Piero Angela
preżentatur u ġurnalist xjentifiku Taljan From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Piero Angela OMRI (pronunzja bit-Taljan: [ˈpjɛːro ˈandʒela]; twieled fit-22 ta' Diċembru 1928 – miet fit-13 ta' Awwissu 2022)[1][2] kien preżentatur televiżiv, ġurnalist xjentifiku, kittieb u pjanist Taljan.
Huwa beda bħala ġurnalist tar-radju, imbagħad sar korrispondent barrani, u stabbilixxa lilu nnifsu bħala x-xandar tal-aħbarijiet tar-RAI. Huwa magħruf l-iktar bħala l-ħallieq u l-preżentatur ta' programmi tax-xandir immudellati fuq id-dokumentarji tal-BBC u ta' David Attenborough, li kemm-il darba ġie mqabbel miegħu, kif ukoll għall-ġurnaliżmu xjentifiku tiegħu ppubblikat f'bosta pubblikazzjonijiet.[3]
Angela kiteb tlieta u tletin ktieb, li bigħu iżjed minn tliet miljun kopja, ingħata bosta lawrji onorarji, għamel iktar minn sittin dokumentarju u mijiet ta' episodji televiżivi, rebaħ seba' Telegatti u rebaħ il-premju tal-preżentazzjoni tat-televiżjoni nazzjonali tmien darbiet.[4]
Remove ads
Ħajja bikrija
Angela twieled f'Torino, iben Nella Maglia u Carlo Angela, tabib anti-Faxxist, li ngħata l-Medalja tal-"Ġusti fost in-Nazzjonijiet" fid-29 ta' Awwissu 2001.[5]
Meta kellu sena Angela kważi miet b'polmonite. Diversi snin wara saritlu rikostruzzjoni ta' sieq miksura mingħajr il-loppju u meta kellu 12-il sena saritlu operazzjoni tal-appendiċite; l-intervent kirurġiku dam sagħtejn u nofs minħabba xi kumplikazzjonijiet.[6]
Huwa attenda l-liċeo klassiku f'Torino.[7]
Piero Angela kiteb li r-razzjonalità għallimielu missieru.[8] Skont il-kollega tiegħu Gigi Marzullo "l-awtokontroll perfett tiegħu u d-dħulija simpatika tiegħu huma riflessjoni tan-natura mistħija tiegħu u huma parti mill-kodiċi ġenetiku tal-edukazzjoni tal-Piemonte fir-razzjonalità u t-tolleranza". Angela kien imur tajjeb fi kważi l-istudji kollha tiegħu, iżda kien jagħmel il-minimu tax-xogħol meħtieġ. Angela qal li ngħata "edukazzjoni rigoruża tal-Piemonte: riġida ħafna, bi prinċipji stretti ħafna, inkluż dak tad-diffidenza, fejn qatt ma titfanfar".[9] Angela kiteb dan li ġej b'referenza għall-edukazzjoni skolastika tiegħu:
"Personalment, tassew kont niddejjaq l-iskola u ma kontx student tajjeb. Dawk kollha li kienu involuti fit-tagħlim b'mod kostanti għandhom jiftakru l-motto Latin antik "ludendo docere", jiġifieri, "tgħallem bid-divertiment"".[10]
Remove ads
Mużika
