Денали

Денали (којуконски: Denali = „Висока“); до 2015 г. Макинли (англиски: Mount McKinley)^[3] — највисока планина во Северна Америка, чиј врв е на надморска височина од 6.168 м и има најголема самостојна висина (од основата до врвот) од сите планини што се издигаат исклучиво над морското ниво.^[4] Планината го зазема третото место по истакнатост во светот, по Монт Еверест и Аконкагва. Сместена е во Алјаскиот Венец, во внатрешноста на сојузната држава Алјаска и претстаува главна знаменитост на Националниот парк Денали. Називот „Макинли“ го носела во чест на Вилијам Макинли — претседател на САД од 1897 до 1901 г.

Денали
Denali
Поглед на северната страна на Денали
Највисока точка
Надм. вис.	6.168 м  (NGVD 29)[1]
Истакнатост	6.144 м [2] 3-та
Заведена како	седум врвови, ултра, највисока во земјата
Географија
Денали на карта
Место	Национален парк Денали, Алјаска, САД
Матичен венец	Алјаски Венец
Топокарта	USGS Mt. McKinley A-3
Искачување
Прво освојување	7 јуни 1913 Хадсон Стак, Хари Карстенс, Волтер Харпер и Роберт Тејтум
Најлесен пат	по Западниот Потпорник (искачување по ледник/снег)

Хадсон Стак и Хари Карстенс — водачи на првото успешно искачување на Денали во 1913 г.

Првиот Европеец што ја забележал планината е Џорџ Ванкувер во 1794 г. Во 1903 г. е направен првиот обид за нејзино искачување, но завршил неуспешно. Првото потврдено освојување го напаравиле Хадсон Стак, Хари Карстенс, Волтер Харпер и Роберт Тејтум во 1913 г.^[5]

Геологија и особености

Планината е гранитен плутон која се издигнала поради тектонски притисок од Тихоокеанската и Северноамериканската Плоча, истовремено одронувајќи таложен материјал над и околу планината.^[6] Силите што ја создале планината предизвикале и многубројни силни земјотреси во Алјаска и на Алеутските Острови. Денес Тихоокеанската Плоча е сеизмички активна под планината.^[7]

Поглед на јужната страна на планината

Со висина од 6.168 м, Денали е највисока планина во Северна Америка и се издига 5.500 м. над основата, што значи дека е највисока во светот сметајќи од подножјето.^[4] Се издига од накосена рамница на надморска височина од 300-900 м, што значи дека висината ѝ се разликува во зависност од местото на набљудување (во опсег од 0-1000 м).^[8] (Од друга страна, Монт Еверест се издига од Тибетската Висорамнина, што значи дека почнува од многу повисоко — 4.200 м до 5.200 м, па затоа Монт Еверест е самостојно висок само 3.700 до 4.700 м. наспроти самостојните 5.500 м на Денали^[9] Сепак, Денали има само половина од самостојната висина на вулканот Мауна Кеја (10.020 м), но голем дел од планината е под вода.^[10]

Врвови и ледници

Денали има два поважни врва: Јужниот (повисокиот) и Северниот, на н.в. од 5.934 м^[6] и топографска истакнатост од околу 387 м.^[11] Северниот понекогаш се смета за посебен, но ретко се искачува, освен од северниот приод.

По страните на планината се протегаат пет поголеми ледници: Питерс (северозападна страна), Малдроу (североисточна), Тралејка (источна), Рут (југоисточна) и Кахилтна (југозападна).^[12][13]

Искачување

Планината денес редовно се искачува. Во 2003 г. до врвот успешно стигнале 58% од планинарите, со вкупно 100 жртви за период од еден век.^[14] Највеќето планинари се искачуваат преку Западниот Потпорник, пронајдена во 1951 г. од истражувачот Бредфорд Вошберн,^[5] по внимателни и опширни анализи на авионски снимки. Искачувањето трае 2-4 недели.

Околни планини

Источната страна на Денали гледана од Националниот парк Денали

Во околината на Денали се наоѓаат следниве планини:

• Форакер
• Силвертрон
• Хантер
• Хантингтон
• Дики
• Лосов Заб (Мусес Тут)

Поврзано

• Логан (планина)
• Алјаски Венец
• Список на планини во САД
• Национален парк Денали