ഹിന്ദുസ്താനി ഭാഷ

വടക്കേ ഇന്ത്യയിലും പാകിസ്താനിലും സംസാരിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു പൊതു ഉപയോഗ ഭാഷ (lingua franca) ആണ് ഹിന്ദുസ്താനി (हिन्दुस्तानी , ہندوستانی ) അഥവാ ഹിന്ദി-ഉർദു (हिंदी-उर्दू |ہندی اردو) ^[6][7] ദില്ലിയിൽ സംസാരിക്കപ്പെടുന്ന ഖഡിബോലിയിൽനിന്നും ഉരുത്തിരിഞ്ഞുണ്ടായ ഹിന്ദുസ്ഥാനിയിൽ സംസ്കൃതം, പേർഷ്യൻ, അറബി എന്നീ ഭാഷകളിൽനിന്നും കടംകൊണ്ട പദങ്ങൾ വളരെയേറെയുണ്ട്.^{[8][9] [10]} ഹിന്ദുസ്ഥാനി അടിസ്ഥാനമായുള്ള രണ്ട് ഔദ്യോഗിക ഭാഷാരൂപങ്ങൾ ഹിന്ദി, ഉർദു എന്നിവയാണ്.

"ഹിന്ദുസ്താനി" redirects here. For other uses, see ഹിന്ദുസ്താനി (വിവക്ഷകൾ).

ഹിന്ദുസ്താനി
हिन्दुस्तानी, ہندوستانی Hindustānī
Native to	ഇന്ത്യ , പാകിസ്താൻ.
Region	ദക്ഷിണേഷ്യ
Native speakers	Native: 240 million (1991-1997)[1] Second language: 165 million (1999)[2] Total: 490 million (2006)[3]
Language family	Indo-European ഇന്തോ-ഇറാനിയൻ ഭാഷകൾ ഇന്തോ-ആര്യൻ ഭാഷകൾ അപഭ്രംശ ഭാഷകൾ സൌരസേനി അപഭ്രംശം ഖഡി ബോലി ഹിന്ദുസ്താനി
Standard forms	മാനക ഹിന്ദി മാനക ഉർദു
Dialects	ദഖ്നി
Writing system	ദേവനാഗരി ലിപി, ഉർദു ലിപി
Official status
Official language in	ഇന്ത്യ (as ഹിന്ദി and ഉർദു)  പാകിസ്താൻ (as ഉർദു)
Regulated by	കേന്ദ്ര ഹിന്ദി ഡയറക്ടറേറ്റ് (ഹിന്ദി, ഇന്ത്യ),[4] ദേശീയ ഭാഷ അതോറിറ്റി, (ഉർദു, പാകിസ്താൻ); ദേശീയ ഉർദു ഭാഷാ വികസന പരിഷത്ത് (ഉർദു, ഇന്ത്യ)[5]
Language codes
ISO 639-1	hi,ur
ISO 639-2	hin,urd
ISO 639-3	Either: hin – Hindi urd – Urdu
ഹിന്ദുസ്താനി (ഖഡിബോലി/കൗരവി) മാതൃഭാഷയായി സംസാരിക്കുന്ന പ്രദേശങ്ങൾ (ചുവപ്പുനിറം)
ഹിന്ദി അല്ലെങ്കിൽ ഉർദു ഔദ്യോഗിക ഭാഷയായിട്ടുള്ള പ്രദേശങ്ങൾ   സംസ്ഥാന തലം   രണ്ടാം സംസ്ഥാനതലം   ദേശീയ തലം

വാമൊഴിയിൽ ഹിന്ദിയും ഉർദുവും തമ്മിൽ പരസ്പര തിരിച്ചറിയൽ വളരെ കൂടുതലാണെങ്കിലും ഔദ്യോഗിക വ്യാകരണ നിയമങ്ങൾ ഒന്നുതന്നെയാണെങ്കിലും സാഹിത്യത്തിലും സാങ്കേതികപദാവലിയിലും ഹിന്ദിയിൽ സംസ്കൃതസ്വാധീനവും ഉർദുവിൽ പേർഷ്യൻ, അറബിക്ക് എന്നിവയുടെ സ്വാധീനവും പ്രകടമാണ്.^[11] ഇന്ത്യയുടെ വിഭജനത്തിനു മുമ്പ് ഹിന്ദുസ്താനി, ഹിന്ദി, ഉർദു എന്നിവ ഒരേ ഭാഷയെ സൂചിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ചിരുന്ന വാക്കുകൾ ആയിരുന്നു.

