အမေရိကန်ဒေါ်လာ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
အမေရိကန်ဒေါ်လာ (သင်္ကေတ: $; ငွေကြေးကုဒ်: USD[မှတ်စု ၁]) သည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနှင့် အခြားနိုင်ငံအချို့၏ တရားဝင်ငွေကြေး ဖြစ်သည်။ ၁၇၉၂ ခုနှစ် ဒင်္ဂါးသွန်းလုပ်ရေး အက်ဥပဒေ (Coinage Act of 1792) အရ အမေရိကန်ဒေါ်လာကို စပိန်ငွေဒင်္ဂါးနှင့် တန်းတူသတ်မှတ်ခဲ့ပြီး ၁၀၀ စဲန့် (cent) ဖြင့် ပိုင်းခြားကာ ဒေါ်လာနှင့် စဲန့် တန်ဖိုးရှိ ဒင်္ဂါးပြားများ ထုတ်လုပ်ခွင့်ပြုခဲ့သည်။ အမေရိကန် ငွေစက္ကူများကို ဖက်ဒရယ် အရံငွေစက္ကူ (Federal Reserve Notes) များအဖြစ် ထုတ်ဝေပြီး အစိမ်းရောင် အဓိကထားသောကြောင့် "Greenbacks" ဟု လူသိများသည်။
အမေရိကန်ဒေါ်လာကို မူလက သတ္တုနှစ်မျိုးစနစ် (bimetallic standard) အရ သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ၎င်းသည် ငွေစင် ၃၇၁.၂၅ ဂရိန်း (၂၄.၀၅၇ ဂရမ်) (သို့မဟုတ်) ၁၈၃၄ ခုနှစ်[၂]မှစ၍ ရွှေစင် ၂၃.၂၂ ဂရိန်း (၁.၅၀၅ ဂရမ်)၊ သို့မဟုတ် တစ်ထရွိုင်အောင်စလျှင် ၂၀.၆၇ ဒေါ်လာနှင့် ညီမျှသည်။ ၁၉၀၀ ပြည့်နှစ် ရွှေစံနှုန်း အက်ဥပဒေ (Gold Standard Act) အရ ဒေါ်လာကို ရွှေနှင့်သာ ချိတ်ဆက်ခဲ့သည်။ ၁၉၃၄ ခုနှစ်မှစ၍ ရွှေနှင့် ညီမျှမှုကို တစ်ထရွိုင်အောင်စလျှင် ၃၅ ဒေါ်လာအဖြစ် ပြန်လည်သတ်မှတ်ခဲ့ပြီး၊ ၁၉၇၁ ခုနှစ်တွင် ရွှေနှင့်ချိတ်ဆက်မှုအားလုံးကို ဖျက်သိမ်းခဲ့သည်။ [၃] ပထမကမ္ဘာစစ်ပြီးနောက် အမေရိကန်ဒေါ်လာသည် အရေးပါသော နိုင်ငံတကာ အရံငွေကြေး (reserve currency) ဖြစ်လာခဲ့ပြီး၊ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အပြီး Bretton Woods သဘောတူညီချက်အရ ကမ္ဘာ့အဓိက အရံငွေကြေးဖြစ်သော ပေါင်စတာလင်ကို ကျော်တက်ခဲ့သည်။ ဒေါ်လာသည် နိုင်ငံတကာ ငွေကြေးလွှဲပြောင်းမှုများတွင် အကျယ်ပြန့်ဆုံး အသုံးပြုသည့် ငွေကြေး ဖြစ်ပြီး[၄]၊ လွတ်လပ်စွာ အတက်အကျရှိသော ငွေကြေးလည်း ဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် နိုင်ငံအချို့တွင် တရားဝင်ငွေကြေးဖြစ်ပြီး[၅] အခြားများစွာသော နိုင်ငံများတွင်လည်း အမှန်တကယ် အသုံးပြုနေသည့် ငွေကြေးဖြစ်ကာ ဖက်ဒရယ် အရံငွေစက္ကူများ (နှင့် အချို့ကိစ္စများတွင် အမေရိကန်ဒင်္ဂါးများ) ကို တွင်တွင်ကျယ်ကျယ် အသုံးပြုကြသည်။