L-iktar individwi ta' suċċess (u mhux irġiel biss) normalment ikunu b'saħħithom internament u ġentili esternament. Xi ftit jew wisq bħall-pjanu. Dejjem niftakar dak li kien jgħidli l-għalliem tal-pjanu anzjan tiegħi: sabiex ikollok mess tajjeb, għandek bżonn subgħajn tal-azzar f'ingwanti tal-bellus... Forsi dan japplika għall-ħajja wkoll. — Piero Angela[8]
Angela beda jattendi lezzjonijiet privati tal-pjanu meta kellu seba' snin; iktar 'il quddiem beda jinteressa ruħu fil-mużika jazz. Sal-1948, huwa kien idoqq f'diversi sessjonijiet ta' jamming fil-klabbs tal-jazz ta' Torino u kien juża l-isem artistiku ta' Peter Angela.[11]
Fl-1948 innutah l-imprenditur Sergio Bernardini, li stiednu jdoqq fis-serata tal-ftuħ tal-Capannina f'Viareggio.[12] Sal-bidu tas-snin 50 tas-seklu 20, Angela fforma trio mad-drummer Franco Mondini u diversi mużiċisti tal-kuntrabaxx doppju. It-trio spiss kien jingħaqad ma' solisti, bħal Nini Rosso, Franco Pisano, Nunzio Rotondo, u l-eks kurunettist ta' Duke Ellington, Rex Stewart. Angela u Mondini daqqew mal-kwartett ta' Nunzio Rotondo għal xi żmien.[13] F'dan iż-żmien huwa kien idoqq ukoll ma' Franco Cerri, u flimkien miegħu fl-1946 kien imur bir-rota biex jisma' l-kunċerti minn barra ristorant ta' Torino peress li ma setgħux jixtru l-biljetti.[14]
Remove ads
Ġurnaliżmu
Lejn l-aħħar tal-1951, Angela beda jikkollabora fi programm dwar l-istorja tal-jazz għar-RAI. Sal-1952 ma baqax idoqq il-mużika u beda jaħdem full-time bħala ġurnalist, l-ewwel bħala rapportatur u mbagħad bħala kontributur. Angela qatta' disa' snin f'Pariġi, Franza, erba' snin fi Brussell, il-Belġju, bħala korrispondent u mar kemm-il darba l-Amerka bħala korrispondent tar-RAI.
Martu, Margherita Pastore, ma komplietx il-karriera tagħha bħala żeffiena u żżewġet lil Piero meta kellha 19-il sena, u marret ma' Angela f'Pariġi. Skont Margherita: "Ma ħadniex deċiżjoni, iżda qisu kien hemm xi ħaġa stramba ġo fina li bdiet tgħidilna naġixxu, xi kultant mhux b'mod razzjonali għalkollox, iżda b'mod sabiħ. Dik l-istess ħaġa diġà kienet għamlet bina mal-ewwel daqqa t'għajn, waqt festin ta' għeluq is-sena fid-dar ta' ħbieb tagħna t-tnejn". Matul iż-żmien tagħhom f'Pariġi twieldu binthom, Christine, u binhom, Alberto. Angela kellu reġistrazzjoni bl-awdjo tat-twelid ta' uliedu t-tnejn.[6]
Fabiano Fabiani staqsieh biex jiġi Ruma biex jaħdem fit-televiżjoni. Fabiani qal lil Angela: "Ieqaf ħabbar l-aħbarijiet fuq ir-radju, irrid il-ġurnalisti fit-televiżjoni". Fl-1968 Angela kien l-ewwel direttur tal-aħbarijiet u kien jalterna ma' Andrea Barbato għall-Aħbarijiet tat-Televiżjoni Nazzjonali tas-13.30, l-edizzjoni tal-aħbarijiet ta' ħin l-ikel.
