![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/World_line.svg/langmk-640px-World_line.svg.png&w=640&q=50)
Специјална теорија за релативноста
From Wikipedia, the free encyclopedia
Специјална теорија за релативноста или Посебна теорија за релативноста — прифатена физичка теорија што се однесува на врската меѓу време-просторот. Истата се заснова на два постулати: (1) законите на физиката се непроменливи (инваријантни) во сите инерцијални системи (незабрзувачки појдовни системи), и (2) брзината на светлината во вакуум е подеднаква за сите набљудувачи, без разлика на движењето на светлинскиот извор. Беше предложена во 1905 г. од страна на Алберт Ајнштајн во делото „За електродинамиката и подвижните тела“.[1] Непостојаноста на Њутновата механика со Максвеловите равенки од електромагнетизмот и неможноста да се добие движењето на Земјата низ етерот довеле до развој на специјалната релативност, која служи за исправки во механиката за да се справи со ситуациите кои вклучуваат движења со брзини блиски до брзината на светлината. Во денешниот период, специјалната релативност е најточниот модел за движење при која и да било брзина. Иако е така, Њутновата механика сè уште се користи (поради својата едноставност и точност) при доста помали брзини релативно во однос на брзината на светлината.
Специјалната релативност се занимава со голем број на последици, кои се потврдени опитно,[2] вклучувајќи ги контракцијата на должината, временската дилатација, релативистичката маса, еднаквоста на масата и енергијата, универзална граница на брзината и релативност на едновременоста. Го заменува конвенционалното мислење за апсолутно универзално време со мислењето дека времето зависи од појдовниот систем и просторната местоположба. Наместо да постои непроменлив временски интервал помеѓу два настана, станува збор за непроменлив време-просторен интервал. Во заемодејство со другите закони од физиката, двата постулати од теоријата за специјалната релативност се предвидува еднаквоста на масата и енергијата, како што е запишано со равенката на еднаквоста на масата и енергијата E = mc2, каде c е брзина на светлината во вакуум.[3][4]
Определувачка одлика на специјалната релативност е замената на Галилеевите преобразби на Њутновата механика со Лоренцовите преобразби. Времето и просторот не можат да се раздвојат едно од друго. Просторот и времето се испреплетени во еден единствен континуум познат под името време-простор. Настаните кои се случуваат во исто време за еден набљудувач можат да се случат во различни временски периоди за друг набљудувач.
Теоријата се нарекува „специјална“ бидејќи се применува принципот на релативноста само во специјални случаи на инерцијалните појдовни системи. Ајнштајн подоцна објавил труд за општата релативност во 1915 г. за да се примени принципот во општ случај, поточно, за секој појдовен систем за да се справи со општи координантни преобразби и гравитациските ефекти.
Како што Галилеевата релативност се смета за приближна теорија на специјалната релативност која важи за мали брзини, специјалната релативност се смета за приближна теорија за објаснување на теоријата за општата релативност која важи за слаби гравитациски полиња. Присуството на гравитацијата станува незабележително при достатно мали големини, и при услови на слободен пад. Општата релативност вклучува неевклидова геометрија, за да можат гравитациските ефекти се прикажат преку геометриската закривеност на време-просторот. Спротивно, специјалната релативност е ограничена на рамен време-простор. Геометријата на време-просторот во специјалната релативност се нарекува Минковскиев простор. Со локален Лоренцов непроменлив појдовен систем кои се покорува на специјалната релативност може да се дефинира при доволно мали големини, дури и при закривен време-простор.
Галилео Галилеј имал дефинирано дека не постои апсолутна и добро определена состојба на мирување, и принципи кои денес се наречени Галилееви принципи на релативност. Ајнштајн ги проширил овие принципи за да се земе предвид и постојаната брзина на светлината,[5] појава која неодамна била забележана при Мајкелсон–Морлиевиот обид. Тој исто така вовел постулат дека ова важи за сите закони на физиката, вклучувајќи ги и законите на механиката и електродинамиката.[6]
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Einstein_patentoffice.jpg/640px-Einstein_patentoffice.jpg)