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ ငွေကြေးမူဝါဒကို နိုင်ငံ၏ ဗဟိုဘဏ်အဖြစ် လုပ်ဆောင်သော ဖက်ဒရယ်အရံစနစ် (Federal Reserve System) က ဆောင်ရွက်သည်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၀ ရက်နေ့အထိ လည်ပတ်နေသော ငွေကြေးပမာဏသည် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂.၁၀ ထရီလီယံ ရှိခဲ့ရာ၊ ၂.၀၅ ထရီလီယံမှာ ဖက်ဒရယ် အရံငွေစက္ကူများ ဖြစ်သည်။ (ကျန်ရှိသော ၅၀ ဘီလီယံမှာ ဒင်္ဂါးများနှင့် ယခင်ပုံစံ အမေရိကန် ငွေစက္ကူများ ဖြစ်သည်။) ၂၀၂၅ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၁ ရက်နေ့အထိ ဖက်ဒရယ် အရံစနစ်၏ ခန့်မှန်းချက်အရ စုစုပေါင်း လည်ပတ်နေသော ငွေကြေးပမာဏမှာ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂.၃၇ ထရီလီယံ ခန့် ရှိခဲ့သည်။[၆]
Remove ads
အရံငွေကြေး ဖြစ်ပေါ်လာပုံ
အမေရိကန်ဒေါ်လာသည် ၁၉၂၀ ပြည့်လွန်နှစ်များတွင် အရေးပါသော နိုင်ငံတကာ အရံငွေကြေးအဖြစ် စတင်ပေါ်ထွက်လာခဲ့သည်။ ပထမကမ္ဘာစစ်မှ ထိခိုက်မှုမရှိဘဲ ထွက်ပေါ်လာခြင်းနှင့် စစ်အတွင်း ရွှေအဝင်များစွာ ရရှိခဲ့ခြင်းတို့ကြောင့် ဗြိတိသျှပေါင်စတာလင်ကို ကျော်ဖြတ်ကာ ဦးဆောင်နေရာကို ရယူခဲ့သည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အပြီးတွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် ကမ္ဘာ့အင်အားကြီးနိုင်ငံအဖြစ် ပိုမိုအားကောင်းလာရာ၊ ၁၉၄၄ ခုနှစ် Bretton Woods သဘောတူညီချက်အရ အမေရိကန်ဒေါ်လာကို ကမ္ဘာ့အဓိက အရံငွေကြေးအဖြစ်နှင့် စစ်ပြီးခေတ် ရွှေနှင့်ချိတ်ဆက်ထားသော တစ်ခုတည်းသော ငွေကြေးအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ၁၉၇၁ ခုနှစ်တွင် ရွှေနှင့် ချိတ်ဆက်မှုအားလုံးကို ဖျက်သိမ်းခဲ့သော်လည်း၊ ဒေါ်လာသည် ယနေ့ထိတိုင် နိုင်ငံတကာ ကုန်သွယ်ရေးအတွက် ကမ္ဘာ့ထိပ်တန်း အရံငွေကြေးအဖြစ် ဆက်လက်တည်ရှိနေသည်။
၁၉၄၄ ခုနှစ် Bretton Woods သဘောတူညီချက်သည် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အပြီး ငွေကြေးဆိုင်ရာ စနစ်နှင့် ခေတ်သစ်လွတ်လပ်သော နိုင်ငံများအကြား ဆက်ဆံရေးကိုလည်း သတ်မှတ်ပေးခဲ့သည်။ ၎င်းသည် နိုင်ငံတကာ ငွေကြေးစနစ်ကို ထိန်းညှိရန် စည်းမျဉ်းများ၊ အဖွဲ့အစည်းများနှင့် လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများ စနစ်ကို တည်ထောင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ဤသဘောတူညီချက်မှ နိုင်ငံတကာငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့ (International Monetary Fund) နှင့် ခေတ်သစ် ကမ္ဘာ့ဘဏ်အုပ်စု (World Bank Group) ၏ အခြားအဖွဲ့အစည်းများကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး၊ အမေရိကန်ဒေါ်လာကို အသုံးပြု၍ နိုင်ငံတကာ ငွေပေးချေမှုများ ပြုလုပ်ရန်နှင့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အရင်းအနှီးဈေးကွက်များသို့ ဝင်ရောက်နိုင်ရန် အခြေခံအဆောက်အအုံကို ချမှတ်ပေးခဲ့သည်။
