Hashim Musa

Profesor Emeritus Dr Hashim Haji Musa ialah seorang sarjana bahasa, ahli akademik dan penulis Malaysia yang terkenal dalam bidang Bahasa Melayu, tamadun Melayu, dan peradaban Islam di Nusantara. Beliau merupakan antara tokoh penting dalam bidang arkeologi linguistik dan sejarah pemikiran Melayu-Islam di Malaysia.

Profesor Emeritus Hashim Musa
Kelahiran	(1948-02-15)15 Februari 1948 Kelantan, Tanah Melayu (kini Malaysia)
Warganegara	Malaysia
Pendidikan	Universiti Malaya University of London
Pusat pendidikan	Universiti Malaya University of London
Pekerjaan	Ahli akademik, sarjana bahasa, penulis
Majikan	Universiti Putra Malaysia (UPM)
Terkenal kerana	Kajian bahasa Melayu klasik dan ketamadunan Melayu-Islam
Karya terkenal	Falsafah Ketamadunan Melayu (2001) * Pemerkasaan Tamadun Melayu (2011)

Latar belakang

Hashim Musa dilahirkan di Kelantan pada 15 Februari 1948. Beliau mendapat pendidikan awal di Sekolah Melayu Pasir Mas dan melanjutkan pelajaran ke peringkat tinggi di Universiti Malaya dalam bidang bahasa dan kesusasteraan Melayu. Kemudian, beliau memperoleh ijazah kedoktoran (PhD) dari University of London dalam bidang linguistik dan tamadun Melayu.

Kerjaya akademik

Hashim Musa memulakan kerjayanya sebagai pensyarah di Universiti Malaya sebelum menyertai Universiti Putra Malaysia (UPM), di mana beliau kemudiannya dilantik sebagai Profesor di Jabatan Bahasa Melayu, Fakulti Bahasa Moden dan Komunikasi. Beliau juga pernah berkhidmat sebagai Pengarah di Institut Alam dan Tamadun Melayu (ATMA), UPM.

Bidang kepakarannya meliputi linguistik sejarah, falsafah bahasa Melayu, serta kajian tentang akar ketamadunan Melayu dalam konteks Islam dan Nusantara. Hashim Musa sering menekankan bahawa bahasa Melayu ialah lambang ketamadunan yang mencerminkan jati diri bangsa dan pemikiran Islam-Melayu.^[1]

Sumbangan ilmiah

Hashim Musa menulis dan menyunting pelbagai karya ilmiah, antaranya:

• Falsafah Ketamadunan Melayu (2001)
• Pemerkasaan Tamadun Melayu (2011)
• Bahasa Melayu dan Tamadun Islam (2014)
• Kearifan Tempatan dan Ketahanan Budaya Melayu (2019)

Tulisan-tulisannya banyak mengupas soal jati diri bangsa, epistemologi ilmu Melayu-Islam, dan cabaran globalisasi terhadap budaya tempatan.

Pengaruh dan pandangan

Hashim Musa dikenali kerana pandangannya yang tegas mengenai pemartabatan bahasa Melayu sebagai bahasa ilmu dan bahasa tamadun. Beliau turut mengkritik kecenderungan masyarakat terhadap bahasa Inggeris secara berlebihan, dan menekankan bahawa “bahasa ialah roh peradaban.”^[2]

Beliau juga memperkenalkan pendekatan “arkeologi tamadun Melayu”, iaitu kaedah menelusuri asal-usul pemikiran dan falsafah bangsa melalui teks klasik Melayu-Islam seperti Sejarah Melayu dan Hikayat Hang Tuah.

Pandangan terhadap Hang Tuah dan Sejarah Melayu

Dalam penulisan akademiknya, Hashim Musa sering meneliti tokoh Hang Tuah sebagai lambang falsafah dan jati diri bangsa Melayu dalam konteks ketamadunan Islam. Menurut beliau, tokoh Hang Tuah bukan sekadar pahlawan legenda, tetapi merupakan representasi manusia Melayu unggul yang menggabungkan nilai hikmah, iman, dan kesetiaan terhadap agama serta pemerintah yang adil.^[3]

Hashim menegaskan bahawa Sejarah Melayu dan Hikayat Hang Tuah ialah dua teks utama yang membentuk struktur pemikiran Melayu-Islam di rantau ini. Dalam tafsirannya, kisah Hang Tuah melambangkan keseimbangan antara ketaatan kepada raja dengan prinsip keadilan sejagat yang diilhamkan daripada nilai Islam dan tamadun Timur.^[4]

Beliau juga menolak pandangan moden yang menyifatkan Hang Tuah sekadar alat feudal, dengan menyatakan bahawa:

“Hang Tuah adalah simbol integrasi akal dan iman. Kesetiaannya bukan buta, tetapi berpaksikan pada adab dan makna keinsanan dalam sistem nilai Melayu-Islam.”^[5]

Selain itu, Hashim Musa berpendapat bahawa pengkajian semula Sejarah Melayu perlu dilakukan dengan pendekatan arkeologi tamadun, iaitu menelusuri simbol, bahasa dan nilai-nilai yang tersembunyi di sebalik teks klasik bagi memahami struktur pemikiran bangsa. Pendekatan ini menurutnya bukan sahaja ilmiah, tetapi penting untuk mengembalikan “maruah ilmu dan falsafah bangsa Melayu dalam arus globalisasi.”^[6]

Penghargaan

Atas sumbangan beliau, Hashim Musa pernah menerima Anugerah Tokoh Akademik Bahasa Melayu oleh Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP) serta Anugerah Ilmuwan Tamadun oleh UPM.