ചരിത്രം

മദ്ധ്യകാല ഇന്തോ ആര്യൻ ഭാഷയായ അപഭ്രംശയിൽനിന്നും(अपभ्रंश) 7-ാം നൂറ്റാണ്ടിനും 13-ാം നൂറ്റാണ്ടിനിടക്ക് ഉരുത്തിരിഞ്ഞ ഭാഷയാണ് ഹിന്ദുസ്താനി.^[12] ദില്ലിയാണ് ഇതിന്റെ ഈറ്റില്ലം.^[13]

1842-ൽ ഹിന്ദുസ്ഥാനിയിൽ പ്രസിദ്ധീകരിച്ച പുതിയ നിയമത്തിന്റെ ശീർഷക പേജ്

പുതിയ നിയമത്തിന്റെ ആദ്യ അധ്യായം ഹിന്ദുസ്ഥാനി ഭാഷയിൽ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു.

ദില്ലി സുൽത്താനത്ത് കാലഘട്ടത്തിൽ അമീർ ഖുസ്രോ ഹിന്ദുസ്താനിയിൽ രചിച്ച കൃതികളിൽ ഹിന്ദവി (ഹിന്ദി: हिन्दवी, ഉർദു: ہندوی) എന്നാണ് ഭാഷയുടെ പേരിനെക്കുറിച്ച് സൂചിപ്പിച്ചിരുന്നത്.

ലിപി

ഉർദു പേർഷ്യൻ ലിപിയിൽ

جھ	ڄ	ج	پ	ث	ٺ	ٽ	ٿ	ت	ڀ	ٻ	ب	ا
ɟʱ	ʄ	ɟ	p	s	ʈʰ	ʈ	tʰ	t	bʱ	ɓ	b	*
ڙ	ر	ذ	ڍ	ڊ	ڏ	ڌ	د	خ	ح	ڇ	چ	ڃ
ɽ	r	z	ɖʱ	ɖ	ɗ	dʱ	d	x	h	cʰ	c	ɲ
ڪ	ق	ڦ	ف	غ	ع	ظ	ط	ض	ص	ش	س	ز
k	x	pʰ	f	ɣ	∅	z	t	z	s	?	s	z
	ي	ه	و	ڻ	ن	م	ل	ڱ	گھ	ڳ	گ	ک
	*	h	*	ɳ	n	m	l	ŋ	ɡʱ	ɠ	ɡ	kʰ

ഹിന്ദി ദേവനാഗരി ലിപിയിൽ

अ	आ	इ	ई	उ	ऊ	ए	ऐ	ओ	औ
a	ā	i	ī	u	ū	e	ai	o	au
क	ख	ख़	ग	ॻ	ग़		घ		ङ
k	kʰ	x	ɡ	ɠ	ɣ		ɡʱ		ŋ
च	छ		ज	ॼ	ज़		झ		ञ
c	cʰ		ɟ	ʄ	z		ɟʱ		ɲ
ट	ठ		ड	ॾ	ड़		ढ	ढ़	ण
ʈ	ʈʰ		ɖ	ɗ	ɽ		ɖʱ	ɽʱ	ɳ
त	थ		द				ध		न
t	tʰ		d				dʱ		n
प	फ	फ़	ब	ॿ			भ		म
p	pʰ	f	b	ɓ			bʱ		m
य	र	ल	व
j	r	l	ʋ
श	ष	स	ह
sh	ʂ	s	h