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ ငွေကြေးမူဝါဒကို နိုင်ငံ၏ ဗဟိုဘဏ်အဖြစ် လုပ်ဆောင်သော ဖက်ဒရယ်အရံစနစ် (Federal Reserve System) က ဆောင်ရွက်သည်။ ၎င်းကို ၁၉၁၃ ခုနှစ်တွင် ဖက်ဒရယ် အရံစနစ် အက်ဥပဒေ (Federal Reserve Act) အရ တည်ထောင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး၊ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုအတွက် လိုက်လျောညီထွေရှိသော ငွေကြေးစနစ် ဖန်တီးပေးရန်နှင့် ဘဏ်လုပ်ငန်းစနစ်ကို ကြီးကြပ်ရန် (အထူးသဖြင့် ၁၉၀၇ ခုနှစ် ငွေကြေးအကြပ်အတည်း ဖြစ်ပွားပြီးနောက်) ရည်ရွယ်ခဲ့သည်။
စစ်ပြီးကာလ အများစုတွင် အမေရိကန်အစိုးရသည် ၎င်း၏ ကိုယ်ပိုင်အသုံးစရိတ်များကို ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ငွေကြေးဈေးကွက်များမှ အကြီးအကျယ် ချေးငွေရယူ၍ ထောက်ပံ့ခဲ့သည်။ ၎င်းချေးငွေများကို ၎င်း၏ကိုယ်ပိုင်ငွေကြေး (ဒေါ်လာ) ဖြင့် သတ်မှတ်ပြီး အတိုးနှုန်း အနည်းဆုံးဖြင့် ရယူနိုင်ခဲ့သည်။ ငွေပေးချေမှု ပမာဏ မညီမျှခြင်း အကျပ်အတည်းကြီးကြီးမားမား မကြုံတွေ့ရဘဲ များပြားစွာ ချေးယူနိုင်သည့် ဤစွမ်းရည်ကို အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ "အလွန်အကျွံ အခွင့်ထူး" (exorbitant privilege) ဟု ဖော်ပြကြသည်။
Remove ads
ငွေစက္ကူ
အမေရိကန်ဒေါ်လာ တစ်ဒေါ်လာ တန် ငွေစက္ကူတွင် ဂျော့ချ် ဝါရှင်တန်၏ ရုပ်ပုံပါရှိသည်။ ငွေစက္ကူများမှာ ၁ ဒေါ်လာတန်၊ ၂ ဒေါ်လာတန်၊ ၅ ဒေါ်လာတန်၊ ၁၀ ဒေါ်လာတန်၊ ၂၀ ဒေါ်လာတန်၊ ၅၀ ဒေါ်လာတန်၊ ၁၀၀ ဒေါ်လာတန် ဟူ၍ အသီးသီးရှိကြသည်။
ဒေါ်လာတွင် ငွေရောင်နှင့် ရွှေရောင် အကြွေစေ့ ဟူ၍ရှိသည်။ ဈေးရောင်းစက် များသည် သဘောသဘာဝအရ များသောအားဖြင့် အကြွေစေ့များသာပြန်အမ်း လေ့ရှိကြသည်။ သို့သော် လူအများက ငွေစက္ကူသာ အသုံးများ ကြသည်။
တစ်ဒေါ်လာ တွင် ဆင့် ၁၀၀ ပါရှိသည်။ ဆင့် ခေါ် ပဲနိ သည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု တွင် တန်ဖိုးအနည်းဆုံး သတ်မှတ်ချက် ဖြစ်သည်။ ဆင့် ၅၀ အကြွေစေ့၊ ၂၅ ဆင့် အကြွေစေ့၊ ၁၀ ဆင့်၊ ၅ ဆင့် နှင့် ၁ ဆင့် အကြွေစေ့ဟူ၍ ရှိသည်။ ငွေစက္ကူများနှင့် အကြွေစေ့ တို့၏ အရှေ့ဘက်ခြမ်း တွင် ကျော်ကြားသော အမေရိကန် များ၏ ပုံကို ရိုက်နှိပ်ထုတ်ဝေသည်။