Angela kiteb 33 ktieb li bigħu iżjed minn tliet miljun kopja, ingħata bosta lawrji onorarji, għamel madwar sittin dokumentarju u mijiet ta' episodji televiżivi, rebaħ seba' Telegatti u rebaħ il-premju tal-preżentazzjoni tat-televiżjoni nazzjonali tmien darbiet.[4]
Fl-1969 Angela telaq mix-xandir tal-aħbarijiet tar-RAI bl-idea li jagħmel programmi iktar dettaljati u itwal: "Irrealizzajt li kont tassew interessat mhux li nkopri għax punti tal-aħbarijiet kuljum, iżda l-aħbarijiet għal sena sħiħa".[6]
Ġurnaliżmu xjentifiku
Influwenzat mid-dokumentarju ta' Roberto Rossellini, fl-1968 Piero Angela pproduċa sensiela ta' dokumentarji bit-titlu "Il-Futur fl-Ispazju", fuq it-tema tal-programm Apollo; waqt li s-sensiela nġibdet fl-Istati Uniti, huwa għamel bosta kollegamenti f'ħin reali għar-RAI fl-okkażjoni tat-tlugħ tat-trasportatur spazjali Saturnu V li wassal l-ewwel astronawti lejn il-qamar. Imbagħad beda attività twila ta' tagħrif xjentifiku li fis-snin ta' wara wasslitu biex jipproduċi bosta trażmissjonijiet informattivi, fosthom Destinazione Uomo, Da zero a tre anni, Dove va il mondo?, Nel buio degli anni luce, Indagine critica sulla parapsicologia, u Nel cosmo all ricerca della vita. Mill-1971 beda jippreżenta għal Rai 1 sensiela ta' programmi xjentifiċi televiżivi dwar l-astronomija, il-bijoloġija, l-ekonomija globali, il-parapsikoloġija u oqsma oħra.[3]
Fl-1981 beda l-iżjed programm famuż tiegħu, Quark, li sal-2022 baqa' għaddej f'formati differenti. Quark kien jixxandar darba fil-ġimgħa sal-1983, u wassal għal għadd kbir ta' programmi speċjali u forom oħra ta' programmi li nibtu minnu, li ġew iddedikati lil diversi suġġetti xjentifiċi, mid-dinosawri għall-bijoloġija umana, mill-istorja għall-antropoloġija, mill-astronomija u l-kożmoloġija għall-ekonomija.
"It-titlu kien iqanqal kemxejn ta' kurżità u ssellifnieh mill-fiżika, fejn qed isiru bosta studji dwar ċerti partiċelli sottonukleari ipotetiċi msejħa, preċiżament, quarks, li jekk jeżistu se jkunu l-iżgħar elementi ta' materja magħrufa sa issa. Għalhekk il-programm jipprova jesplora l-affarijiet", spjega Angela matul l-ewwel episodju fl-1981.[15]
Dak iż-żmien il-format ta' Quark kien partikolarment innovattiv: intużaw il-mezzi teknoloġiċi kollha disponibbli u r-riżorsi tal-komunikazzjoni televiżiva biex isiru midħla tas-suġġetti li kienu qed ikopru: id-dokumentarji tal-BBC u ta' David Attenborough, il-cartoons ta' Bruno Bozzetto biex jiġu spjegati l-iżjed kunċetti diffiċli, l-intervisti mal-esperti bl-iktar lingwaġġ ċar possibbli kompatibbli mal-kumplessità tas-suġġetti, u l-ispjegazzjonijiet fl-istudjo televiżiv. Mill-programm bażiku nibtu diversi formati ta' programmi oħra, u wħud minnhom għadhom jiġu prodotti: dokumentarji naturalistiċi (Special Quark u Il mondo di Quark), finanzjarji (Quark Economia) u politiċi (Quark Europa).
.jpg)
Fl-1984 Angela pproduċa Pillole di Quark, filmati ta' tletin sekonda dwar suġġetti tekniċi, xjentifiċi, edukattivi, soċjali u mediċi, li kienu jixxandru f'ħinijiet differenti fuq Rai1. Fl-istess sena Angela ħoloq l-ewwel talk show ta' taħlita ta' divertiment u disseminazzjoni xjentifika: sitt serati mxandra f'ħin reali mill-Foro Italico, b'mistednin mid-dinja tal-kultura, tax-xjenza, tad-divertiment u tal-isport fuq palk biex jinteraġixxu mal-udjenza.
