Гуна

Гуна или гуња^[1] — селска топла горна облека сошиена од шајак.^[2] Била изработена од клашна од природна темна волна, поставена, долга до колената и украсена со гајтани. Гуната претставувала статусен симбол, го изразувал социјалниот и економскиот статус на личност што го носела. Била носена сѐ до втората половина на 19 век.^[3]

Овчар во сточарска носија од Охридско Поле, каде најзабележлива облека е гуната со капата „ќулавка“ (1919)

Историја

Гуната се користела уште во среден вексредниот век, а неговото име настанало од грчкиот и латински збор gunna што значи крзно или кожув. На почетокот на 14 век гуната претставувал едноставен волнен покривач и наметка, со време стана вид капут со долги ракави, за да се трансформира во елек без ракави.^[4] Гуните ги изработувале терзии и абаџии од сукна, чоја или шајак. На почетокот бил дел од секојдневната носија, а со време станал дел од свечена традиционална облека. На почетокот на 20 век гуната сѐ помалку се носела, бидејќи тогаш продира модерната градска носија, која била поевтина и подостапна.

Изглед и изработка на гуната

Гуната ретко се произведувала во домашна изведба, главно била изработувана во работилници. Жените подготвувала груб текстил – аба, од кој се изработувала гуната. Главно тоа била ткаенина од волна, ретко од козина, која се ткаела на хоризонтален разбој .^[4] После ткаењето, платното се валало во валавици за да се добие покомпактна текстура. Постапката на валање се комбинирало со удари со дрвени удиралки и вода.

После валањето и сушењето, ткаенината се боела. Гуните можело да имаат украси и везови, украсите на гуните биле изработувани со пришивање на парчиња сукна, а везот бил изведуван на основата со волнени и свилени гајтани. Гајтанот се усукувал, а потоа се зацврстувал на облеката. Некои занаетчии имале чираци чија единствена задача била да усукуваат гајтани. Колку што гајтаните биле пораскошни тоа значело дека нарачателот бил побогат и дека занаетчијата бил многу вешт. Украсувањето на гуната можело да трае и по неколку месеци, во зависност од сложеноста на украсите. ^[4]

Аџиите на поклонение носеле гуна изработена од тенка црна чоја со широки ракави без украси која се викала либаде.^[5]

Гуната во македонски пословици

• Зиме леб, а лете гуна носи, рекол овчарот.
• В лето бес гуна и в зима бес леб да не ојш на дрва. ^[6]

Поврзано

• Народна носија
• Македонски народни носии
• Терзија
• Абаџија