Цунами

Цунами (япон. 津波 IPA: [t͡sɯnä́mí], 津 — «булан», 波 — «давалгаа») -Газар хөдлөлт, галт уулын идэвхижилт, хөрсний гулсалт, томоохон хэмжээний солир унах, цөмийн бөмбөгийн туршилтаар үүсэх энергийн нөлөөгөөр далай, тэнгисийн усны асар том давалгаа үүсэхийг нэрлэнэ. Цунами нь япон гаралтай үг юм.

Цунами үүсэх механизм

Гүехэн устай, налуу эрэгт цунамигийн хүч бага байна.

Гүн, огцом эрэг нь цунамигийн давaлгааны хүчийг нэмэгдүүлнэ.

Далайн ёроолын галт уулын дэлбэрэлтээс үүсэх үлэмж хэмжээний материал цунами үүсгэж болно.

Далай доорхи газар хөдлөлт нь далайн царцдасыг шилжүүлэх (эвдэх) ба далайн ус түлхэгдэн цунами үүснэ.

Газар хөдлөлт, галт уулын дэлбэрэлт болон усан доорх бусад дэлбэрэлтүүд (усан доорх цөмийн төхөөрөмжийн дэлбэрэлтийг оролцуулан), хөрсний гулсалт, мөсөн гол, солир болон усны түвшнээс дээш буюу доогуур бусад хөдөлгөөнүүд нь цунами үүсгэх боломжтой.

Ихээхэн хохирол учруулсан цунамигийн жишээ бол 2004 оны Энэтхэгийн далайн газар хөдлөлтөөр үүссэн цунами юм. Ойролцоогоор 300,000 хүн нас барсны 168,000 нь Индонезийн иргэд байсан. Далайн давалгааны өндөр 33 метрт хүрч, Индонез, Тайланд, Малайз, Бангладеш, Энэтхэг, Шри Ланка, Мальдив зэрэг хоорондоо хэдэн мянган км алслагдсан орнууд нэрвэгдсэн байна. Уг цунами нь Африкийн зүүн эргийн Сомали, Кени, Танзани төдийгүй, газар хөдлөлтийн эпицентрээс 13,000 км хол орших Мексикийн эрэгт (давалгааны өндөр 2.6 метр гэж тэмдэглэгдсэн) хүрсэн байна.

Мөн үзэх

• Байгалийн гамшиг
• Газар хөдлөлт
• Үер
• Галт уул

Цахим холбоос

 Commons: Цунами – Викимедиа дуу дүрсний сан

Wiktionary

Wiktionary: Цунами – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу

• Tsunami database with detailed statistics
• Tsunami education and outreach site
• Tsunami Information from the Coastal Ocean Institute, Woods Hole Oceanographic Institution
• The International Centre for Geohazards (ICG)
• ITIC tsunami FAQ
• USGS: Surviving a tsunami (United States)
• Tsunamis and Earthquakes
• What Causes a Tsunami?

Энэ уур амьсгал судлалын тухай өгүүлэл дутуу дулимаг бичигджээ. Нэмж гүйцээж өгөхийг хүсье.

Энэ газар хөдлөлтийн тухай өгүүлэл дутуу дулимаг бичигджээ. Нэмж гүйцээж өгөхийг хүсье.

Энэ сэтгэл судлалын тухай өгүүлэл дутуу дулимаг бичигджээ. Нэмж гүйцээж өгөхийг хүсье.

Энэ байгалийн гамшгийн тухай өгүүлэл дутуу дулимаг бичигджээ. Нэмж гүйцээж өгөхийг хүсье.