Fl-1995 Quark ħadlu postu SuperQuark, li kien idum sagħtejn minflok siegħa. Mis-sena 2000, Piero Angela u ibnu Alberto introduċew Ulisse, programm monografiku ddedikat lill-istorja u lill-iskoperti tal-bniedem.[16]
Fl-1986 u fl-1987 Angela ppreżenta żewġ programmi televiżivi fil-prime-time dwar kwistjonijiet klimatiċi mill-Palazzetto dello Sport ta' Torino quddiem tmint elef spettatur: dwar l-atmosfera u l-oċeani, segwiti minn tliet sensiliet televiżivi li sfruttaw il-grafika informatika ġdida: vjaġġ ġol-ġisem tal-bniedem, fil-preistorja, u fl-ispazju. Dawn is-sensiliet, li nħolqu b'kollaborazzjoni ma' ibnu Alberto, ġew tradotti bl-Ingliż u nbigħu f'iktar minn erbgħin pajjiż Ewropew, Amerikan u Asjatiku, inkluż pajjiżi Għarab u ċ-Ċina.
Fl-1988 ipproduċa wkoll Quark bit-Taljan, sensiela ta' dokumentarji dwar in-natura, l-ambjent, l-esplorazzjoni, l-annimali, eċċ. flimkien ma' awturi Taljani oħra, inkluż ibnu Alberto Angela, li għamel xi dokumentarji fl-Afrika.
Fl-awtobijografija tiegħu huwa ddeskriva ċ-ċirkostanzi li wasslu għal Superquark, meta sabiex jikkompeti ma' Mediaset kien meħtieġ li jkun hemm programm b'saħħtu filgħaxija sal-aħbarijiet ta' billejl. Brando Giordani, li dak iż-żmien kien id-direttur ta' RAI 1, ċempilli u staqsieni nagħmel Quark ta' sagħtejn minflok ta' siegħa".
Fil-fatt, fl-1995 twieled Superquark, u matulu, fl-4 ta' Ġunju 1999, ġew iċċelebrati elfejn episodju tal-Proġett Quark u sussidjarji relatati. F'dik l-istess sena kien hemm ukoll Programmi Speċjali ta' Superquark, li kienu jkunu serati monotematiċi dwar suġġetti ta' interess soċjali, psikoloġiku u xjentifiku kbir, kif ukoll il-kolloborazzjoni fil-programm televiżiv Domenica in, li fih Piero Angela kien il-preżentatur ta' spazju ddedikat lill-kultura. Fl-1997 ġie prodott ukoll Quark Atlante.
Finalment, mis-sena 2000 Piero u Alberto Angela kienu l-awturi ta' Ulisse, programm monografiku dwar skoperti storiċi u xjentifiċi.
B'mod parallel mal-attività ta' popolarizzazzjoni fuq it-televiżjoni, Piero Angela wettaq attivitajiet ta' pubblikazzjoni, dejjem b'kontenut ta' informazzjoni. Għal żmien twil kien l-editur tal-kolonna Scienza e società fis-sensiela televiżiva ta' kull ġimgħa Sorrisi e Canzoni. Angela kien ukoll il-fundatur u s-superviżur tar-rivista Quark ta' kull xahar, li stabbilixxa fl-2001 u li xolja fl-2006 minħabba nuqqas ta' fondi. Ir-rivista ta' kull xahar, ispirata mill-programm televiżiv, kienet tindirizza suġġetti xjentifiċi b'mod aċċessibbli għall-pubbliku. Piero Angela kien ukoll l-awtur ta' iktar minn tletin ktieb, ħafna minnhom tradotti bl-Ingliż, bil-Ġermaniż u bl-Ispanjol, b'bejgħ totali ta' iktar minn tliet miljun kopja.[16]
Remove ads
Attivitajiet oħra
Fl-1989 Angela kien wieħed mill-fundaturi ta' CICAP, kumitat xjentifiku għall-promozzjoni tal-edukazzjoni xjentifika u tal-ħsieb kritiku, iddedikat biex jivverifika dixxiplini allegament xjentifiċi bħall-parapsikoloġija.[17] F'Mejju 2016 inħatar bħala l-President Onorarju. Slogan tal-assoċjazzjoni, "Dejjem irid ikollna moħħ miftuħ, iżda mhux wisq miftuħ li moħħna jaqa' mal-art", sar frażi li spiss tiġi attribwita lil Angela, għalkemm fil-fatt tiġi attribwita lil bosta nies.[18]
Fl-1996 il-Kumitat għall-Inkjesti Xettiċi (CSICOP) ta l-Premju għar-Responsabbiltà fil-Ġurnaliżmu lil Angela.[19] Fil-programm tiegħu Investigazione sulla parapsicologia (1978) huwa żvela metodi u inganni li jużaw il-mediums u l-gurus fl-attivitajiet tagħhom; l-interess li jinkixef il-qerq kien il-bażi tat-twaqqif ta' CICAP (il-Kumitat Taljan għall-Kontroll tal-Istqarrijiet dwar il-Psewdoxjenzi), li kien President Onorarju tiegħu.