ဒေါ်လာငွေစက္ကူ၏ တရားဝင် အခေါ်မှာ ပြည်ထောင်စုဒေါ်လာ ဟူ၍ဖြစ်သည်။ ပြည်ထောင်စုဆိုသည်မှာ အမေရိကန် အစိုးရကို ညွန်းခြင်းမဟုတ်ဘဲ ပြည်ထောင်စုဘဏ်ကို ညွန်းခြင်းဖြစ်သည်။ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု အခြေခံဥပဒေ က အစိုးရသည် ရိုက်နှိပ်သော ငွေစက္ကူ တန်ဖိုးနှင့် ညီမျှသော ရွှေများကို ပြန်လည်လဲလှယ်နိုင်ရန် စုဆောင်းထားရှိရမည်ဟု ပါရှိသည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု အစိုးရ သည် ထိုစည်းမျဉ်းအသုံးပြုခြင်းကို ၁၉၇၁ တွင် ရပ်ဆိုင်းခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ငွေစက္ကူရိုက်နိုပ်ရန် ညီမျှသော ရွှေများ စုဆောင်းထားရှိရန် မလိုအပ်တော့ပါ။
များစွာသောဒေါ်လာများသည် လှည့်လည်သုံးစွဲရာတွင် မပါဝင်ပေ။ များသောအားဖြင့် စာရင်းအနေနှင့်သာ တည်ရှိသည်။ ပုံနိုပ်ခြင်းဗျူရိုမှ ရိုက်နိပ်သောအခါ ငွေစက္ကူအစစ်တစ်ရွက်၏ တန်ဖိုးသည် ရိုက်နှိပ်သော မင်နှင့်စက္ကူ တို့၏ တန်ဖိုးထက် ပိုမိုကုန်ကျတတ်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။
Remove ads
အကြွေစေ့ပုံစံများ
ဒေါ်လာငွေစက္ကူပုံစံများ
George Washington is on the front of the $1 bill
The Great Seal of the United States is on the back of the $1 Bill
Thomas Jefferson is on the front of the $2 bill
The Signing of the Declaration of Independence is on the back of the $2 bill
Abraham Lincoln is on the front of the $5 bill
The Lincoln Memorial is on the back of the $5 bill
Alexander Hamilton is on the front of the $10 bill
The U.S. Treasury Building is on the back of the $10 bill
Andrew Jackson is on the front of the $20 bill
The White House is on the back of the $20 bill
Ulysses S. Grant is on the front of the $50 bill
The U.S. Capitol is on the back of the $50 bill
Benjamin Franklin is on the front of the $100 bill
Independence Hall is on the back of the $100 bill
Remove ads
မှတ်စု
- Also abbreviated US$ to distinguish it from other dollar-denominated currencies; referred to as the dollar, U.S. dollar, American dollar, or colloquially buck
ကိုးကား
ဆက်စပ်ကြည့်ရန်ဆိုဒ်
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads