Сулиоти

Сулиотите биле православна албанска племенска заедница, кои живееле во областа Сули во Епир од 16ти до почетокот на 19ти век, кога учествувале во Грчката војна за независност и по неа започнале да се идентификуваат со грчката нација. Сулиотите потекнувале од албанските кланови кои се населиле во висорамнините на Теспротија во доцниот среден век и воспоставиле една автономна конфедерација, која успешно се спротивставила на осмалиската власт многу години. Во екот на најголемата моќ, во втората половина на 18ти век, се проценува дека Сулиотската конфедерација броела околу 4,500 жители. После револуцијата, тие се населиле во новоформираната независна Грција, каде се асимилирале во Грци. Сулиотите биле припадници на Цариградската патријаршија. Тие говореле на сулиотски дијалект на албански јазик и научиле грчки после нивното населување во Грција преку интеракција со грчкото население. Сулиотите биле познати по нивната воена моќност, нивниот отпор против Али Паша Јанински, а подоцна и по нивниот придонес во Грчката војна за независност од Османлиската империја; познати сулиотски водачи од оваа војна се Марко Бочвар и Кицос Цавелас.^[3][4][5]

Сулиоти

Сулиотски воини прикажани во акварел на Чарлс Роберт Кокерел со наслов Албански паликари во потера по непријател (1813-4)
Подрачја со значајно население
Сули
"тетрахори"	c. 3,250[1][2]
"ептахори"	до 1,250[1][2]
Јазици
албански грчки (од 18ти век наваму)
Вероисповед
Православие

Првите историски записи за бунтовничка активност во Сули датираат од 1685. Во текот на 18ти век, Сулиотите ја прошириле својата територија на влијание. Кога Али Паша станал локален османлиски владетел во 1789 тој веднаш започнал напади на Сули. Сепак, бројноста на неговите трупи не била доволна. Опсадата на Сули била засилена од 1800 и во декември 1803 Сулиотите склучиле примирје и се согласиле да ја напуштат својата земја. Повеќето од нив заминале на Јонските Острови и со избувнувањето на Грчката војна за независност тие биле меѓу првите кои земале оружје против Османлиите. По успешната борба за независност, тие се населиле во делови на новоформираната грчка држава и се асимилирале во грчката нација, при што многумина добиле високи позиции во грчата влада, а Кицос Цавелас станал и премиер.

Географија

Населби

Карта на Сули од Вилијам Мартин Лик (1835)

Јадрото на Сули се состоело од четири села (грчки: Τετραχώρι), имено: Сули, Аварико, Киафа и Самонива.^[6] Со време конфедерацијата се проширила и броела уште седум села (грчки: Επταχώρι). Тие станале надворешен одбранбен прстен во случај на напад.^[7] Двете групи на села со заендичко име биле нарекувани Сули.^[7] Во екот на нивната моќ, во 1800, Сулиотските водачи проценувале дека нивната заедница брои c. 20,000 жители.^[8] Васо Псимули проценил дека вкупното население во сулиотските села е c. 4,500 жители. Од нив околу 1,250 живееле во „ептахорите“, од кои 500 биле вооружени, и биле организирани во 18 кланови, додека другите 3,250, биле поделени во 31 клан, живееле во „тетрахорите“ и кај кои c. 1200 мажи биле вооружени.^[2]

Околните села, околу 50–66 на број, кои станале дел од конфедерацијата биле познати како Парасули.^[9][10] Парасулиотите можеле да се придружат на Сулиотите во војувањето, но тие немале претставници во власта. Во случај да се покажат како добри војници тие добивале дозвола да се населат во сулиотските села и ги уживале сите права како и Сулиотите.^[11]

Историја

Рана историја

Албанските кланови од кои настанале Сулиотските кланови се населиле во Теспротија во 14ти и 15ти век.Предлошка:Qn Повеќето научници се согласуваат дека првите жители на Сули се населиле во средината на 16ти век како групи на овчари. Првите жители дошле од Јужна Албанија и рамнините на Теспротија.^[12] Патеписците кои патувале во регионот во доцниот 18ти и раниот 19ти век тврдат дека првичното јадро на кланови кои ги формирале Сулиотите постепено растело и се проширило во други населби.

Сулиотските кланови биле сточарски заедници. Демографскиот притисок, условите на животната средина и недостигот на пасишта постепено создале општествени услови, кои довеле многу Сулиотски кланови да се впуштат во грабежи на други Сулиотски кланови и на соседните низински села, како средство за борба против недостатокот на средства за егзистенција. Во 18ти век, повремените грабежи како средство за егзистенција станале институционализирана активност на Сулиотските кланови кои системски вршеле грабежи во низинските села. Цената на оружјето во 17ти век се намалила што го олеснило нивното набавување, а природната одбранбена позиција на Сулуиотските кланови во планинските населби ја отежнувала непосредната интервенција на отоманските власти.^[13]

1685–1772

Првиот историски запис за антиосманлиската активност во Сули датира од времето на Османлиско-Венециската војна од 1684–89. Во 1685, Сулиотите заедно со жителите на Химара се побунила и ги собориле локалните османлиски власти. Ова востание било кратко поради реакцијата на локалните бегови, аги и паши.^[14]

Егзил (1803–1820)

По падор на Сули, клановите избрале различни патишта на голем дел од нив се населиле на Јонските Острови и во јужна Грција. Крсте Бочвар кој го наследил својот татко како арматолос на Цумерка станал цел на напади. Бочвар го собрал својот клан од 1,200 Сулиоти кои се повлекле во планината Аграфа. Во јануари 1804, тие биле нападнати од армијата на Али Паша предводена од Бекир Бег со поддршка на локалните арматолоси Зикос Михос, Цимас Алексис и Пулис. Сулиотите биле под опсада 3 месеци на подрачјето на манастирот Успение на Богородица. Во последната битка, на 7 април, повеќето Сулиоти биле убиени а од тие што преживеале многу биле заробени. Околу 80 успеале да избегаат. Али Паша во тоа време издал ферман за да се гони кланот на Бочвар. Крсте Бочвар со неговото семејство и неколкумина други успеале да избегаат во Парга, а подоцна на Јонските Острови. Тој се вратил во Јанинскиот пашалак во 1813 кога Али Паша му понудил повторно да стане арматолос на Цумерка, но нобрзо потоа бил убиен од Гогос Баколас.^[15]

Сулиот на Крф од Луи Дупре (1825)

Многу Сулиоти стапиле во служба кај Русите на Крф, каде голем дел се вклучиле во „Грчката легија“. Тоа бил полк организиран од Русите и составен од бегалци од копнениот дел; вклучувал не само Сулиоти, туку и Химариоти, Маниоти, и други грчки клефти и арматолоси. Формирањето на оваа единица го презел рускиот полковник со грчко потекло Емануил Пападопулос.

Учество во Грчката војна за независност

Поврзано: Грчка војна за независност

Враќањето во Сули (1820-1822)

Во јули 1820 султанот издал хатишериф против Али Паша Јанински, прогласувајќи го за одметник и повикувајќи ги христијаните и муслиманите прогонети од Али Паша да се придружат на султановите трупи ветувајќи им враќање на нивните имоти и села.^[16] Како што во летото 1820 и султанот и Али Паша побарале воена помош од Сулиотите, Јоанис Каподистријас, грк кој бил министер за надворешни работи на Русија, кој го посетил Крф во 1819 и кој бил загрижен за тешката ситуација на Сулиотите, комуницирал со Сулиотските водачи преку неговите двајца браќа на Крф и ги охрабрувал да ја искористат можноста за да се вратат дома.^[17] Сулиотите од Крф набрзо побарале да се придружат на султановата војска, предводена од Исмаил паша.^[16] Бидејќи Исмаил паша стравувал од враќањето на Сулиотите, четири месеци подоцна, во ноември 1820, тие одлучиле да сменат страна и да му помогнат на стариот непријател, Али паша, да ја одбие опсадата на Јанина од страна на султанот во замена за нивно враќање во Сули.^[16]