Fis-sena 2000 Piero Angela ttella' l-qorti għal diffamazzjoni minn żewġ assoċjazzjonijiet omeopatiċi (FIAMO u SIMO f'kawża ċivili u kawża kriminali), wara x-xandir ta' Superquark tal-11 ta' Lulju 2000 fejn intqal li l-mediċina omeopatika ma kellha l-ebda bażi xjentifika. Angela, li ddefendewh l-avukati Giulia Bongiorno u Franco Coppi, ħareġ illiberat minn kull akkuża kontrih fiż-żewġ kawżi u l-imħallef għaraf in-natura mhux xjentifika tad-dixxiplina.[20]
Angela kiteb ukoll għadd kbir ta' kotba popolari, l-ewwel wieħed fosthom L'uomo e la marionetta fl-1972. Ħafna minnhom kienu f'kollaborazzjoni ma' ibnu Alberto.
Fir-rigward tar-reliġjonijiet u d-divinitajiet Angela kellu approċċ anjostiku u kien iqis il-mewt bħala "fittaġni".[6]
Remove ads
Unuri
- L-Italja: Kavallier tal-Gran Salib tal-Ordni tal-Mertu tar-Repubblika Taljana (il-11 ta' Mejju 2021).
Premjijiet
- Angela ngħata bosta lawrji onorarji. Minbarra bosta premjijiet fl-Italja u barra mill-pajjiż, fl-1993 ngħata l-Premju Kalinga għad-disseminazzjoni xjentifika mill-UNESCO u fl-2002 ingħata l-medalja tad-deheb għall-kultura tar-Repubblika Taljana.
- Huwa ngħata seba' telegatti, wieħed minnhom għall-karriera kollha tiegħu – li ngħata fit-22 ta' Jannar 2008.
- Fit-3 ta' Ottubru 2010 ngħata l-Premju Speċjali tal-Ġurija tal-Premju Letterarju Giuseppe Dessì.
- L-asterojde 7197 skoperta mill-astronomi Andrea Boattini u Maura Tombelli ngħatat ismu: Pieroangela.
- Hemm mollusku gastropodu msemmi Babylonia pieroangelai għalih.
