[3]

За време на Втората светска војна во селото се создадени огранок и чета на бугарската паравоена организација „Охрана“ на чело со Васил Маниолов.^[23] На 29 април 1943 г. грчка паравоена чета од околу 600 лица го нападнало Старичани, кое пак го бранеле 33 милиционери. Селото е изгорено, ограбено и дел од неговите жители се масакрирани.^[24] Според Тодор Симовски нападот се случил на 1 април 1943 г., а напаѓачите биле војници на ЕЛАС, при што загинале 40 жители и селскиот поп. По нападот мештаните добиле оружје од италијанските окупациски власти. 45 семејства од селото се иселиле во Бугарија и социјалистичките земји.^[3]

За време на Граѓанската војна (1946-1949) селото силно настрадало, поради што 45 семејства се иселиле во источноевропските земји.^[3]

Месности во Старичани преименувани со службен указ на 5 мај 1969 г.

Име	Грчки	Ново име	Грчки	Опис
Саматско[25]	Σαμάτσκο	Корфула	Κορφούλα[26]	врв на планината Одре (826 м), И од Старичани[25]
Суитско[25]	Σουΐτσκο	Омало	Ομαλό[26]
Соишта	Σόϊστα	Ватирема	Βαθύρεμα[26]	река
Бодацина[25]	Μποδατσίνα	Дасорема	Δασόρεμα[26]	река С од Госно, Десна притока на Осман Беј, лева притока на Галешово[25]
Друм[25]	Ντροῦμος	Дримос	Δρυμὸς[26]	врв С од Госно (696 м)[25]
Лесков Трап	Λέσκου Τρὰπ	Лептокаријас Рема	Λεπτοκαρυᾶς Ρέμα[26]	река

Население

Еве преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:

Година	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011	2021
Население	434	201	226	176	176	217	194	97	78

Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија

Културни и природни знаменитости

Цркви

• „Св. Ѓорѓи“
• „Св. Благовештение“

Личности

• Кирјак Шкуртов (1872 - 1965) — македонски револуционер, војвода на ВМОРО
• Никола Иванов Кајушев — македонски револуционер од ВМОРО.^[27]
• Нуле Јотов (1887 - ?) — борец во Балканските војни од четата на Васил Чакаларов^[28]
• Стерјо Дачов (1917-?) — македонски национален деец, учесник во НОБ од Егејскиот дел на Македонија и учесник во Граѓанската војна во Грција.
• Митко Анастасовски - Врапчето (1926-2006) — политичар, национален деец и виден говорник, еден од основачите на ВМРО-ДПМНЕ