Сулиотите биле меѓу првите, заедно со други прогонети грци на Јонските острови, и охрабрени од Каподистријас, кои се побуниле против султанот на 7 декември [ст. ст. 19 декември] 1820. Тие осигурале веќе на 4 декември, краткотраен сојуз со Али Паша, но првично нивната борба имала само локален карактер.^[18] Разбирањето помеѓу Сулиотите и Албанците муслимани со Али Паша било во согласност со плановите на Александрос Ипсилантис, водачот на Филики Етерија, за подготовка на Грчката револуција.^[19] Во овој сојуз Сулиотите учествувале со 3,000 војници. Али Паша ја добил нивната поддршка главно поради што понудил да дозволи нивно враќање во нивната земја и делумно поради нивното заедничко албанско потекло.^[20] На 12 декември, Сулиотите го ослободиле регионот на Сули, како од Лаби (албанци муслимани), кои претходно биле населени од Али Паша, и од Чами (албанци муслимани) кои се бореле на османлиска страна. Тие ја освоиле и тврдината Киафа.^[21]

Востанието на Сулиотите го подигнал револуционерниот дух низ Грција. Наскоро ним им се придружили и други групи (арматоли и клефти). Подоцна, во јануари 1821, дури и муслиманите Албанци кои биле во сојуз со Али Паша им се придружиле.^[22] Успешната активност на разни грчки герилски единици во Епир во тоа време, како и сојузот со Али Паша, претставувала голема предност за целите на Филики Етерија.^[23] Сојузот со Али Паша бил успешен и овозможил контрола на поголемиот дел од регионот, но кога лојалните на него Албанци муслимани разбрале за почеток на револуцијата на Пелопонез (и масакрите врз локалните муслимани) тие се приклучиле на осмалиска страна.^[24]

Идентитет и етницитет

Во Епир под османлиска власт, националниот идентитет не играл улога во социјалната класификација на локалното општество; религијата била главен фактор за класификација на локалните заедници. Православното население било вклучено во специфична етно-религиска заедница под Грко-Византиска доминација наречена Рум-милет. Нејзиното име доаѓа од византиските (римски) поданици на Османлиската империја, и сите православни биле сметани за дел од ист милет без разлика на разликите во етницитетот и јазикот. Според тоа, муслиманите во Епир биле класифицирани како Турци, а православните (рум), биле класифицирани како Грци.^[25][26][27] Згора на тоа, националната свест и припадност во отомански Епир во овој период отсуствувале.^[25]

Самоидентификација

На почетокот на Грчката војна за независност, православните Албанци-Сулиоти сè уште не беа запознаени со идеите за национализам и не се гледаа себеси како водачи на „грчки војски“, дури и во писмо до рускиот цар изјавиле дека немаат ништо заедничко со другите Грци, наместо тоа, чувствувајќи се поблиски со сограѓаните Албанци муслимани.^[28]

Јазик

Сулиотите првично зборувале албански јазик, како наследници на албанска сточарска група, но поради нивната комуникација и врски со грчкото население од околината, исто така научиле и грчки.^[29] За употребата на секој јазик, Вилијам Мартин Лик запишал дека „Мажите зборуваат албански дома, и сите знаат грчки како и нивните соседи, додека жените знаат грчки исто така“. За преселбите на Сулиотите во селата околу Лака Сулиу во 18ти век, православниот грчки епископ Серафим Византиос забележал дека „како што Сулиотите зборуваат албански, повеќето села околу Лака зборуваат албански, но грчкиот не им е непознат“.