- Padova, belt b'rabta ma' Galileo, tagħtu ċ-ċittadinanza onorarja tagħha għall-"kontribut ta' eċċellenza tiegħu għad-disseminazzjoni xjentifika".[21]
- Torino, belt twelidu stess, fit-23 ta' Ottubru 2017 iddeċidiet li tagħtih iċ-ċittadinanza onorarja talli "kien konferma ħajja tat-tradizzjoni xjentifika tal-belt" u tal-kontribut li ta bil-karriera professjonali tiegħu biex iżid "il-kultura u l-għarfien" tat-Taljani anke permezz tat-televiżjoni".[22]
- Akkademiċi
- Lawrja onorarja fix-Xjenzi Naturali – l-Università ta' Camerino, is-26 ta' Jannar 1988
- Lawrja onorarja fil-Bijoloġija – l-Università ta' Ferrara, Ferrara, il-15 ta' Frar 1992
- Lawrja onorarja fix-Xjenzi Bijoloġiċi – l-Università ta' Palermo, Palermo, it-30 ta' Ġunju 2001
- Lawrja onorarja fil-Fiżika – l-Università ta' Torino, Torino, it-23 ta' Ġunju 2003
- Lawrja onorarja fil-Mediċina Veterinarja – l-Università ta' Bari, Bari, it-18 ta' Novembru 2004
- Lawrja onorarja fix-Xjenza Materjali u t-Teknoloġija – l-Università ta' Ruma Tor Vergata, Ruma, il-5 ta' April 2016
- Lawrja onorarja fil-Bijoloġija Applikata u l-Mediċina Sperimentali – l-Università ta' Messina, Messina, it-24 ta' Novembru 2017
- Lawrja onorarja fix-Xjenza tal-Komunikazzjoni u t-Teknoloġija, l-Università ta' Siena, Siena, il-15 ta' Ġunju 2019
- Lawrja onorarja – l-Università Amerikana ta' Ruma, Ruma
- Diploma honoris causa fil-Pjanu – l-Akkademja Internazzjonali tal-Pjanu "Incontri da maestro", Imola.
Remove ads
Lista ta' programmi televiżivi
Il-programmi televiżivi li ġejjin kollha xxandru fuq Rai Uno.
- Il futuro nello spazio (1968)
- Destinazione uomo (1971)
- Da zero a tre anni
- Dove va il mondo?
- Nel buio degli anni luce
- Indagine sulla parapsicologia (1978)
- Nel cosmo alla ricerca della vita (1980)
- Quark (mill-1981), u proġetti relatati oħra:
- Pillole di Quark (mill-1983)
- Il mondo di Quark (mill-1984)
- Quark Economia (1986)
- Quark Europa (1986)
- Quark Speciale
- Quark Scienza
- Enciclopedia di Quark (1993)
- Superquark (mill-1994)
- Speciali di Superquark (mill-1999)
- La macchina meravigliosa (1990)
- Serata Oceano (1991)
- Il pianeta dei dinosauri (1993)
- Viaggio nel cosmo (1998)
Remove ads
Għażla mill-biblijografija
- The Extraordinary Story of Human Origins, ta' Piero Angela u Alberto Angela, ISBN 978-0879758035
- The Extraordinary Story of Life on Earth Hardcover – 1996, ta' Piero Angela u Alberto Angela, ISBN 978-1573920438
- Sharks!: Predators of the Sea by Piero Angela Publisher: Courage Books (1722), ASIN B01K3HAY4G
- Ti amerò per sempre. La scienza dell'amore (bit-Taljan), Hardcover, ISBN 978-8804514909
- Stregati dalla Luna: Il sogno del volo spaziale da Jules Verne all'Apollo 11 (Vuċi biss) Maria Giulia Andretta (awtur), Marco Ciardi (awtur), Piero Angela (awtur), Laura Righi (narratriċi), Audible Studios
- Da zero a tre anni. (bit-Taljan) Unknown Binding – 1990, ta' Piero Angela – (awtur)
- La macchina per pensare (Italian) Paperback – 1990, Piero Angela, Paperback: 286 paġna Publisher: Garzanti (1990) (bit-Taljan), ISBN 978-8811520238
- Nel buio degli anni luce, Paperback, Pubblikatur: Milan, Garzanti (1977; bit-Taljan), ISBN 978-8811517184
- Tredici miliardi di anni. Il romanzo dell'universo e della vita, Piero Angela, Paperback, Pubblikatur: Mondadori (2017; bit-Taljan), ISBN 978-8804679035.
Referenzi
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads