Attisch (dialect)

Het Attisch is een Oudgrieks dialect. Het vindt zijn oorsprong op het Griekse schiereiland Attica, met daarop de stad Athene. Omdat Athene in de klassieke oudheid het belangrijkste economische en culturele centrum van de Griekse wereld was, verspreidde het lokale Ionisch-Attische dialect (de taal van Sokrates, Xenophon, Sophocles, Plato, Thucydides en Demosthenes) zich buiten zijn oorspronkelijke grenzen en groeide het uit tot een soort algemene omgangstaal in de Griekssprekende gebieden. Dit is de reden dat in onze scholen hoofdzakelijk de Attische grammatica wordt onderwezen. Het is niet verwonderlijk dat de eerste Griekse eenheidstaal, het Koinè-Grieks, is ontstaan uit dit dialect.

Verbreiding van de Oudgriekse dialecten. Attisch in het magenta.

Alfabet

Grieks alfabet
Α	α	alfa	Ν	ν	nu
Β	β	bèta	Ξ	ξ	xi
Γ	γ	gamma	Ο	ο	omikron
Δ	δ	delta	Π	π	pi
Ε	ε	epsilon	Ρ	ρ	rho
Ζ	ζ	zèta	Σ	σς	sigma
Η	η	èta	Τ	τ	tau
Θ	θ	thèta	Υ	υ	ypsilon
Ι	ι	jota	Φ	φ	phi
Κ	κ	kappa	Χ	χ	chi
Λ	λ	lambda	Ψ	ψ	psi
Μ	μ	mu	Ω	ω	omega
Verouderde letters
Ϝ	ϝ	digamma	Ϸ	ϸ	sho
Ϛ	ϛ	stigma	Ϙ	ϙ	qoppa
Ͱ	ͱ	heta	Ϡ	ϡ	sampi
Ϻ	ϻ	san

Zie Grieks alfabet voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De kleine letters:	α β γ δ ε ζ η θ ι κ λ μ ν ξ ο π ρ σ/ς* τ υ φ χ ψ ω
De hoofdletters:	Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

* = de kleine sigma heeft twee vormen:

• σ voor op het begin of in het midden van een woord.
• ς voor op het einde van een woord.

Grammatica

Substantieven

De substantieven kunnen een lidwoord, dat niet in het Latijn voorkomt, hebben.

Het Grieks heeft 5 naamvallen:

• Nominativus (nom), gebruikt bij onderwerpen
• Accusativus (acc), gebruikt bij lijdende voorwerpen
• Genitivus (gen), gebruikt bij aanduidingen van bezit of als aanvulling
• Dativus (dat), gebruikt als aan/voor bij personen of met/door bij objecten, of als aanvulling
• Vocativus (voc), gebruikt als iemand iets zegt

Er zijn drie genera:

• Mannelijk
• Vouwelijk
• Onzijdig

Als laatst waren er oorspronkelijk drie getallen, maar de dualis werd gedurende de jaren minder vaak gebruikt:

• Singularis: één zaak
• Dualis: twee zaken
• Pluralis: meer dan één zaak

Eerste klasse

De modellen van de eerste klasse zijn:

• ὁ δοῦλος (ho doûlos): de slaaf
• ἡ τιμή (hē timè): de eer, het eerbewijs
• το δῶρον (to dooron): het geschenk

	enk				mv
	m	vr	onz		m	vr	onz
nom	ὁ δοῦλος	ἡ τιμή	τὸ δῶρον		οἱ δοῦλοι	αἱ τιμαί	τὰ δῶρα
acc	τὸν δοῦλον	τὴν τιμήν	τὸ δῶρον		τοὺς δούλους	τὰς τιμάς	τὰ δῶρα
gen	τοῦ δούλου	τῆς τιμῆς	τοῦ δώρου		τῶν δούλων	τῶν τιμῶν	τῶν δώρων
dat	τῷ δούλῳ	τῇ τιμῇ	τῷ δώρῳ		τοῖς δούλοις	ταῖς τιμαῖς	τοῖς δώροις
voc	ὦ δοῦλε	ὦ τιμή	ὦ δῶρον		ὦ δοῦλοι	ὦ τιμαί	ὦ δῶρα

Tweede klasse

De modellen van de tweede klasse zijn:

• ὁ ῥήτωρ (ho rètoor): de redenaar
• τὸ σῶμα (to sοôma): het lichaam

	enk			mv
	m + vr	onz		m + vr	onz
nom	ὁ ῤήτωρ	τὸ σῶμα		οἰ ῤήτορ-ες	τὰ σώματ-α
acc	τὸν ῤήτορ-α	τὸ σῶμα		τοὺς ῤήτορ-ας	τὰ σώματ-α
gen	τοῦ ῤήτορ-ος	τοῦ σώματ-ος		τῶν ῤητόρ-ων	τῶν σωμάτ-ων
dat	τῷ ῤήτορ-ι	τῷ σώματ-ι		τοῖς ῤήτορ-σι(ν)	τοῖς σώμα-σι(ν)

werkwoorden

Bij de werkwoorden zitten de personen (ik, jij, hij, wij, ... ) in de vorm zoals in het Latijn. Er is net als in het Nederlands een actief en een passief, maar er is ook een in het Nederlands niet bestaand medium. Het medium kan op verschillende manieren vertaald worden, namelijk als een actief werkwoord, als een wederkerend werkwoord en als een passief werkwoord.

INFINITIVUS	activum	vertaling	medium	vertaling
	λύειν	losmaken	λύ-εσθαι	worden losgemaakt

INDICATIVUS	activum	vertaling	medium	vertaling
enkelvoud	λύ-ω	ik maak los	λύ-ομαι	ik word losgemaakt/ ik maak mezelf los
	λύ-εις	jij maakt los	λύ-ει	jij wordt losgemaakt/jij maakt jezelf los
	λύ-ει	hij, zij maakt los	λύ-εται	hij, zij wordt losgemaakt/hij, zij maakt zichzelf los
meervoud	λύ-ομεν	wij maken los	λυ-όμεθα	wij worden losgemaakt/wij maken onszelf los
	λύ-ετε	jullie maken los	λύ-εσθε	jullie worden losgemaakt/jullie maken jezelf los
	λύ-ουσι(v)	zij maken los	λύ-оvται	zij worden losgemaakt/zij maken zichzelf los

IMPERATIVUS	activum	vertaling	medium	vertaling
enkelvoud	λύ-ε	maak los	λύ-ου	word los gemaakt!/maak jezelf los!
meervoud	λύ-ετε	maak los	λύ-εσθε	word los gemaakt!/maak jezelf los!

Bij de 3e persoon meervoud wordt de 'ν' aan het eind van het werkwoord gezet zodra:

• Het het laatste woord in de zin is.
• Het volgende woord in de zin met een klinker (α,ε, η, ι, ο, υ, ω) begint.

Men noemt dit een welluidendheidsnu.

Indo-Europese talen > Kentum-talen > Grieks

Helleense talen:	Uitgestorven: Myceens (Lineair B) · Oudmacedonisch · Lineair A?
Oudgrieks:	Dorisch · Arkadisch-Cyprisch · Aeolisch · Ionisch · Attisch · Koinè-Grieks · Byzantijns Grieks
Nieuwgrieks:	Katharevousa · Dimotiki · Modern Pontisch · Modern Grieks
Zeldzame varianten:	Griko · Tsakonisch · Romeyka · Cappadocisch

Wikibooks

Wikibooks heeft meer over dit onderwerp: Cursus Attisch.