Ammonium nitrat

Ammonium nitrat ialah sebatian kimia dengan formula kimia NH₄NO₃ yang berwarna putih serta sangat larut dalam air. Sebatian ini terdiri daripada kation ammonium dan anion nitrat.

Ammonium nitrat

Fomula struktur kation ammonium (kiri) dan anion nitrat
H=putih, N=biru, O=,erah
Nama
Nama IUPAC Ammonium nitrat
Pengecam
No. Pendaftaran CAS	6484-52-2 Y
Imej model 3D Jmol	Imej berinteraktif
ChemSpider	21511 Y
ECHA InfoCard	100.026.680
Nombor EC	229-347-8
PubChem CID	22985
Nombor RTECS	BR9050000
UNII	T8YA51M7Y6 Y
Nombor PBB	0222 – dengan > 0.2% bahan mudah terbakar 1942 – dengan <= 0.2% bahan mudah terbakar 2067 – baja 2426 – cecair
CompTox Dashboard (EPA)	DTXSID2029668
InChI InChI=1S/NO3.H3N/c2-1(3)4;/h;1H3/q-1;/p+1 Y Key: DVARTQFDIMZBAA-UHFFFAOYSA-O Y InChI=1/NO3.H3N/c2-1(3)4;/h;1H3/q-1;/p+1 Key: DVARTQFDIMZBAA-IKLDFBCSAH
SMILES [O-][N+]([O-])=O.[NH4+]
Sifat
Formula kimia	NH4NO3
Jisim molar	80.043 g/mol
Rupa bentuk	Pepejal putih atau kelabu
Ketumpatan	1.725 g/cm3 (20 °C)
Takat lebur	169.6 °C (337.3 °F; 442.8 K)
Takat didih	anggaran 210 °C (410 °F; 483 K) Terurai
Keterlarutan dalam air	Endotermik 118 g/100 ml (0 °C) 150 g/100 ml (20 °C) 297 g/100 ml (40 °C) 410 g/100 ml (60 °C) 576 g/100 ml (80 °C) 1024 g/100 ml (100 °C)[1]
Kerentanan magnet (χ)	-33.6·10−6 cm3/mol
Struktur
Struktur kristal	Trigonal
Data bahan letupan
Kepekaan kejutan	Amat rendah
Kepekaan geseran	Amat rendah
Detonation velocity	2500 m/s
Bahaya
Bahaya-bahaya utama	Bahan letupan, pengoksidaan
Piktogram GHS
Perkataan isyarat GHS	Danger
Penyata bahaya GHS	H201, H271, H319
Penyata pencegahan GHS	P220, P221, P271, P280, P264, P372
NFPA 704 (berlian api)	0 1 3 OX
Dos maut (LD) atau kepekatan dos maut (LC)
LD50 (median dos)	2085–5300 mg/kg (tikus, oral)[2]
Sebatian berkaitan
Anion lain	Ammonium nitrit
Kation lain	Natrium nitrat Kalium nitrat Hidroksilammonium nitrat
Sebatian berkaitan	Ammonium perklorat
Kecuali jika dinyatakan sebaliknya, data diberikan untuk bahan-bahan dalam keadaan piawainya (pada 25 °C [77 °F], 100 kPa).
Y pengesahan (apa yang perlu: Y/N?)
Rujukan kotak info

Sebatian ini biasanya digunakan dalam bidang pertanian sebagai baja nitrogen.^[4] Tambahan pula, sebatian ini juga digunakan sebagai bahan letupan dalam bidang pelombongan dan pembinaan awam.

Penghasilan

Ammonium nitrat dihasilkan dalam industri melalui tindak balas asid dan bes, yakni antara ammonia dan asid nitrik.^[5]

${\displaystyle {\ce {NH3 + HNO3 -> NH4NO3}}}$

Tindak balas

Ammonium nitrat bertindak balas dengan hidroksida logam untuk menghasilkan ammonia dan nitrat logam alkali. Dalam persamaan di bawah, M mewakili logam alkali seperti natrium dan kalium.

${\displaystyle {\ce {NH4NO3 + MOH -> NH3 + H2O + MNO3}}}$

Ammonium nitrat akan terurai menjadi nitrus oksida dan air apabila dipanaskan.

${\displaystyle {\ce {NH4NO3 -> N2O + H2O}}}$

Walau bagaimanapun, dalam letupan atau pembakaran pantas, ammonium nitrat akan terurai menjadi gas nitrogen, gas oksigen dan air.

${\displaystyle {\ce {2NH4NO3 -> 2N2 + O2 + 4H2O}}}$

Keselamatan

Bencana

Rencana utama: Bencana ammonium nitrat

Ammonium nitrat terurai menjadi nitrus oksida dan wap air apabila dipanaskan, tetapi boleh terurai secara letupan. Sifat ammonium oksida sebagai pengoksida boleh memarakkan letupan dengan mudah, menjadikan ammonium nitrat memiliki risiko kebakaran yang besar.

Letupan kecil yang melibatkan ammonium hidroksida adalah agak lazim, tetapi beberapa bencana besar pernah direkodkan seperti:

• bencana Texas City pada 16 April 1947 yang berlaku akibat letupan lebih kurang 2,086 tan metrik sebatian ini;^[6]
• letupan di Tianjin, China pada 12 Ogos 2015 yang melibatkan kira-kira 800 tan sebatian ammonium nitrat; jumlah kematian rasmi ialah 173 orang dengan kira-kira 800 orang kematian;^[7][8]
• letupan di Pelabuhan Beirut, Lubnan pada 4 Ogos 2020 yang berpunca daripada kira-kira 2,750 tan ammonium nitrat yang disimpan di gudang pelabuhan itu.^[9]

Sesetengah daripada letupan ini direkodkan sebagai salah satu letupan bukan nuklear terbesar yang pernah dicatat.

Bahaya kesihatan

Ammonium nitrat tidak berbahaya kepada kesihatan dan biasanya digunakan dalam produk baja. ^{[10] [11] [12]}

Ammonium nitrat mempunyai LD ₅₀ bagi setiap 2217 mg/kg, ^[13] yang mana sebagai perbandingan adalah kira-kira dua pertiga daripada garam meja sahaja.